نقش کالبد معماری در ارتقای زندگی جمعی در فضاهای عمومی (نمونه موردی: میدان بهارستان)

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

آتنا شاهینی ¹ ( گروه معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران [e-mail] )
مهرداد جاوید نژاد ² ( گروه معماری و شهرسازی ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران [e-mail] )
روزبه نقشینه ³ ( گروه معماری ، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. [e-mail] )

تاریخ دریافت : 1398/10/16 تاریخ پذیرش : 1398/11/16 تاریخ انتشار : 1398/12/01

کلید واژه: کالبد, فضای عمومی, فضای شهری, میدان شهری, زندگی جمعی, تعاملات اجتماعی,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف پژوهش: آدمی، موجودی اجتماعی است و نیازمند روابط اجتماعی است. فضاهای عمومی شهری برای توسعه ارتباطات اجتماعی کاربرد دارد. یکی از این فضاهای عمومی، میدان است که در آن زندگی جمعی، شکل می گیرد که در این تحقیق میدان بهارستان در نظر گرفته شده است. هدف از این تحقیق، بررسی تاثیر عوامل کالبدی بر زندگی جمعی در میدان بهارستان (به عنوان یک فضای عمومی) است. روش پژوهش: روش تحقیق، از نظر شیوه گردآوری اطلاعات؛ توصیفی تحلیلی و از نظر هدف کاربردی بود. جامعه آماری پژوهش شامل: معماران (دانشجویان معماری) در دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز بود. یافته‌ها: حجم نمونه با توجه به نمونه های در دسترس، 170 نفر برآورد شد و برای انتخاب نمونه از روش همه شماری استفاده شد. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه با طیف لیکرت 5 تایی بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون‌های همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شد. نتیجه گیری: با تحقیقات انجام شده، مشخص شد که رابطه معناداری بین انعطاف پذیری، امکانات، تنوع کاربری و زندگی جمعی در میدان بهارستان وجود ندارد ولی متغیر تجمع پذیری و تعیین فضایی تاثیر مثبت بر متغیر زندگی جمعی در میدان بهارستان می گذارد.

چکیده انگلیسی:

Introduction and Objective: Human being is a social creature and needs social relationships. Communal spaces are used for the development of social communication. One of these communal spaces is square where the public life is formed, which Baharestan square has been considered in this study. The purpose of this research is to investigate the impact of physical factors on community life in Baharestan Square (as a communal space). Method: The survey method was descriptive-analytical based on data collection, and was functional in terms of purpose. The statistical population of the study consisted of Architects (students of Architecture) of Islamic Azad University of Tehran. Results: According to the reachable samples, the sample size was 170 people, and for choosing the samples, all were considered. Data was collected using a 5-point Likert scale questionnaire. Pearson correlation and regression tests were used to analyze the data. Conclusion: The results showed that there is no meaningful relationship between flexibility, facilities, diversity of function and public life in Baharestan Square, but the variables of accumulation and spatial determination have a positive effect on public life variable in Baharestan square.  

منابع و مأخذ:

ارباب زادگان هاشمی، سیدعلیرضا و احسان رنجبر (1388) بازخوانی مفهوم تضاد در ارتقا تنوع بصری فضاهای عمومی شهری نمونه موردی: میدان بهارستان تهران، آرمانشهر، شماره 3.

آزاد تکچی علیا، زهرا (1391) بررسی ‌تطبیقی جایگاه میادین تهران در حفظ و ارتقای خاطره‌جمعی شهروندان نمونه موردی: میدان تجریش و میدان بهارستان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر تهران، دانشکده هنر و معماری.

آیت اللهی، فاطمه السادات (1391) احیای زندگی جمعی در بافت فرسوده محله شاه حمزه قم با تکیه بر رویکرد بازآفرینی طراحی محور، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده معماری و شهرسازی.

ابراهیم پور، مریم، فرش کاران، عزیزه، هاشمی، پریسا (1396) کنکاشی بر تحولات میدان​های شهری با رویکرد سرزندگی، سومین کنفرانس ملی شهرسازی، معماری، عمران و محیط زیست، شیروان، موسسه پایا شهر.

اسمعیلیان، سحر و احسان رنجبر (1392) بررسی تطبیقی مؤلفه​های موثر بر شکل گیری و انتقال خاطرات جمعی در فضاهای عمومی شهری نمونه موردی: تهران، میدان تجریش، میدان بهارستان و میدانچه تئاتر شهر، معماری و شهرسازی آرمانشهر، شماره11.

بهرامی اصل، زینب (1391) بررسی نقش فضای شهری در شکل گیری حیات اجتماعی مطالعه موردی: خیابان انقلاب تهران حد فاصل میدان انقلاب و میدان فردوسی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی - پژوهشکده علوم اجتماعی

پاکزاد، جهانشاه (1391) راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران، انتشارات شهیدی تهران

تدین، بهاره. قلعه نویی، محمود. ابویی، رضا (1397) ارایه روشی به منظور تحلیل و الگوبرداری از رنگ جداره ها در منظر فضاهای شهری تاریخی، باغ نظر، سال 15، شماره 59.

حبیبی، سید محسن و نوید پورمحمدرضا (1392) فضاهای عمومی و زندگی جمعی در شهر تاریخی ورامین، هویت شهر، دوره 5، شماره 15.

حق بیان، رسول. شکوهی بیدهندی، محمد صالح (1398). کنکاشی در مطالعۀ نظام‌مند زندگی جمعی در فضای شهری موردکاوی: پیاده‌راه هفده شهریور تهران، منظر، دوره 11، شماره 46.

حقیریان شیدا. سجادزاده، حسن. کریمی مشاور، مهرداد (1395) اولویت بصری میدان ها شهری از منظر کاربران (نمونه موردی: میدان​های شهر همدان)، آمایش محیط، دوره 9، شماره 35.

 حیدری، علی اکبر. امیرحاجلو، الهام. کارخانه، معصومه و نرگس احمدی فرد (1392) ارزیابی نقش منظر فضاهای جمعی در کیفیت شهری، نمونه موردی: منطقه یک تهران، معماری و شهرسازی آرمانشهر، شماره11.

دانشپور، سیدعبدالهادی و مریم چرخچیان (1386) فضاهای عمومی و عوامل موثر بر حیات جمعی، باغ نظر، دوره 4، شماره 7.

دوزدوزانی، یاسمین. اعتصام، ایرج. تقی زاده، محمد (1394) مقایسه رضایتمندی شهروندان میادین نقش جهان، بهارستان، دل کامپو و ناوونا از طراحی میادین اجتماع پذیر شهری.

دیواس، دیوید (1383) پیمایش درتحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نائبی، نشر نی، تهران.

سیدیان، سید علی. علی نیا، سعید. حیدر نتاج، وحید (1396) گونه شناسی بافت نمای شهری (با رویکرد شکلی)، باغ نظر، سال 14، شماره 53.

شارع پور، محمود (1395) حق به شهر و فضاهای عمومی شهر، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، دوره اول، سال دوم، شماره دوم.

شجاعی، دلارام و پروین پرتوی (1394) عوامل مؤثر بر ایجاد و ارتقاء اجتماع پذیری در فضاهای عمومی با مقیاس​های مختلف شهر تهران (نمونه موردی : فضاهای عمومی دو محله و یک ناحیه در منطقه 7 تهران)، باغ نظر، سال دوازدهم، شماره 34.

شهابیان، پویان، حقیقی، ریحانه (1393) واکاوی نقش هنرهای عمومی در موفقیت فضای شهری میدان نقش جهان اصفهان، هویت شهر، شماره 19، سال هشتم.

صادقی، علیرضا، احمدی، فریال (1396)، خوانش مؤلفه​های مکان در طراحی محیط شهری (نمونه موردی: میدان​های تاریخی نقش جهان، گنجعلی خان، دل کمپو و گراند ِپلیس)، علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره نوزدهم، ویژه نامه شماره 5.

صوتی خیابانی، زهرا و داریوش ستار زاده (1394) تبیین عوامل موثر بر ارتقاء تعاملات اجتماعی در فضاهای عمومی شهری، سومین کنفرانس بین المللی پژوهش​های کاربردی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری.

رزاقی، زهرا، هاتفی شجاع، سمیه (1394) نقدی بر الگوی مدرن میادین شهری بر اساس اصول شهرسازی ایرانی اسلامی، همایش بین المللی معماری و عمران و شهرسازی در هزاره سوم.

فیضی، محسن، اسدپور، علی (1392) فرایند بازآفرینی منظر میادین شهر تهران با هدف ارتقای تعاملات اجتماعی شهروندان، مطالعات شهری، شماره هفتم.

قلمبردزفولی، مریم و محمد نقی­زاده (1393) طراحی فضای شهری به منظور ارتقاء تعاملات اجتماعی (مطالعه موردی: بلوار بین محله ای)، هویت شهر، سال هشتم، شماره 17.

کاکوئی ازبرمی، معین. سهیلی، جمال الدین و شیرینکام چوری، حمیدرضا (1393) انعطاف پذیری در معماری فضاهای عمومی با رویکرد زمینه گرایی اجتماعی، همایش ملی شهرسازی فرهنگ گرا، اصفهان، دانشگاه شیخ بهایی.

کلانتری، خلیل (1385) پردازش و تحلیل داده ها در تحقیقات اجتماعی-اقتصادی، شریف، تهران.

متدین، حشمت الله. آقابزرگ، نرگس (1393) زیبایی شناسی میدان ایرانی، منظر، شماره 26.

محمدی، محمود، عظیمی، مریم، مقدم، حامد، رفیعیان، مجتبی (1391) فضاهای عمومی شهری، تحقق تعاملات اجتماعی در بافت​های تاریخی (نمونه موردی: شهرقدیم لار)، مرمت و معماری ایران (مرمت آثار و بافت​های تاریخی فرهنگی)، دوره 2، شماره 4

ملکیان، محمود، ایزدی، محمدسعید، اردکانی، سهیل سبحان (1395) اهمیت فضاهای همگانی شهری در توسعه پایدار گردشگری شهری (مطالعه موردی: منطقه یک شهر همدان)، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره 18، شماره 4.

مومنی، فرزاد، فرجودی کوهنجانی، ابوذر، حسنی، مژگان، سلیمی، کورش (1395) طراحی فضای شهری خودمانی با تاکید بر خاطره انگیزی درگذر تاریخی گلچینان یزد، نشریه مدیریت شهری، سال پانزدهم، شماره 44

مشهور، زینب و محمد باقری (1394) نقش ساختارهای فضایی دوقطبی در ارتقاء تعامل پذیری و حس مکان (مورد پژوهی در مجموعه​های آئینی و شهری)، معماری و شهرسازی آرمانشهر، شماره 15.

نصرتی ارشاد، مهدی و عجوان فروزنده، علی (1395) انعطاف پذیری در فضاهای معماری، دومین کنفرانس بین المللی انسان، معماری، عمران و شهر، تبریز، مرکز مطالعات راهبردی معماری و شهرسازی

 

Ahmadi, ferial. Asadpour, ali. Pouryoosef zade, sara. Azary najafabadi, rahman. 2011. Restoration strategies of naghsh-e-jahan square to achieve social sustainability based on users visions, elixir international journal, elixir soc. Sci. 39 4985-4992. Issn 2229-712x.

Rong, z. (2010) improvement and revitalization of public spaces in the historical centre of macao towards the creation of a new sustainable urban environment: jiangnan university, china.

Shukri, sharyzee. Hussaini wahab, mohammad. Asri ibrahim, mohamad. Zafarullah rozaly, mohd.2017. Hysical characteristics of a public square in malay royal town, utm razak school of engineering and advanced technology kuala lumpur, malaysia.