تبیین نقش فضاهای شهری در ارتقای تعامل کودک با محیط با تاکید بر خلاقیت و حس دلبستگی

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

الهام عطائی ¹ , سیامک پناهی ² , شهره علی پور ³

1 - دکتری معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان. [e-mail]
2 - استادیار، گروه معماری، واحد ابهر ،دانشگاه آزاد اسلامی، ابهر، ایران
3 - کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاداسلامی واحد تهران شمال ، ایران

تاریخ دریافت : 1401/10/17 تاریخ پذیرش : 1401/12/17 تاریخ انتشار : 1401/12/01

کلید واژه: کودک, شهر, فضای شهری, حس دلبستگی به محیط در کودک, خلاقیت,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف پژوهش: طراحی فضاهای ‌شهری برای کودکان، به‌منظور ایجاد تعاملات اجتماعی کودکان با محیط حائز اهمیت است. این پژوهش به تبیین نقش فضاهای شهری در ارتقای تعامل کودک با محیط می پردازد و در پی دست‌یابی به مؤلفه‌هایی در فضای شهری است که آموزش کودک را‌ همراه داشته باشد. روش پژوهش: این پژوهش، تحلیلی توصیفی بر پایه‌ تحلیل محتواست و برای دست‌یابی به یافته‌های پژوهش از روش پیمایشی استفاده گردیده است و با مقایسه‌ تطبیقی بین ویژگی‌های نمونه‌های مورد مطالعه و تحلیل محتوا تلاش گردید که مؤلفه‌های کلیدی برای طراحی فضاهای شهری متناسب با خلاقیت کودکان و حس دلبستگی به‌دست آید. یافته‌ها: در این پژوهش فضایی مناسب و دارای سنجه‌های کالبدی مورد نظر و تهیه‌ چک‌لیست‌هایی هدف‌مند جهت سنجش رفتار کودکان در نظر گرفته شد که با توجه به نگرش متخصصین و اطلاعات به‌دست آمده از نرم‌افزارSpss22 و آزمون‌های آماری تحلیل گردید. سپس با استفاده از روش کای‌دو مدل پژوهش بر‌اساس روابط متغیرها تدوین گردید. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان‌ می دهد که مهم‌ترین سنجه‌های تأثیرگذار بر افزایش خلاقیت کودکان، ایجاد فرصت برای تعاملات مثبت اجتماعی کودکان در محیط، ایجاد فضایی برای نمایش شایستگی‌های فردی در تعامل با محیط، ایجاد حس دلبستگی به محیط، آموزش مراقبت از محیط، ایجاد مسیرهای انعطاف پذیر برای خیال‌پردازی و خلاقیت، ایمنی و آسایش در‌ فضای بازی به‌عنوان ابزارهایی برای آموزش و آفرینشگری در کودکان هستند که باید در طراحی فضاهای شهری کودکان مورد توجه مدیران شهری و طراحان و معماران قرار گیرند.

چکیده انگلیسی:

Introduction and purpose: designing urban spaces for children is to create social environments for children. This research explains the role of urban spaces in promoting the child with the environment and seeks to find components in the urban space that will accompany the child's education. Research method: This research is a descriptive analysis based on analytical content and a survey method was used to achieve research findings and a sense of attachment was obtained by comparative comparison between the characteristics of the study samples and content analysis. Findings: In this research, a suitable space with the desired physical parameters and the preparation of targeted checklists were considered to measure children's behavior, which were analyzed according to the attitude of experts and the information obtained from Spss22 software and statistical tests. Then, using the chi-square method, a research model was developed based on the relationships between the variables. Conclusion: The results of the research show that the most important factors influencing the increase of children's creativity are creating opportunities for positive social interactions of children in the environment, creating a space to display individual competencies in interacting with the environment, creating a sense of attachment to the environment, teaching care for the environment, Creating flexible paths for imagination and creativity, safety and comfort in the play space as tools for education and creativity in children, which should be considered by urban managers, designers and architects in the design of children's urban spaces.  

منابع و مأخذ:

امیری، شعله و اسعدی، سمانه (۱۳۸۶)، روند تحولی خلاقیت در کودکان فصلنامه تازه‌های علوم شناختی شماره ۴.

ایزدپناه، آیدا. (1383)، کودک، بازی و شهر؛ فرآیند و اصول معیارهای برنامه‌ریزی و طراحی فضاهای بازی کودکان، انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور، تهران.

برک لورا (۱۳۹۰) روانشناسی رشد از لقاح تا کودکی ترجمه یحیی سید محمدی، تهران ارسباران

پیاژه‌، ژان. (1375)، ‌تربیت‌ به‌ کجا ره‌ می‌سپارد، ترجمه‌ ‌دادستان‌، ‌منصور‌، انتشارات ‌دانشگاه تهران، ‌تهران.

تورنس، ئی. پال (1362). استعدادها و مهارت‌های خلاقیت و راه‌های آزمون و پرورش آنها. ترجمه‌ حسن قاسم‌زاده. تهران: دنیای نو.

حسینی، افضل‌السادات، محمدزاده، سید‌زهره. (1395). اثربخشی برنامه‌ آموزش خلاقیت در قالب فعالیت‌های هنری بر رشد خلاقیت دانش‌آموزان: فصلنامه‌ ابتکار و خلاقیت دانش‌آموزان در علوم انسانی،6(1)، 130-109- خیابانیان‌، علی و منظوری‌، لیلا. ( 1389)‌، کودک و معماری

-دافی، برنادت (1399)، تشویق خلاقیت و تخیل در کودکان، ترجمه: یاسایی، مهشید، نشرققنوس

داگلاس، جو‌. (1374)‌،‌ مشکلات رفتاری در کودکان‌، ترجمه‌ جمال‌فر‌، سیاوش‌، نشر مرکز‌‌، تهران..

رکنی‌فرد، یاسمین و اصل فلاح، مهدی و یوسفی، آزاده. (1395). بررسی عوامل مؤثر بر طراحی وسایل کمک آموزشی برای حفظ و پرورش خلاقیت کودکان پیش‌دبستانی، نشریه خانواده و پژوهش، دوره ۱۳، شماره ۳۰، ۵۹-۷۵.

سیف، علی اکبر. (1397). روانشناسی پژوهشی نوین. تهران: دوران.

شفایی، مینو، مدنی، رامین(1390). اصول طراحی فضاهای آموزشی کودکان براساس مدل خلاقیت: نشریه علمی-پژوهشی فناوری آموزش،4(3)، 215-222

شفیع پوربوردشاهی، پریا و کیانی، مصطفی و طباطباییان، مریم. (۱۳۹۷) نقش طراحی فضای بازی در پرورش خلاقیت کودکان، نشریه علمی و پژوهشی معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، شماره‌ ۲۳،۵۳-۶۳.

شعاری‌نژاد، علی اکبر. (1385)، روانشناسی رشد، تهران: نشر اطلاعات، چاپ نوزدهم.

شیعه، اسماعیل. (1385)، آماده سازی شهر برای کودکان، چاپ اول، موسسه نشر شهر، تهران

طباییان، مریم و عباسعلی زاده، ساناز، وکلایی، رضا و فیاض، ریما. (1395)، بررسی تأثیر طبیعت بر خلاقیت کودک، مجله‌ آرمانشهر، شماره‌ 17،91-102.

عابدی، سمیه و عباسی، زهرا و ضیافت، حسن. (1399)،‌تبیین نقش فضاهای شهری دانش‌بنیان در پرورش خلاقیت کودکان با تأکید بر پارک‌های علم و فناوری، نشریه‌ علمی پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، سال شانزدهم، شماره ۳۷.

غفوری، عطیه، (1387)، منظر کودکانه، اصول و مبانی طراحی منظر برای کودکان، دانشگاه شهید بهشتی، پایان‌نامه.

فیض، جواد (1391) راهنمای پدر و مادر با کودک و نوجوان، تهران امیرکبیر

-قاسمی، لیلی، سعیدی، علی، خرازیان، لاله.(1396). اثربخشی آموزش برمبنای حواس پنج گانه بر افزایش خلاقیت کودکان پیش دبستانی، فصلنامه علمی – پژوهشی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی،7

کاردان، عاطفه و حجت، عیسی و شفایی، مینو. (1396)، رهیافت‌های ارتقا خلاقیت کودک در طراحی خانه، مجله معماری و شهرسازی آرمانشهر، شماره‌ ۱۹، ۵۵-۶۷.

کوپایی، گلرخ، نقی‌زاده، محمد و حبیب، فرح (1395)، تأثیر عوامل کالبدی فضاهای بازی بر خلاقیت کودکان ۶ تا ۱۲ سال در پارک‌های شهری، نشریه علمی پژوهشی مطالعات شهری، دوره‌ ۶، شماره‌ ۲۱، ۳۹-۵۰.

کیانی، اکبر و اسماعیل‌زاده، علی، (1391)، تحلیل و برنامه‌ریزی شهر دوستدار کودک مطالعه‌ موردی: قوچان، مجله‌ باغ نظر.

مرادی، احمد و قبادی، کبری. (1399)، اثربخشی خلاقیت بر حل مسأله و مقایسه با روش بازی در کودکان پیش‌دبستانی. نشریه‌ علوم روانشناختی، دوره‌ ۱۹، شماره ۸۵، ۵۷-۶۶.

میرهادی، توران، (1396)، جستجو در راه‌ها و روش‌های تربیت، نشر دیدار.

نقره کار، عبدالحمید. جهانبخش، حیدر و حمزه نژاد، مهدی (1395). انسان، طبیعت معماری، انتشارات دانشگاه پیام نور

Altman I. (1980)‌, Behavior and environment‌: advances in theory and research,V.10.

Bolum, A. (2001), On Creativity. New York: Harper and Row, Publishers.

Chowns, J. (2003), Toy Story. Fairfax Digital. Retrieved February 15, 2007, from http://www.smh.com.au.articles/2003/11/21/1069027320836.html fromcastoryrlis

Franz, J. (2007), Drawings. Encyclopedia of Children's Health.cNotes.com. Retrieved February 15, 2007, from http://health.cnotes.com/childrens-health-encyclopedia

Fazeli,N. (2008), creativity and culture-critique of the common approaches to creativity, Journal of Social Sciences, 11 (3), 6-19.

George,J.M. &Zhou, J. (2004), when openness to experience and conscientiousness are creative behavior: an interactional approach. Journal of Applied Psychology, 86(3), 513-524.

Guilford, J.P. (1959),traits of Creativity. In Anderson Harold H. (ED), Creativity and lis Cultivation. New York: Hat per and Row 142-161.

Javadian, R.,&Karami, A. (2007), prosperity application of policy,(183),14-17.

Hayward‌, D. G. Rothenberg‌, M. Beasley, R. (1973) School aged children in thre urban playgrounds. CityUniv. of N. Y. Housing Developm. Direc. Children at play. London‌, Her Maj. Stat. office.

Ittelson ,(1974) ,W. H. Proshansky ,H. M ,Rivlin ,L. G. and Winkel , G. H. An introduction to Environmental psychology. Holt, N. Y.

Krippner,S.(1999) "Dream and Creativity "Encyclopedia of Creativity, vol 1, San Diego.

Mehrabian, A. & Kaplan, R. (1989), The psychology of Memory,203

Pourjafar, M., Ansari, M., Hadi, M., Alizadeh, A. (2010). Analyze Study of Children’s Creativity Incentives in Urban Spaces and Environment’s Design With Emphasis on Bringing up Cohesions between Creativity and Physical Design of Urban Spaces. Journal of Urban Management, 25(8),.63-82

Shafaie, M., Madani, R. (2011) Design of educational spaces for children according to the creativity model, Journal of Technology of Educational, 4(3), 215-222.

White.R , Stoeckline.V.(1998), Article of extensive reaqrch in children’s development and experience in early childhood edu..

‌Unicef (2008), march No 304, 46.

Fazeli,N. (2008), creativity and culture-critique of the common approaches to creativity, Journal of Social Sciences, 11 (3), 6-19.

Franz, J. (2007), Drawings. Encyclopedia of Children's Health.cNotes.com. Retrieved February 15, 2007, from http://health.cnotes.com/childrens-health-encyclopedia

Pourjafar, M., Ansari, M., Hadi, M., Alizadeh, A. (2010). Analyze Study of Children’s Creativity Incentives in Urban Spaces and Environment’s Design With Emphasis on Bringing up Cohesions between Creativity and Physical Design of Urban Spaces. Journal of Urban Management, 25(8),.63-82.

Stenberg,R.J. (2011), Thinking styles, New York: Cambridge University Press