بررسی حضور ویروس بیماری بورس عفونی در ماکیان گوشتی فاقد علائم بیماری در شهرستان اهواز

محورهای موضوعی : ویروس شناسی

رضا تقی پور ¹ (گروه علوم درمانگاهی، دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز)
رمضانعلی جعفری ² (گروه علوم درمانگاهی-دانشکده دامپزشکی-دانشگاه شهید چمران اهواز-اهواز-ایران)
سیده الهام رضاتوفیقی ³ (گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.)
فروغ طلازاده ⁴ (دانشگاه چمران اهواز)

تاریخ دریافت : 1402/03/07 تاریخ پذیرش : 1402/06/15 تاریخ انتشار : 1403/05/29

کلید واژه: RT-PCR, الیزا, گامبورو, ویروس بیماری بورس عفونی,

چکیده مقاله :

بیماری بورس عفونی (گامبورو) یک بیماری مسری در ماکیان نابالغ می باشد که عامل آن ویروس بورس عفونی می باشد. این بیماری به سه فرم بالینی خیلی حاد، حاد کلاسیک و تحت درمانگاهی مشاهده می شود. در فرم خیلی حاد و حاد کلاسیک بیماری دارای علائم مشخص است اما در فرم تحت درمانگاهی علائم کلینیکی مشخصی مشاهده نمی شود. گرچه عفونت تحت درمانگاهی هیچ مرگ و میری ایجاد نمی کند، اما منجر به اختلال در وزن گیری گله، سرکوب سیستم ایمنی و عدم موفقیت در واکسیناسیون علیه دیگر بیماری ها می شود. هدف از انجام این مطالعه بررسی حضور ویروس بورس عفونی در گله های ماکیان گوشتی فاقد علائم درمانگاهی مشخص بیماری بود. بدین منظور از سی گله مرغ گوشتی در سن ده تا بیست روزگی 344 نمونه بورس، جهت شناسایی ژن VP2 ویروس بورس عفونی با تکنیک RT-PCR جمع آوری شد. در پایان دوره رشد نیز 420 نمونه سرم جهت بررسی حضور پادتن ضد ویروس بورس عفونی از گله های مورد مطالعه اخذ شد. ژن VP2 در چهار گله شناسایی شد و همچنین در (10%) 376 نمونه سرم تیتر بالای پادتن ضد ویروس بیماری بورس عفونی مشاهده شد. با توجه به عدم دریافت واکسن در این گله ها و همچنین عدم وجود علائم بالینی، به نظر می رسد سویه های تحت درمانگاهی ویروس در منطقه در حال گردش هستند. با توجه به اینکه در برخی از گله های سرم مثبت ویروس شناسایی نشد به نظر می رسد آلودگی در این گله ها در زمانی غیر از زمان نمونه گیری برای تست RT-PCR رخ داده است و بنابراین تست های سرولوژی از جمله الیزا می توانند ارزیابی دقیق تری از احتمال گردش ویروس در یک منطقه را داشته باشند. این نتایج می تواند اهمیت لزوم واکسیناسیون علیه این ویروس در منطقه را مشخص کند.

متن کامل:



 

بررسی حضور ویروس بیماری بورس عفونی در ماکیان گوشتی فاقد علائم بیماری در شهرستان اهواز

رضا تقی پور1؛ رمضانعلی جعفری2*؛ سیده الهام رضاتوفیقی3**؛ فروغ طلازاده4

1- دانشجوی دکترای تخصصی، گروه بهداشت دام، طیور و آبزیان، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

2- استاد گروه بهداشت دام، طیور و آبزیان، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

3- دانشیار گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

4- دانشیار گروه بهداشت دام، طیور و آبزیان، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

*نویسنده مسئول اول: [e-mail]

گروه بهداشت دام، طیور و آبزیان، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

**نویسنده مسئول دوم: [e-mail]، [e-mail]

گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

کدپستی: 6135743135 

بیماری بورس عفونی (گامبورو) یک بیماری مسری در ماکیان نابالغ می باشد که عامل آن ویروس بورس عفونی می باشد. این بیماری به سه فرم بالینی خیلی حاد، حاد کلاسیک و تحت درمانگاهی مشاهده می شود. در فرم خیلی حاد و حاد کلاسیک بیماری دارای علائم مشخص است اما در فرم تحت درمانگاهی علائم کلینیکی مشخصی مشاهده نمی شود. گرچه عفونت تحت درمانگاهی هیچ مرگ و میری ایجاد نمی کند، اما منجر به اختلال در وزن گیری گله، سرکوب سیستم ایمنی و عدم موفقیت در واکسیناسیون علیه دیگر بیماری ها می شود. هدف از انجام این مطالعه بررسی حضور ویروس بورس عفونی در گله های ماکیان گوشتی فاقد علائم درمانگاهی مشخص بیماری بود. بدین منظور از سی گله مرغ گوشتی در سن ده تا بیست روزگی 344 نمونه بورس، جهت شناسایی ژن VP2 ویروس بورس عفونی با تکنیک RT-PCR جمع آوری شد. در پایان دوره رشد نیز 420 نمونه سرم جهت بررسی حضور پادتن ضد ویروس بورس عفونی از گله های مورد مطالعه اخذ شد. ژن VP2 در چهار گله شناسایی شد و همچنین در (10%) 376 نمونه سرم تیتر بالای پادتن ضد ویروس بیماری بورس عفونی مشاهده شد. با توجه به عدم دریافت واکسن در این گله ها و همچنین عدم وجود علائم بالینی، به نظر می رسد سویه های تحت درمانگاهی ویروس در منطقه در حال گردش هستند. با توجه به اینکه در برخی از گله های سرم مثبت ویروس شناسایی نشد به نظر می رسد آلودگی در این گله ها در زمانی غیر از زمان نمونه گیری برای تست RT-PCR رخ داده است و بنابراین تست های سرولوژی از جمله الیزا می توانند ارزیابی دقیق تری از احتمال گردش ویروس در یک منطقه را داشته باشند. این نتایج می تواند اهمیت لزوم واکسیناسیون علیه این ویروس در منطقه را مشخص کند.

کلمات کلیدی: ویروس بیماری بورس عفونی، گامبورو، الیزا، RT-PCR

Investigation of the presence of infectious bursal disease virus in broiler chicken flocks without disease symptoms in Ahvaz city

Reza Taghipour1; Ramezan Ali Jafari*2; Seyedeh Elham Rezatofighi**3; Forough Talazadeh4

1.       Postgraduate student; Department of Livestock, Poultry and Aquatic Health, Faculty of Veterinary Medicine, Shahid Chamran University of Ahvaz; Ahvaz; Iran

2.        Professor, Department of Livestock, Poultry and Aquatic Health, Faculty of Veterinary Medicine, Shahid Chamran university of Ahvaz; Ahvaz; Iran

3.       Associate Professor, Department of Biology, Faculty of Science, Shahid Chamran University of Ahvaz; Ahvaz; Iran

4.       Associate Professor, Department of Livestock, Poultry and Aquatic Health, Faculty of Veterinary Medicine, Shahid Chamran University of Ahvaz; Ahvaz; Iran

* Correspondence: [e-mail]

Department of Livestock, Poultry and Aquatic Health, Faculty of Veterinary Medicine, Shahid Chamran university of Ahvaz; Ahvaz; Iran

**Co-correspondence: [e-mail]; [e-mail]

 Department of Biology, Faculty of Science, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran 

Postal Code: 6135743135

 

Infectious bursal disease (IBD) (Gumboro) is a contagious disease in immature chickens, which is caused by IBD virus. The disease is observed in three clinical forms of very virulent (VV), classical virulent (CV), and sub-clinical (SC). The VV and CV forms of the disease show specific signs; however, no specific clinical symptoms are observed in the SC form. Although SC infection does not cause any mortality, it leads to flock weighing disorder, suppression of the immune system, and failure to vaccinate against other diseases. The aim of this study was to investigate the presence of infectious bursal virus in broiler flocks without specific clinical signs of the disease. For this purpose, 344 bursal samples were collected from 30 broiler chicken flocks at the age of 10 to 20 days, to identify the VP2 gene of the IBDV by RT-PCR. At the end of the breeding period, 420 serum samples were taken from the studied flocks to investigate the presence of antibodies against IBDV. VP2 gene was detected in four flocks and also high antibody titer of IBDV was observed in 376 (10%) serum samples. According to the lack of vaccination in these flocks and the absence of clinical symptoms, it seems that sub-clinical strains of the virus are circulating in the region. Considering that the virus was not detected in some flocks with positive serum, it seems that the infection occurred at a time other than the time of sampling for RT-PCR and therefore, serological tests, including ELISA, can have a more accurate assessment of the possibility of virus circulation in an area. These results can determine the importance of vaccination against this virus in the region.

Key Words: Infectious bursal disease virus, Gumboro, ELISA, RT-PCR

مقدمه:

بیماری بورس عفونیInfectious bursal disease (IBD)  (گامبورو) یک عفونت ویروسی بسیار مسری در ماکیان نابالغ است که عامل آن IBD virus از خانواده بیرناویریده (Birnaviridae ) و جنس آوی بیرناویروس ( Avibirnavirus ) می­باشد. دو سروتیپ برای ویروس بیماری بورس عفونی شناسایی شده است. بین این دو سروتیپ 30 درصد اشتراک ژنتیکی وجود دارد. هر دو سروتیپ در ماکیان، بوقلمون، اردک، مرغ دریایی و شترمرغ شناسایی شده اما فقط سروتیپ یک در ماکیان بیماریزایی ایجاد می کند (2،5،7،8،10،14). ژنوم ویروس از نوع RNA دو رشته­ای می­باشد که از 2 قطعه A و B تشکیل شده است. ژنوم دارای پنج قسمت کد کننده پروتئین­های VP1-VP5 می­باشد. VP2 و VP3 پروتئین­های ساختاری ویروس­اند. VP1، RNA پلیمراز ویروس و VP2 پروتئین کپسید و ایمنوژن اصلی ویروس بورس عفونی است که با حدت، تروپیسم سلولی و تنوع آنتی­ژنی ویروس مرتبط است. VP3 در مورفوژنز و تکثیر ویروس دخالت دارد و پادگن خاص گروهی هر دو سروتیپ است. VP4 یک پروتئاز ویروسی و VP5 نیز در آزادسازی، تکثیر و فعالیت ضد آپوپتوزی ویروس دخیل است. قطعه A پروتئین­های ویروسی (VP2، VP3، VP4 و VP5) ناحیه اصلی پادگنی IBDV را کد می­کند، در حالی­که قطعه B پروتئین ویروسی  (VP1) را کد می‌کند (13).

Jackwood و Michel طبقه­بندی جدیدی از IBDV براساس اطلاعات ژنتیکی آن معرفی کردند (9). بر پایه آن طبقه­بندی و بر اساس حدت، ویروس سروتیپ 1 به 3 گروه طبقه بندی شده است که شامل گروه­های تحت بالینی (Sub Clinical) ، حاد کلاسیک  (Classical Virulent) و بسیار حاد (Very Virulent) می­باشد. بر اساس ساختار آنتی ژنی سروتیپ 1 به دو گروه کلاسیکال/استاندارد و واریانت (Variant) تقسیم می­شود. با این حال جهش­های دریفت پادگنی منجر به شکل گرفتن ساب­تایپ­های مختلف در این گروه­ها شده است (9). اقدامات پیشگیری در خصوص کنترل این ویروس بسیار پیچیده است به این دلیل که این عامل عفونی مرتبا دچار جهش، Reassortment در قطعات ژنومی و نوترکیبی می­شود. همین عوامل می­توانند حدت ویروس را افزایش دهند و منجر به تغییرات در ساختار پادگنی و کاهش تاثیرات واکسن­ها شوند (9).

ویروس واریانت علی­رغم عدم وجود علائم بالینی و تلفات، ولی ضایعات بورسی مشخصی ایجاد می­کند. ماکیان تنها گونه­ای هستند که علائم بالینی و ضایعات مشخص را هنگام مواجهه با این ویروس نشان می­دهند (5،15،16). نژادهای سبک و تخم­گذار مانند لگهورن سفید شدیدترین ضایعات و علائم بالینی و بیشترین میزان تلفات را بروز می­دهند. ویروس­های دارای حدت کلاسیک ( CV ) حدودا 10 تا 50 درصد تلفات همراه با علائم و ضایعات و ویروس بورس عفونی فوق حاد (VV) در حدود 50 تا 100 درصد تلفات همراه با علائم و ضایعات تیپیک ایجاد می­کند (4،15). ویروس تیپ 1 بیماری بورس عفونی، گسترش جهانی دارد. اندام هدف ویروس این بیماری بورس فابریسیوس بخصوص لنفوسیت­های B درحال تکثیر می­باشد (16،9،4،3). عفونت تحت­بالینی IBD در مرغان آلوده با سن کمتر از 3 هفتگی و مسن بروز پیدا می­کند که با علائم آتروفی بورس قابل تشخیص است (4،7). گرچه عفونت تحت­بالینی هیچ مرگ و میر ایجاد نمی­کند، اما منجر به اختلال در وزن­گیری گله، سرکوب سیستم ایمنی و عدم موفقیت­آمیز بودن واکسیناسیون علیه دیگر بیماری­ها می­شود، همچنین شیوع عفونت­های دیگر مانند کلی­باسیلوز، سالمونلوز، کوکسیدیوز و هپاتیت تجمع گنجیدگی  IBH)) Inclusion Body Hepatitis را افزایش می­دهد، در نتیجه منجر به مرگ و میر بیشتر، عدم یکنواختی گله و افزایش طول دوره پرورش می­شود که از نظر اقتصادی بسیار مهم می­باشد (7، 6، 5). یکی از مهم­ترین راه­های پیشگیری از بیماری بورس عفونی واکسیناسیون می­باشد ولی در ایران واکسیناسیون به صورت منظم و در همه گله­ها انجام نمی­شود. شناسایی ویروس در گله­های مبتلا عمدتا بر اساس علائم بالینی، تست­های سرولوژی و مولکولی انجام می­شود.

 در ایران ویروس بورس عفونی در سال 1981 از یک گله گوشتی جدا شد (11). فرم فوق­حاد بورس عفونی نیز در سال 1991 حتی در گله­هایی که با واکسن اینترمدیت و اینترمدیت پلاس ایمن شده بودند پدیدار شد (10). رزمیار و پیغمبری (2008) ، نجفی و همکاران (2018) در ایران مطالعاتی در خصوص شناسایی ویروس در گله­های واجد علائم بالینی انجام داده­اند (11، 10)، اما در مطالعه حاضر، هدف بررسی حضور ویروس در گله­های فاقد علائم بالینی که واکسن بورس عفونی را دریافت نکرده­اند می باشد. نتایج این مطالعه می­تواند در چگونگی اتخاذ سیاست­های موثر برای مقابله با این ویروس مفید باشد.

روش کار:

در این مطالعه، 30 گله گوشتی شهرستان اهواز که واکسن بیماری بورس عفونی را دریافت نکرده بودند، پس از ثبت مشخصات لازم (از قبیل نام فارم، تاریخ جوجه ریزی، تعداد جوجه­های گله، سن، وزن نهایی و میزان تلفات) به نسبت 1 به 1000 جوجه­های موجود در فارم نمونه­گیری شد. بدین منظور بورس جوجه ها در سن 10 تا 20 روزگی به منظور ردیابی ویروس پس از آسان­کشی، توسط پنس و قیچی استریل جداسازی و درون میکروتیوپ 5 سی­سی استریل در کنار یخ جهت انجام آزمایش RT-PCR به آزمایشگاه میکروب شناسی دانشکده علوم دانشگاه شهید چمران اهواز ارسال گردید. در مجموع 344 نمونه بورسی از مجموع 30 گله جمع آوری شد. در انتهای دوره پرورش و در کشتارگاه بمنظور بررسی سرولوژیک بیماری بورس عفونی به روش الایزا، 420 نمونه خون از گله­های مورد بررسی اخذ شد.

استخراج RNA و سنتز cDNA:

جهت استخراج RNA از نمونه های بورس، از کیت تجاری SinaPure Viral (Sinaclon; Iran) استفاده شد. بدین منظور 20 میلی گرم از هر نمونه بورس جدا و به طور کامل له و همگن شد. سپس هر سه نمونه از یک گله با هم مخلوط شدند و مطابق دستورالعمل کیت، RNA آنها استخراج شد. در نهایت RNA استخراج شده در فریزر منفی هفتاد درجه سانتی گراد تا زمان انجام مراحل بعدی کار ذخیره شد. جهت سنتز cDNA از کیت شرکت سیناکلون (Sinaclon; Iran) استفاده شد و مطابق دستورالعمل کیت، cDNA سنتز شد.

واکنش :PCR

جهت بررسی حضور ویروس بورس عفونی ژن VP2 با کمک PCR تکثیر شد. توالی پرایمر رفتGCCCAGAGTCTACACCAT 3′   5′و پرایمر برگشت 5′ATGGCTCCTGGGTCAAATC 3′ بود (9). از ویروس تخفیف حدت یافته بیماری بورس عفونی سویه واکسن گامبو ال (Hungry, CEVAC GAMBO L) به عنوان نمونه کنترل مثبت استفاده شد. جهت انجام واکنش PCR دناتوراسیون اولیه به مدت ده دقیقه در دمای 95 درجه سانتی گراد انجام شد. سپس 35 سیکل شامل دناتوراسیون به مدت 30 ثانیه ( 95 درجه سانتی گراد)، اتصال به مدت 90 ثانیه (57 درجه سانتی گراد) و سنتز به مدت 90 ثانیه (72 درجه سانتی گراد) تکرار شد. در نهایت سنتز نهایی در دمای 72 درجه سانتی گراد و به مدت پنج دقیقه انجام شد (9). برای انجام واکنش از مستر میکس شرکت امپلیکون (Denmark) با غلظت دو میلی مولار MgCl2 استفاده شد. در نهایت محصول PCR روی ژل دو درصد برده شد. در صورت مشاهده قطعه به طول 579 جفت باز واکنش مثبت در نظر گرفته می شد.

بررسی سرولوژی به روش الایزا:

خون­های اخذ شده در کشتارگاه پس از استحصال سرم در آزمایشگاه، تا زمان انجام آزمایش الیزا در دمای 20- درجه سانتی­گراد نگهداری شدند. به منظور ردیابی آنتی­بادی ضد IBDV از کیت ID.vet (ID.vet; France) استفاده شد و عیار پادتن­ها براساس دستورالعمل کیت سنجش شد. جذب نوری نمونه­ها پس از انجام آزمایش توسط دستگاه(BioRad; USA)  ELISA Reader استخراج و توسط نرم­افزار کیت تفسیر شد.

نتایج:

استخراج RNA و واکنش RT-PCR:

از نمونه­های جمع­آوری شده به کمک کیت شرکت سیناکلون استخراج RNA صورت گرفت. کیفیت RNA استخراج شده توسط نانودراپ مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که RNA از کیفیت مناسب برخوردار است. بعد از استخراج RNA سنتز cDNA انجام شد. در ادامه واکنش PCR  به منظور تایید ویروس بورس عفونی انجام شد. نتایج RT- PCR چهار گله از مجموع 30 گله مورد مطالعه دلالت بر وجود یک باند 579 باز در ناحیه متغیر VP2 داشت (عکس 1).

 

عکس 1. واکنش RT-PCR مربوط به نمونه های جمع آوری شده از گله های ماکیان گوشتی جهت شناسایی ویروس بیماری بورس عفونی (گامبورو). از چپ به راست گوده اول لدر 100bp، گوده 2 و 3 و 5 نمونه های منفی ، گوده 4 کنترل منفی، گوده 6 کنترل مثبت، گوده 7 و 8 نمونه های مثبت

 

نتایج بررسی سرولوژی به روش الایزا:

سرم­های جدا شده از خون­های اخذ شده در کشتارگاه توسط کیت تشخیصی بورس عفونی  ID.vet مورد بررسی قرار گرفتند. پس از انجام آزمایش الایزا، جذب نوری نمونه­ها توسط دستگاه الایزا­ ریدر اندازه گیری شد.  براساس دستورالعمل کیت Titer> 853 مثبت قلمداد شد. لذا از مجموع 420 نمونه سرم اخذ شده از 30 گله، 376 نمونه دارای تیتر مثبت (90 درصد) و 44 نمونه (10درصد) که دارای Titer ≤ 853 بودند که از نظر پادتن ضد بورس عفونی منفی قلمداد شدند. به این ترتیب به جز 3 گله در بقیه گله­ها میانگین تیتر مشاهده شده بیش از 853 بود. نتایج سرولوژی به تفصیل در جدول شماره 1 آورده شده است.

جدول شماره 1: نتایج بررسی سرولوژی جهت حضور پادتن ضد ویروس بورس عفونی به روش الایزا

شماره گله	تعداد نمونه	تعداد نمونه مثبت	تعداد نمونه منفی	بیشترین تیتر	کمترین تیتر	میانگین تیتر	درصد پراکندگی (CV)	نتیجه PCR
1	16	6	10	1975	1	825	75	منفی
2	12	12	0	11270	10223	10758	3	منفی
3	10	10	0	13053	5982	9574	27	منفی
4	14	14	0	11116	3399	7501	30	منفی
5	16	16	0	13656	3867	8632	32	منفی
6	16	16	0	10789	5465	8538	20	منفی
7	14	14	0	12861	7456	10094	14	منفی
8	15	15	0	11197	5783	9257	18	منفی
9	10	10	0	8939	4398	7057	23	منفی
10	20	6	14	2088	1	637	102	منفی
11	16	3	13	1496	1	544	90	منفی
12	14	14	0	27125	4809	13782	49	منفی
13	15	15	0	26832	16391	22476	14	منفی
14	10	10	0	27529	10881	20277	27	منفی
15	13	13	0	11489	6166	8887	14	منفی
16	11	11	0	27577	6001	18064	35	منفی
17	14	9	5	27569	1	10279	116	منفی
18	12	12	0	12418	4457	8848	29	منفی
19	16	16	0	15460	2357	7870	41	مثبت
20	15	15	0	17101	5831	12708	27	مثبت
21	15	15	0	28006	23577	26678	4	منفی
22	14	14	0	17191	15802	16687	2	مثبت
23	11	11	0	16649	12322	15918	8	منفی
24	17	17	0	16109	4736	12961	24	منفی
25	12	12	0	10828	4115	7907	24	منفی
26	17	15	2	10787	567	3023	88	منفی
27	17	17	0	13103	6100	11174	17	مثبت
28	13	13	0	12144	7104	9135	19	منفی
29	15	15	0	12254	5729	9067	21	منفی
30	10	10	0	12514	6520	9623	22	منفی
مجموع	421	376	44	-	-	-		4

 

 

بحث:

به دنبال اولین ظهور IBDV کلاسیک در آمریکا در سال 1957، یک سویه متفاوت از لحاظ آنتی ژنی در اواخر دهه 1980 در آمریکا گزارش شد که از ایمنی ایجاد شده توسط سویه های IBDV کلاسیک فرار می کرد. این نوع، واریانت نامگذاری شد. در حال حاضر واریانت IBDV به‌عنوان یک بیماری مهم اقتصادی در سراسر جهان گزارش شده است، زیرا باعث آسیب شدید به بورس شده و منجر به سرکوب سیستم ایمنی و ایجاد عفونت‌های تحت بالینی می‌شود. این عفونت ها، اغلب علت زمینه‌ای بیماری‌های تنفسی و روده‌ای در جوجه‌ها و همچنین شکست واکسیناسیون می شود. با این حال، در طول 30 سال گذشته، به دلیل پیگیری فقط موارد vvIBDV، واریانت به طور ناخواسته نادیده گرفته شده است.

در ایران، ویروس بیماری بورس عفونی که باعث مرگ و میر کم در یک مزرعه مرغ گوشتی شد، برای اولین بار درسال 1981 توسط آقاخان و همکاران شناسایی شد. بعداً آنها یک سویه جدید IBDV  را شناسایی کردند که باعث مرگ و میر به ترتیب 75% و 25% در مزارع مرغان تخمگذار و گوشتی شد (14).

در مطالعه حاضر، از مجموع 344 نمونه بورس اخذ شده از 30 گله گوشتی که به روش RT-PCR بررسی شدند درمجموع  4 گله (10 درصد ) از نظر ویروس بورس عفونی مثبت شدند. با توجه به اینکه هیچ گونه علائم کلینیکی در این گله ها مشاهده نشده بود لذا ویروس های شناسایی شده از نوع تحت بالینی در نظر گرفته شدند.

Fan و همکاران (2018) به بررسی سویه­های جدید واریانت ویروس بورس عفونی در چین پرداختند. در این مطالعه که به روش RT-PCR روی 356 نمونه مشکوک صورت گرفت ،187 مورد ( 5/52 درصد از نمونه­ها) مثبت شدند (5). رزمیار و پیغمبری (2007) طی مطالعه­ای بر روی گله گوشتی و پولت تخمگذار در ایران، به بررسی خصوصیات جدایه­های ویروس بورس عفونی به روش RT-PCR/Restriction endonuclease assay پرداختند. طی آن مطالعه از 49 نمونه جمع­آوری شده 37 مورد (5/75 درصد) از نظر IBDV مثبت شدند که 3 مورد (1/8 درصد) الگوی مشابه به سوی کلاسیک و 34 مورد (9/91 درصد) الگوی مشابه سویه فوق حاد را نشان دادند. لازم بذکر است در مطالعه ذکر شده نمونه ها از جوجه های واجد علائم بالینی جمع آوری شده بود (11).

Bruce و همکاران (1992) به بررسی میزان شیوع بیماری بورس عفونی تحت ­بالینی در 5 مزرعه گوشتی پرداختند و در این مطالعه که حاصل بررسی ماکروسکوپی و میکرسکوپی بورس فابریسیوس و همچنین بررسی میزان تیتر پادتن جوجه­های گوشتی بود، با وجود اینکه هیچ علامت درمانگاهی مبنی بر بیماری IBD در پرندگان مشاهده نشد ، همه 5 گله مورد آزمایش درگیری به عفونت را نشان دادند (7).

Armstrong و همکاران (1981) در استان ساسکاچوان کانادا 5 گله گوشتی را از نظر پادتن ضد IBD، وجود ضایعات هیستوپاتولوژیکی و نسبت وزن بورس/ بدن بررسی کردند. بر اساس یافته های آنها 4 گله از 5 گله مورد مطالعه در زمان کشتار دارای پادتن ضد IBD (بر اساس آزمایش Agar gel immune diffusion (AGID))، ضایعات هیستوپاتولوژیک در بورس و کاهش نسبت وزن بورس/ بدن می­بودند، علی­رغم اینکه در هیچکدام از گله­ها علائم بالینی و مرگ و میر ناشی از بیماری مشاهده نشد (3).

نظافتی و همکاران (1392) 50 گله گوشتی در شهرستان اراک را از نظر وجود عفونت تحت ­بالینی ویروس گامبورو مورد ارزیابی قرار دادند . در این مطالعه از جوجه­های 9 تا 10 روزه به نسبت 1 در 1000 از بافتهای بورس ، طحال و کلیه نمونه­گیری بعمل آمد و به روش RT-PCR مورد بررسی قرار گرفتند همچنین در این مطالعه اندیس بورس نیز بررسی شد که در نهایت هیچ گونه مورد مثبتی گزارش نشد (1).

در مطالعه حاضر بر روی گله های مرغان گوشتی شهرستان اهواز علاوه بر بررسی مولکولی از نظر IBD تحت ­بالینی ، همه گله­ها از نظر پادتن ضد IBDV با آزمایش الایزا مورد بررسی قرار گرفتند و مشخص شد که 27 گله از مجموع 30 گله از نظر پادتن ضد IBDV مثبت بودند.

Hirai و همکاران (1972) نشان دادند پادتن های ضد IBDV دو هفته پس از آلودگی قابل ردیابی هستند و 4 هفته پس از آلودگی به اوج خود می­رسند همچنین نشان دادند پادتن­های مادری 3 الی 4 هفته پس از هچ شدن جوجه ها ازبین می­روند (12)، لذا با توجه به این­که گله­های مورد مطالعه هیچ­گونه واکسن ضد IBD دریافت نکرده­ بودند گله­های با تیتر مثبت را علی­رغم PCR منفی می­توان آلوده به IBD تحت بالینی در نظر گرفت و این فرضیه تقویت می­شود که آلودگی در سنین بالاتر و بعد از نمونه گیری از بورس اتفاق افتاده است.

Sing و همکاران (1992) تعداد 32 گله طیور شامل 10 گله گوشتی و 22 گله تخمگذار در منطقه جابالپور هند را از نظر وجود پادتن ضد IBD به روش AGID بررسی کردند. طی این مطالعه از مجموع 1117 سرم بررسی شده 314 مورد (7/26درصد) از نظر پادتن IBD مثبت بودند . طی این مطالعه 61/56 درصد نمونه­های اخذ شده از گله­های گوشتی از نظر پادتن ضد IBD مثبت بودند، علی­رغم اینکه هیچکدام از این گله­ها دارای علائم بالینی بیماری بورس عفونی نبودند (12).

Xu و همکاران (2019) پاسخ ایمنی میزبان به دو سویه IBDV را مورد ارزیابی قرار دادند. نتایج مطالعه آنها نشان داد سویه واریانت پاسخ هومورال ضعیف­تری در مقایسه با سویه فوق­حاد ایجاد می­کند، با این حال این دو سویه از نظر سرکوب سیستم ایمنی یکسان عمل می کنند. سویه­های واریانت جدا شده در مطالعه فوق به جوجه­هایSPF  سه هفته­ای تزریق شد ولی در هیچ کدام علائم بالینی آشکاری مشاهده نشد، با این حال این ویروس­ها باعث آتروفی بورس و سرکوب شدید سیستم ایمنی در جوجه­های آلوده شدند (16).

مکانیسم دقیق تاثیر IBD تحت ­بالینی بر سودآوری صنعت تولید جوجه­های گوشتی هنوز مشخص نیست. با این حال، تاثیر آن ممکن است ناشی از سرکوب سیستم ایمنی میزبان و عفونت های متعاقب آن باشد. عدم مشاهده علائم بالینی احتمالا به دلیل درجه سرکوب سیستم ایمنی و/یا مقاومت وابسته به سن باشد. سرکوب سیستم ایمنی ناشی از IBD در جوجه‌های گوشتی با انواع سندرم‌های بالینی مانند بیماری مزمن تنفسی، کوکسیدیوز، IBH و قانقاریا مرتبط است. چنین بیماری‌هایی معمولاً در سن 4 هفتگی (زمانی که پادتن های مادری IBD از بین رفته اند) متعاقب سرکوب سیستم ایمنی ناشی از عفونت‌های ویروسی طبیعی IBD دیده می‌شوند. اگرچه بیشترین تاثیر ویروس روی سیستم ایمنی زمانی است که عفونت ویروس IBD در اوایل زندگی رخ می دهد، اما سرکوب سیستم ایمنی همچنان در پرندگانی که در 4 تا 6 هفته ای آلوده می شوند نیز رخ می­دهد (6).

نتیجه گیری

 با توجه به تاثیر سویه های تحت بالینی ویروس بورس عفونی بر بازدهی تولید و عدم موفقیت در واکسیناسیون، ارزیابی حضور این ویروس در گله های ماکیان و معرفی واکسن موثر ضروری به نظر می رسد. در مطالعه حاضر در 4 گله از 30 گله مورد بررسی ویروس شناسایی قرار گرفت و در 27 گله بعد از پایان دوره رشد تیتر بالای پادتن IBDV  مشاهده شد. نظر به عدم دریافت واکسن در این گله­ها و همچنین عدم وجود علائم بالینی، به نظر می­رسد سویه­های تحت­بالینی ویروس در منطقه در حال گردش هستند و منجر به مثبت شدن نتایج PCR و یا تست­های سرمی می­شوند. با توجه به اینکه در برخی از گله­های سرم مثبت ویروس شناسایی نشد به نظر می­رسد آلودگی در این گله­ها در زمانی غیر از زمان نمونه­گیری برای تست PCR رخ داده است و بنابراین تست­های سرمی از جمله الیزا می­توانند ارزیابی دقیق­تری از احتمال چرخش ویروس در یک منطقه را داشته باشند. این نتایج می­تواند اهمیت لزوم واکسیناسیون علیه این ویروس در منطقه را مشخص کند.

سپاسگزاری

این مطالعه با حمایت های مالی و معنوی معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه شهید چمران اهواز و از محل گرنت شماره SCU.SB1401.658 انجام شده است.

منابع:

 1-نظافتی، د. (1389). بررسی فرم تحت بالینی گامبورو به روش مولکولی PCR در مرغداری­های گوشتی شهرستان اراک. پایان­نامه دکترای حرفه­ای، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، 993.

2. Ali Khan, R.S., Habib, M., Ali, W., Shah, M.S., Ashraf, A., Tahir, Z.A., Helal, Z.H., Khan, M.I., Mahboob, Sh., Ghanim, K.A., Al -Misned, F. (2019). Phylogenic analysis of Infection Bursal Disease viruses according to newly proposed model of classification into geno-groups, Journal of Infection and Public Health, 12: 410-418.

3. Armstrong, L.D., Table, H., Ridell, C. (1981). Subclinical IBD in commercial broilers Flocks in Saskatchewan, Canadian Journal of Comparative Medicine, 45: 26-33.

4. Dey, S., Pathak, D.C., Ramamurthy, N., Maity, H.K., Chellapa, M.M. (2019). Infectious bursal disease virus in chickens: prevalence, impact, and management strategies. Veterinary Medicine, 10: 85-97.

5. Fan, L., Wu, L., Hussain, L., Gao, L., Zeng, X., Wang, Y., Gao, L., Li, K., Wang, Y., Liu, C., Cui, H., Pan, Q., Zhang, Y., Liu, Y., He, H., Wang, X., Xiaole, Qi., (2019). Novel variant strains of infectious bursal disease virus isolated in China. Veterinary Microbiology, 230: 212-220.

6. Goodall, E. A., Mcllroy, S. G., and McCracken, R. M. (1989). Economic effect of subclinical infection bursal disease on broiler production. Avian Pathology, 189: 465-480.

7. Homer, B.L., Butcher, G.D., Miles, R.D., and Rossi, A.F. (1992). Subclinical infection bursal disease in an integrated broiler production operation. Journal of Veterinary Diagnostic Investigation, 4: 406-411.

8. McFerran, J.B., McNulty, M.S., McKillop, E.R., Conner, T.J., McCracken, R.M., Collins, D.S., and Allan, G.M. (1980). Isolation and serological studies with infectious bursal disease viruses from fowl, turkeys and ducks: Demonstration of a second serotype. Avian Pathology. 9: 395-404.

9. Michel, L.O., and Jackwood, D.J. (2017). Classification of infectious bursal disease virus into genogroups. Archive of Virology, 162: 3661-3670.

10. Najafi, H., Hosseini, H., Kasaee, M., Aghaiyan, L., Ziafati, Z., Hajizamani, N., Rajeooni, A., Modiri Hamdan, A., Sadat Mousavi, F., and Galyanchi langeroudi, A. (2018). Molecular Characterization of a very Virulent Infectious Bursal Disease Virus from Iran Demonstrates its Similarity with Recent Isolates from the Middle East. Iranian Journal of Virology, 12: 1-5.

11. Razmyar, J., and Peighambari, S.M. (2008). Rapid differentiation between very virulent and classical infection bursal disease viruses isolated in Iran by RT-PCR/REA. International Journal of Veterinary Research. 2: 111-117.

12. Singh, K.C.P., and Dhawedkar, R.G. (1992). Prevalence of Subclinical infection bursal disease and its significance in India. Tropical animal health and production, 24: 204-206.

13. Swayne, D.E., Boulianne, M., Logue, C.M., McDougald, L.R., Nair, V., Suarez, D.L. (2020). Disease of poultry. 14th edition, WILEY Blackwell, New Jersey, U. S. A, 258-259.

14. Tacken, M.G., Thomas, A.A., Peeters, BP., Rottier, P.J., Boot, H.J. (2004). VP1, the RNA-dependent RNA polymerase and genome-liked protein of infectious bursal disease virus, interacts with the carboxy-terminal domain of translational eukaryotic initiation factor 4AII. Archive of Virology, 149: 2245-60.

15. Word Organization for Animal Helth (Office International des Epizooties). (2004). Chapter 2.7.1 Infection bursal disease. OIE Manual of Diagnostic Tests and Vaccines for Terrestrial Animals, 5th ed, OIE, Paris: 817-832.

16. Xu, A., Pei, Y., Zhang, K., Xue, J., Ruan, S., Zhang, G. (2020). Phylogentic analyses and pathogenicity of a variant infectious bursal disease virus strain isolated in china, Virus Research, 276-197833.

14

 

---