مؤلفه های ملموس شادزیستی در تحقق پویایی ذهنی ساکنین فضاهای مسکونی

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

محمدصادق طاهرطلوع دل ¹ (دانشیار، گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران)
سیده اشرف سادات ² (دانشجوی دکترا رشته معماری دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران)

تاریخ دریافت : 1399/10/19 تاریخ پذیرش : 1399/12/19 تاریخ انتشار : 1399/12/01

کلید واژه: مؤلفه کالبدی, مؤلفه معنایی, مؤلفه عملکردی, شادزیستی ساکنین, پویایی ذهنی,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف پژوهش: احساس شادی به عنوان یک پدیده روانشناختی و اجتماعی، تحت تأثیر تجربه های مستقیم و غیرمستقیم افراد از شرایط محیط است که انسان ها برای دستیابی به زندگی سالم و تداوم اجتماعی نیازمند آن می باشند. هدف پژوهش برمبنای مدل معنایی محیطی با هدف تبیین نقش مؤلفه-های کالبدی-عملکردی و معنایی شادزیستی در تحقق پویایی ذهنی ساکنین در فضاهای مسکونی می باشد. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع تحلیل محتوای کمی و گردآوری اطلاعات به شیوه استنادی-کتابخانه ای به همراه پیمایش میدانی و مصاحبه است. قلمرو پژوهش نظریه های مطرح در رابطه با شادزیستی از سال 2020- 1996 میلادی است. یافته‌ها: نتایج پژوهش حاکی از آن است که بر اساس نظرات متخصصین گذشته تا امروز، شادزیستی؛ به کمک عواملی همچون، عناصر عینی، رفتاری و ذهنی مختص هر مکان حاصل می شود و برای رسیدن به شادزیستی، مؤلفه ی کالبدی (عینی) 80/55%، مؤلفه ی معنایی (ذهنی) 97/22% و مؤلفه ی رفتاری (عملکردی) 23/21% اهمیت توجه دارند. ولی طبق پیمایش میدانی و مصاحبه با متخصصین حاضر؛ مؤلفه‌های کالبدی به میزان 87/53% مؤلفه‌های معنایی 60/26% و مؤلفه های رفتاری 53/19% در شادزیستی مؤثر هستند و این دو دیدگاه دارای 95% انطباق می باشند. نتیجه گیری: لذا طبق نظر متخصصین پیشین و حاضر، بطور متوسط، میانگین درصد تأثیر عوامل؛ عینی 82/54%، ذهنی80/24% و رفتاری 38/20% به‌طور مؤثر از مقولات تشکیل دهنده عوامل شادزیستی در تحقق هوشیاری ذهنی ساکنین در فضاهای مسکونی می باشند.

چکیده انگلیسی:

The feeling of happiness as a psychological and social phenomenon is influenced by the direct and indirect experiences of people of the environmental conditions that human beings need to achieve a healthy life and social continuity. The purpose of this study is based on the environmental semantic model with the aim of explaining the role of physical-functional and semantic factors of happiness in the realization of mental awareness of inhabitants in residential areas. Method: The present study is a quantitative content analysis and data collection in a citation-library method along with field survey and interview. The field of research is theories related to happiness from 1996-2020. Results: The results of the research indicate that based on the opinions of experts from the past to the present, happiness; With the help of factors such as, objective, behavioral and mental elements specific to each place are obtained, and therefore to achieve happiness, the physical factor 55.80%, the individual factor 22.97% and the behavioral factor 21.23% they are important. But according to the field survey and interviews with the present researchers; physical factors are 53.87%, individual factors 26.60% and behavioral factors 19.53% are effective in happiness and these two views are 95% consistent. Conclusion: Therefore, on average, the average percentage of the impact of factors; objective 54.82%, behavioral 20.38% and mental 24.80% are effectively the categories of happiness factors in achieving mental awareness of inhabitants in residential spaces.  

منابع و مأخذ:

اصلانی­فر، فردین؛ شکور، علی و عبدالله­زاده فرد، علیرضا. 1396. راهکارهای تبدیل گذرهای شهری به پیاده­راه در راستای ارتقاء سرزندگی شهری (مطالعه موردی: محور روگذر زندیه شیراز). مجله مطالعات محیطی هفت حصار، دوره 6، شماره 21، 56-43.

-   اکبری، علی؛ سلیمانی پاک، سحرناز و کولیوند، دیبا. 1397. امکان سنجی طراحی پیاده راه در محور شهری میدان قدس تا میدان تجریش بر اساس عوامل کالبدی، کاربری، ادراکی. سومین کنفرانس بین المللی عمران، معماری و طراحی شهری.

-  باستانی، سوسن و ملکی­پور، سمانه. 1395. بررسی تأثیر فضای شهری بر احساس شادمانی ساکنان 9 محله شهر تهران. مجله توسعه محلی روستایی - شهری (توسعه روستایی). دوره 8، شماره 1، 26-1.

-   بهرام­پور، عطیه؛ مدیری، آتوسا. 1394. مطالعه رابطه میان رضایتمندی ساکنان از محیط زندگی و میزان حس تعلق آن­ها در مجتمع­های مسکونی بلندمرتبه شهرک کوثر تهران. مجله هنرهای زیبا. دوره 20، شماره 3، 94-85.

-  پاکزاد، جهانشاه. (1389). مبانینظریو فرآیندطراحیشهری. چاپ اول، تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.

-  پورجعفر، محمدرضا؛ تقوایی، علی­اکبر و صادقی، علیرضا. 1388. خوانش تأثیر محورهای بصری بر ارتقای کیفیت محیط فضاهای عمومی شهری (نمونه موردی: خیابان آزادی تهران). فصلنامه مدیریت شهری. دوره 7، شماره 24، 80-65.

-  پوردیهیمی، شهرام. 1390. فرهنگ و مسکن. مجله مسکن و محیط روستا. دوره 30، شماره 134، 18-3.

-  پوردیهیمی، شهرام. (1394). منظر انسانی در محیط مسکونی. تهران: انتشارات آرمان‌شهر.

-  حبیب، فرح. 1386. رویکرد پایداری در متن شهرسازی. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط­زیست. دوره 9، شماره، 120-111.

- حبیبی، کیومرث و حقی، محمدرضا. (1397). مقایسه تطبیقی کیفیت پیاده­راه­ها در ایران و خارج کشور با مدل ANP. نشریه معماری و شهرسازی ایران، دوره 9، شماره 1، 19-5.

-  داداش­پور، هاشم؛ روشنی، صالح. 1392. ارزیابی تعامل میان فرد و محیط زندگی در محلات جدید با استفاده از سنجش کیفیت عینی و ذهنی. مجله مطالعات شهری. دوره 2، شماره 6، 15-3.

-  رحیمیان، مهدی. (1383). سینما معماری در حرکت. تهران: انتشارات سروش (انتشارات صدا و سیما).

-  رفیعیان، مجتبی؛ تقوایی، علی‌اکبر؛ خادمی، مسعود؛ علی پور، روجا. 1391. بررسیتطبیقیرویکردهایسنجشکیفیت درطراحیفضاهایعمومیشهری.نشریه انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران. دوره 3، شماره1، 43-35.

-  سامه، رضا. (1394).معماریوکیفیت زندگیانساندرنظام معرفتی انسان. قزوین: انتشارات جهاد دانشگاهی.

-  شارع پور، محمود. (1393). شهر، فضا و زندگی روزمره. چاپ اول، انتشارات تیسا.

-  شجاری، مرتضی؛ سلخی خسرقی، صفا؛ آصفی، مازیار. 1397. مراتب ادراک فضای سیال در مسجد جامع تبریز؛ با نگاهی به مفهوم حرکت در آراء ملاصدرا. فصلنامه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 9، شماره 2، 176-157.

-  صداقتیان، مریم. (1389). اثربخشی آموزش مهارت­های زندگی (خودآگاهی-ابزاروجود- تفکر نقاد) بر بحران هویت دختران تحت پوشش کمیته امداد شهرستان کلات نادر. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد تربت‌جام.

-  صحاف، سیدمحمدخسرو. 1390. معنا در معماری ایرانی. مجله هویت شهر. دوره 10، شماره 25، 60-51.

-  عباس­زاده، شهاب؛ تمری، سودا. 1392. بررسی و تحلیل مؤلفه­های تأثیرگذار بر بهبود کیفیات فضایی پیاده­راه­ها به منظور افزایش سطح تعاملات اجتماعی. فصلنامه مطالعات شهری. دوره 1، شماره 4، 104-95.

-  عباس­زادگان، مصطفی و سربندی فرهانی، معصومه. 1391. کاربستبعدعملکردیطراحیشهریدرارتقایکیفیت فضاهایسبزوبازمحلی. دومین کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت محیط‌زیست.

-   عبداللهی، علی‌اصغر؛ شرفی، حجت­الله و سلیمانی دامنه، مجتبی. 1398. سنجش مطلوبیت پیاده­مداری براساس مؤلفه­های کیفی پیاده‌روی (مطالعه موردی: مرکز تجاری شهر کرمان). نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی،  دوره 33، شماره 67، 221-197.

- علی­زاده مقدم، سمیرا؛ ذاکریان، ملیحه و تشکری، بابک. 1397. بازطراحی مسیر عابر پیاده با رویکرد ارتقاء کیفیت حضورپذیری افراد در بافت تاریخی شهر یزد، نمونه موردی: پیاده‌روی خیابان فرخی شهر یزد. نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، دوره 9، شماره 34، 148-134.

-  فاضلی، نعمت‌الله. 1392. تأملات خیابانی: درآمدی بر شادی و شهر در ایران. مجله کتاب ماه علوم اجتماعی. شماره 66، 57-46.

- کوچک­پور، شبنم و صفوی، سیدعلی. 1395. پیاده­راه­های شهری عاملی جهت افزایش سرزندگی (نمونه موردی: خیابان سلمان فارسی). اجلاس بین­المللی عمران، معماری و منظر شهری.

-  لطیفی، غلامرضا؛ خانی، حسین؛ خاکساری رفسنجانی، علی. (1394). فضای شهری، حیات جمعی بستری در تحقق تعاملات اجتماعی. انتشارات نگارستان اندیشه.

-   ماجدی، حمید؛ منصوری، الهام؛ حاجی احمدی، آذین. 1389. بازتعریف فضای شهری (مطالعه موردی: محور ولیعصر حد فاصل میدان ولیعصر تا چهارراه ولیعصر). فصلنامه مدیریت شهری. دوره 9، شماره 27، 283-263.

-  مازوچی، طاهره؛ سادات آرانی، طیبه؛ عسکری، زینب. 1391. شادی از منظر مکتب اسلام و روان­شناسی، سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت. نشریه علمی- پژوهشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. شماره 1، 139-120.

-  متوسلی، محمود؛ دباغی، حمیده؛ عباسی، افروز. 1396. الگوی نظری توانمندسازی فردی و جمعی به مثابه آزادی با تأکید بر دیدگاه­های کانت و آمارتیاسن. مجله توسعه محلی (روستایی- شهری). دوره 9، شماره 1، 50-27.

-  نقی­زاده، محمد؛ امین­زاده، بهناز. 1385. مدخلی بر تبیین معنای معماری. دو فصلنامه مدرس هنر. دوره 1، شماره 1، 96-81.

-  نقی­زاده، محمد. 1380. ساحت­های حیات و مراتب هنر. مجله­نامه فرهنگ. دوره 11، شماره 24، 167-157.

-  نقی­زاده، محمد. (1390). شهر آرمانی اسلام یا فضای حیات طیبه. تهران: نشر شهر.

-   نقره­کار، عبدالحمید؛ مظفر، فرهنگ؛ تقدیر، سمانه. 1392. بررسی قابلیت­های فضای معماری جهت ایجاد بستر برای پاسخگویی به نیازهای انسان از منظر اسلام. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی. شماره 15، 34-21.

 

-   Carmona, M; Heath, T; Oc, T & Tiesdell, S. (2003). Public places, urban ppaces: The dimensions of urban design. Oxford: architectural press.

- Marcus, C.C & Sarkissian, W. (1986). Housing as if people mattered: site design guidelines for medium-density family housing. Berkeley: university of California press.