بررسی و تبیین مولفه‌های سازمان فضایی در ساختار کالبدی تخت سلیمان

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

سیدمنصور رشیدی ¹ , سحر طوفان ² , احد نژاد ابراهیمی ³

1 - دانشجوی دکتری تخصصی معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - دانشیار، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران. [e-mail].
3 - استاد تمام، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه هنرهای اسلامی تبریز، تبریز، ایران

تاریخ دریافت : 1402/07/09 تاریخ پذیرش : 1402/08/09 تاریخ انتشار : 1402/09/01

کلید واژه: تبیین, مولفه­های, فضایی, تخت سلیمان,

چکیده مقاله :

هدف: تخت سلیمان یکی از مجموعه های تاریخی ایران به شمار می رود که در دوره های مختلف از مهم ترین مراکز مذهبی، سیاسی و تشریفاتی بوده است. در دوره ساسانی به عنوان جایگاه مهم ترین آتشکده، یعنی آتشکده آذرگشنسب بوده است. هدف: هدف از پژوهش شناخت سازمان فضایی، بررسی و تبیین مولفه های ساختاری و الگوهای بررسی شده در مجموعه تخت سلیمان در دوره ساسانی است. در این مقاله ابتدا از نظر کیفی به بررسی الگوهای ساختاری و سازمان فضایی و کیفیت مجموعه پرداخته و سپس ارزیابی یافته های پژوهش، به منظور تجزیه و تحلیل آماری، پردازش داده های کمی با استفاده از شاخص ها و ویژگی های کلی مجموعه و آزمون های آماری انجام شده است. روش: این پژوهش، با توجه به روند اوج گیری معماری تخت سلیمان و گسترش معماری با شکوه، سعی بر آن دارد تا از روش تفسیری- تاریخی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی میدانی، به شناخت جایگاه و اهمیت مجموعه تخت سلیمان، و چگونگی تأثیر آن بر کالبد معماری تخت سلیمان در دوره ساسانی و آثاری از دوران اسلامی بویژه از دوره ایلخانی می باشد. تکنیک جمع آوری اطلاعات به وسیله پرسشنامه بسته به پاسخ محققین و تحلیل داده های جمع آوری شده با SPSS روش آمار توصیفی چولگی و کشیدگی و نمودار هیستوگرام جهت بررسی مولفه های سازمان فضایی در تخت سلیمان، با استفاده از تحلیل های آماری و همبستگی و آزمون شاخص‌های دریافتی انجام شده است. یافته ها: مجموعه تاریخی تخت سلیمان نزدیک 12.5 هکتار، نشانگر گونه های مختلفی از معماری دوره باستانی است این مجموعه به دلیل گستره زمانی، شاهد تجربه های متفاوتی از الگوهای فضائی است که برای شناخت فضایی آن باید به دوره های زمانی توجه ویژه ای داشته باشیم. و از لحاظ ویژگی های کلی بنا، هندسه، سلسله مراتب، سیرکولاسیون، ارتباطات، ساختار کالبدی، محرمیت و محصوریت، حس مکان، انعطاف پذیری، فرم هندسی ساختمان، درون گرایی، فضاهای باز و نیمه باز، تناسبات فضایی، مصالح مناسب و ایستایی می باشد. یافته ها: در این تحقیق مقدار عددی ضریب آلفای کرونباخ با در نظر گرفتن 10 سوال پرسشنامه برابر با 840/0 بوده که نشان می دهد پایایی پرسشنامه متوسط می باشد. نتیجه گیری: در نتیجه توانایی معماری ساختاری در برآورده نمودن نیازهای انسانی در ابعاد گوناگون می تواند به عنوان یکی از شاخصه های مهم در بررسی معماری و سازمان فضایی مجموعه باشد. هدف بررسی سازمان فضایی که با دستیابی به عواملی که در ارتباط متقابل بین بنا و ساختار فضایی نقش دارند و برقراری تعامل بین محیط و انسان از طریق الگوهای فضایی در معماری مجموعه تخت سلیمان می باشد.

چکیده انگلیسی:

Takht Suleiman is one of the historical complexes of Iran, which has been one of the most important religious, political and ceremonial centers in different periods. In the Sassanid period, it was the location of the most important fire temple, that is, the fire temple of Azargashnesab. Purpose: The purpose of the research is to know the spatial organization, examine and explain the structural components and patterns examined in Takht Suleiman complex in the Sassanid period. In this article, first of all, qualitatively, it examines the structural patterns and spatial organization and the quality of the collection, and then evaluates the findings of the research, for the purpose of statistical analysis, quantitative data processing using the indicators and general characteristics of the collection. And statistical tests have been done. Method: This research, taking into account the rising trend of Takht Suleiman architecture and the spread of magnificent architecture, tries to understand the place and importance of the Takht complex through the interpretative-historical method and relying on library studies and field research. Suleiman, and how it affects the architectural body of Takht Suleiman in the Sassanid period and works from the Islamic period, especially from the Ilkhanid period. The technique of collecting information by means of a questionnaire depending on the answers of the researchers and analyzing the data collected with SPSS, the method of descriptive statistics of skewness and kurtosis and the histogram chart to examine the components of the spatial organization in Takht Suleiman, using statistical analysis. And the correlation and test of the received indicators are done, and finally the results have been extracted. The historical complex of Takht Suleiman, about 12.5 hectares, shows different types of architecture of the ancient period. to be And in terms of the general features of the building, geometry, hierarchy, circulation, communication, physical structure, privacy and confinement, sense of place, flexibility, geometric form of the building, introversion, open and semi-open spaces, spatial proportions, appropriate materials. And it is static. Findings: In this research, the numerical value of Cronbach's alpha coefficient, considering the 10 questions of the questionnaire, is equal to 0.840, which shows that the reliability of the questionnaire is average. Conclusion: As a result, the ability of structural architecture to meet human needs in various dimensions can be one of the important indicators in the examination of the architecture and spatial organization of the complex. The aim of investigating the spatial organization is to achieve the factors that play a role in the mutual relationship between the building and the spatial structure and establish the interaction between the environment and humans through spatial patterns in the architecture of Takht Suleiman complex.  

منابع و مأخذ:

 

Brinckerhoff, Jackson John (1994)," A Sense of Place, A Sense of Time", Yale University Press, New Haven and London.

Huff, Ditrish, Takht-i Suleiman. Sassanian Fire Sanctuary and Mongolian Palace, Web Article, 2000.

Masuya, T. (1997). In Soucek P. P. (Ed.), The ilkhanid phase of takht-i sulaiman ProQuest Dissertations Publishing. (564-92).

Osete-Cortina, L., Doménech-Carbó, M., Doménech, A., Yusá-Marco, D., & Ahmadi, H. (2010). Multimethod analysis of Iranian Ilkhanate ceramics from the Takht-e Soleyman palace. Analytical and Bioanalytical Chemistry, 397 (1), p. 323.

Zakeri, Mohsen (1995). Sāsānid Soldiers in Early Muslim Society: The Origins of ʿAyyārān and Futuwwa. Wiesbaden: Otto Harrassowitz. p. 32. ISBN 978-3-447-03652-8.