بررسی ارتباط سرمایه ی اجتماعی با توسعه ی پایدار شهری (مطالعه ی موردی: استان مازندران)

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

محرم آزاد ¹ (دانشجوی دکتری جامعه شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران)
علی رحمانی فیروزجاه ² (دانشیار گروه جامعه شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران (نویسنده مسؤول))
علی اصغر عباسی اسفجیر ³ (دانشیار گروه جامعه شناسی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/03/27 تاریخ پذیرش : 1398/03/27 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: سرمایه ی اجتماعی, پایداری اجتماعی, توسعه ی پایدار شهری, پایداری اقتصادی, پایداری زیست‌محیطی, پایداری کالبدی و پایداری نهادی,

چکیده مقاله :

در این مقاله درصدد بررسی ارتباط سرمایه ی اجتماعی با توسعه ی پایدار شهری در میان جمعیت شهری بالای ۲۰ سال استان مازندران هستیم. برای بررسی ارتباط این دو متغیر از نظریه‌های پاتنام، فوکویاما، میسرا، انشتاین و دریسکل استفاده گردیده است. داده‌های مورد نیاز با استفاده از روش پیمایش و ابزار پرسش‌نامه از میان نمونه ی آماری 400 نفری جمع‌آوری و با کاربرد دو نرم‌افزار SPSS و Amos مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌های توصیفی تحقیق نشان داد که وضعیت شاخص سرمایه ی اجتماعی و تمامی متغیرهایش (آگاهی اجتماعی، اعتماد اجتماعی، هنجارهای تعمیم‌یافته، مشارکت اجتماعی و انسجام اجتماعی) و شاخص توسعه ی پایدار شهری و تمامی ابعادش (پایداری اقتصادی، پایداری اجتماعی، پایداری زیست‌محیطی، پایداری کالبدی و پایداری نهادی) در سطح پایین‌تر از متوسط قرار داشتند. یافته‌های تبیینی تحقیق نشان داد که سرمایه ی اجتماعی و تمامی متغیرهایش، ارتباط و تأثیر مستقیم قوی و معناداری بر روی توسعه ی پایدار شهری داشته‌اند. در ضریب همبستگی پیرسون ارتباط سرمایه ی اجتماعی و کلیه ی متغیرهایش با توسعه ی پایدار شهری معنادار شدند. در تحلیل رگرسیون چند متغیره، مدل رگرسیونی تحقیق و تأثیرات تمامی متغیرهای سرمایه ی اجتماعی(به غیر از متغیر هنجارهای تعمیم‌یافته) معنادار شدند که بیشترین تأثیرات مستقیم را براساس ضریب Beta به ترتیب متغیرهای اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی بر روی توسعه ی پایدار شهری داشته‌اند. همچنین براساس نتایج روش مدل‌سازی معادلات ساختاری، مدل نظری تحقیق بر مبنای شاخص‌های مختلف مانند CMIN/DF، RMSEA، NFI، CFI، PCFI و ... از برازش قابل قبولی برخوردار بود. نتایج یافته‌های این تحقیق تأیید کننده ی پیشینه ی تجربی و چارچوب نظری تحقیق بوده است که مشخص ساخت هرچه میزان سرمایه ی اجتماعی و کلیه ی متغیرهایش افزایش ‌یابد، منجر به بهبود و ارتقاء ابعاد و مؤلفه‌های توسعه ی پایدار شهری می‌گردد.

چکیده انگلیسی:

This paper aims to investigate the relationship between social capital and sustainable urban development in the urban population of Mazandaran province over the last 20 years. In order to investigate the relationship between these two variables, theories proposed by Putnam, Fukuyama, Misra, Einstein and Driscott were used. Data were collected using a survey method and a questionnaire tool from a statistical sample of 400 subjects. The descriptive findings of the current research showed that the status of the social capital index and all its components (i.e. social awareness, social trust, generalized norms, social participation and social cohesion) and the sustainable urban development index and all its dimensions (i.e. economic sustainability, social sustainability, environmental sustainability, physical sustainability and institutional sustainability) were located at the lower level than the moderate level. The explanatory findings of the research showed that social capital and all its components had a strong direct and significant relationship with sustainable urban development. In Pearson correlation coefficient, the relationship between social capital and all its components with sustainable urban development was significant. In multivariate regression analysis, the effects of all social capital components (other than generalized norms) were significant.  Based on the Beta coefficient, variables social trust and social participation, respectively had the most impact on sustainable urban development. Also, َaccording to the results of structural equation modeling, on the basis of various indices, the theoretical model of the research had a good fit.

منابع و مأخذ:

- افشانی، سید علیرضا، عسکری ندوشن، عباس، فاضل نجف‌آبادی، سمیه و حیدری، محمد.(۱۳۸۸). «اعتماد اجتماعی در شهر یزد: تحلیلی از سطوح و عوامل»، مجله­ی جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیستم، ش 4.

- امیرکافی، مهدی (۱۳۸۰)، «اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن»، مجله­ی نمایه­ی پژوهش، سال پنجم، شماره­ی ۱۸.

- انجمن جامعه‌شناسی ایران .(۱۳۸۳).«مسائل اجتماعی ایران»، تهران؛ انتشارات آگه.

- پاتنام، رابرت. (۱۳۸۴). «سرمایه­ی اجتماعی و زندگی عمومی»، ترجمه­ی افشین خاکباز و حسن پویان، چاپ اول، تهران: نشر شیرازه.

- پورافکاری، نصراله.(۱۳۹۱).، «نگرش جامعه‌شناختی بر سرمایه­ی اجتماعی و توسعه­ی پایدار در شوشتر»، فصل‌نامه­ی تخصصی علوم اجتماعی، سال ششم، ش ۱۷.

- خوش‌فر، غلام‌رضا؛ بارگاهی، رضا؛ کرمی، شهاب (۱۳۹۲)، «سرمایه­ی اجتماعی و پایداری شهری (مطالعه­ی موردی: شهر گرگان)»، فصل‌نامه­ی مطالعات شهری، سال دوم، ش ۸.

- ذاکری هامانه، راضیه.(۱۳۹۰). «بررسی میزان احساس امنیت اجتماعی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن (مطالعه­ی موردی: شهر یزد»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه یزد.

- رهنمایی، محمد تقی. (1377). «اثرات توسعه بر منابع زیست‌محیطی»، مجموعه خلاصه­ی مقالات همایش پژوهش‌ها و قابلیت‌های علم جغرافیا در عرصه­ی سازندگی، موسسه­ی جغرافیا، دانشگاه تهران.

- زاکس، انیاسی. (۱۳۷۵). «نگاهی به تعاریف توسعه­ی پایدار از دیدگاه‌های مختلف»، ترجمه­ی ویکتوریا جمالی، خبرنامه انجمن متخصصان محیط‌زیست ایران، سال دوم، ش ۳ و ۴.

- زاهدی، شمس‌السادات و نجفی؛ غلامعلی (۱۳۸۵)، «بسط مفهومی توسعه پایدار»، مجله­ی مدرس علوم انسانی، سال دهم، ش ۴.

- شارع‌پور، محمود (۱۳۸۴)، «سرمایه­ی اجتماعی و نقش آن در حیات اجتماعی و اقتصادی»، مجله­ی رشد علوم اجتماعی، ویژه‌نامه سرمایه­ی اجتماعی، سال نهم، ش ۲.

- شاهنوشی، مجتبی .(۱۳۸۵).، «سرمایه اجتماعی، سیر تاریخی مفهوم و روش سنجش آن»، مجموعه مقالات همایش منطقه‌ای سرمایه­ی اجتماعی، چالش‌ها و راهکارها، معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان.

- شجاعی باغینی و همکاران .(۱۳۸۷).، «مبانی مفهومی سرمایه اجتماعی»، چاپ اول، تهران، انتشارات پژوهشکده­ی مطالعات فرهنگی و اجتماعی.

- صالحی امیری، سیدرضا؛ قدمی، محسن؛ بیگ‌زاده، یوسف (۱۳۹۱)، «طراحی و ارائه الگو جهت سنجش تأثیر سرمایه اجتماعی بر ابعاد توسعه پایدار»، مجله فراسوی مدیریت، سال ششم، ش۲۳.

- طراوتی، حمید؛ ایافت، سید امیر (۱۳۷۷)، «دستور کار ۲۱، کنفرانس سازمان ملل درباره­ی محیط‌زیست و توسعه»، تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست.

- عظیمی آرانی، حسین (۱۳۹۱)، «اقتصاد ایران: توسعه، برنامه‌ریزی، سیاست و فرهنگ»، چاپ اول، تهران، نشر نی.

- عظیمی، لیلا و ادریسی، افسانه.(۱۳۸۵). «اعتماد اجتماعی، عاملی در پیشرفت جامعه»، مجموعه مقالات همایش منطقه‌ای سرمایه­ی اجتماعی، چالش‌ها و راهکارها، معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان.

- عنبری، موسی.(۱۳۹۰). «جامعه­شناسی توسعه: از اقتصاد تا فرهنگ»، چاپ اول، تهران؛ انتشارات سمت.

- فرزانه، سیف اله و رمضانی، علی.(۱۳۹۱). «بررسی رابطه­ی سرمایه­ی اجتماعی و توسعه­ی شهری (مطالعه­ی موردی: قائمشهر)»، فصل‌نامه­ی جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، سال سوم، شماره­ی ۶.

- فوکویاما، فرانسیس.(1384). «سرمایه­ی اجتماعی و جامعه­ی مدنی» در سرمایه­ی اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه، گردآوری کیان تاجبخش، ترجمه­ی افشین پاکباز و حسین پویان، تهران: نشر شیرازه.

- فیاضی، مریم.(۱۳۹۵). «تأثیر سرمایه­ی اجتماعی بر توسعه­ی پایدار شهری مطالعه­ی موردی: شهر لنبان اصفهان)»، چهارمین کنگره بین‌المللی عمران، معماری و توسعه شهری، تهران، دبیرخانه دائمی کنفرانس، دانشگاه شهید بهشتی.

- قرخلو، مهدی و حسینی، سید هادی .(1385).، «شاخص‌های توسعه­ی پایدار شهری»، مجله­ی جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، سال پنجم، ش 8.

- گزارشات جامع استانی. (1394). سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان مازندران، ساری.

- گیدنز، آنتونی.(۱۳۷۷). «پیامدهای مدرنیت»، ترجمه­ی محسن ثلاثی، چاپ اول، تهران؛ نشر مرکز.

- مفیدی، سید مجید؛ شایان، لیلا.(1386). «توسعه­ی پایدار و برنامه‌ریزی شهرهای مناطق کویری ایران»، نشریه­ی هفت شهر، سال هفتم، ش 22-21.

- ملکی، سعید.(۱۳۷۸). «توسعه پایدار شهری و ناحیه‌ای (معنی، مفهوم و ضرورت آن)»، خلاصه‌­ی مقالات نخستین همایش مدیریت توسعه­ی پایدار در نواحی شهری، دانشگاه تبریز.

- میسرا، رابرت. (1365). مشارکت مردمی، نشریه­ی جهاد، شماره­ی 89، سال ششم.

- هومن، حیدری‌علی.(1390). «مدل‌یابی‌ معادلات ساختاری»، چاپ اول، تهران؛ نشر سمت.

 

-        Baliamoune-Lutz, M. (2011), “Trust-based social capital, institutions, and development”. The Journal of Socio-Economics. Vol 40, No 4.

-        Broad, Robin (2007), “The Poor and Environment: Friends or Foes?”, World Development, Vol. 22., No. 6., pp. 811-822.

-        Coleman, J. S. (1988-9), ‘Social Capital in the Creation of Human Capital’. American Journal of Sociology, 94, 95-120.

-        Coleman, J. S. (1994) , Foundations of Social Theory, Belknap Press, Cambridge MA.

-                 Dominski,A.(1992), seminar synopsis: Building the sustainable city, Gildea Resource Center.

-        Francois, P. (2002), Social Capital and Economic Development, Rutledge, First Published.

-        Green, A. & Matthias, A. (1997), Non-Governmental Organization and Health in developing Cuntries, U.S.A., Macmillan Press.

-        Jacobs, J (1965), The death and life of great American cities, N. Y: Random House.

-        Jepson, Edward. J., (2001), Sustainability and Planning Diverse Concepts and Close Associations, Journal of Planning Literature, Vol 15, No.4, PP .449-510.

-        Kim, H-Y. (2013)., “Statistical notes for clinical researchers: Assessing normal distribution (2) using skewness and kurtosis” Journal of Restoratire Dentistry & Endodontics, Vol 38, No 1.

-        Lerner, Danial (1998), The Passing of Traditional Society, New York, Macmillan Press.

-        Leman, Edward and John E. Cox. (2005), Sustainable Urban Development: strategic Consideration For Urbanized Nation, Ekistics, Vol 348-349.PP .195-198.

-        Mikkelsen, B. (1999), Methods for Development Work and Research: A Guide for …, Sage pub.

-        OECD (Organization for Economic Co-Operation and Development). (2001), The Well-Being of Nations: the Role of Human and Social Capital, OECD.

-        Ostrom, Elinor (2006), Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action, New York, Cambridge University Press.

-        Palme,U.,Tillman,A.M.(2008), “Sustainable development indicators:how are they used in Swedish water utilities?” . Journal of Cleaner Production. (16).

-        Sergageldin, and C. Grootaert (2000), Defining social capital: an integrating view.

-        Stindel, M & Jancker,F (2016), study on relationship of social capital with sustainable urban development (case study:Berlin,Hamburg and colognecities), International Research Journal of social sciences, vol 5, No 6.

-        Uwe,D.(2008), Achieving urban sustainability: Integrated urban- management. Asia and Europe Environment Forum, 28-30 Nov, Shenzhen. China.

-        Xing, Y., Horner,R.M.W. El-Haram,M.A.(2009), “A framework model for assessing sustainability impacts of urban development”. Accounting Forum.(33).

www.amar.org.ir