عوامل مؤثر بر آسیب‌پذیری منطقه 6 شهر تهران و پهنه‌بندی آسیب‌پذیری در مواجه با بحران‌های طبیعی

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

حسنعلی فرجی سبکبار ¹ (استاد)
بهزاد نادی ² (استاد)
محمد رضایی نریمیسا ³ (دانشجو)

تاریخ دریافت : 1395/10/28 تاریخ پذیرش : 1395/12/01 تاریخ انتشار : 1395/12/01

کلید واژه: آسیب‌پذیری, بحرانهای طبیعی, منطقه 6 شهرداری تهران,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف پژوهش: تعیین میزان آسیب پذیری بافتهای شهری با در نظر داشتن عوامل مؤثر بر آسیب پذیری، یکی از الزاماتی است که باید پیش از وقوع حوادث و به منظور آمادگی هرچه بیشتر برای مدیریت کارآمد بحران در شهرها، صورت پذیرد. این پژوهش نیز به دنبال تبیین عوامل موثر بر آسیب پذیری است. بر این مبنا از لحاظ ماهیت جز تحقیقات توصیفی- تحلیلی و به لحاظ هدف از نوع کاربردی است. جامعه آماری آن منطقه 6 شهرداری تهران میباشد که بر مبنای قدمت و مرکزیت به عنوان نمونه انتخاب شده است. روش پژوهش: دادهها به دو صورت میدانی و کتابخانهای با ابزارهایی چون پرسشنامه دیمتل، کتب، مقالات و نقشه های گوناگون، جمع آوری و با استفاده از نرم افزارهایEXCEL, MATLAB, IDRISI وARC GIS 10.1، مورد تحلیل واقع شدهاند. یافته‌ها: نتایج بیانگر آن است که؛ بخشهای مرکزی، جنوبی و به ویژه جنوب شرقی منطقه به لحاظ بالا بودن عمر و قدمت ساختمان‌ها، تراکم جمعیت و بعد خانوار بالا و شبکه های ارتباطی پر پیچ و خم با نفوذپذیری کم، دارای پتانسیل آسیب‌پذیری بالایی هستند. نتیجه گیری: بر این اساس برنامه ریزی کاربریزمین و منطقه بندی به عنوان یکی از مهمترین ابزارها و درعین حال اهداف برنامه ریزی شهری جایگاهی حیاتی در تحقق مخاطره نگری و کاهش خطرپذیری در فرآیند توسعه شهری دارد.

چکیده انگلیسی:

Introduction and objectives of the research: Determine the amount of vulnerability of urban tissues with factors affecting the vulnerabilities, one of which must be on before the occurrence of the events and to prepare for the more efficient management of the crisis in the cities. This research will also seek to explain factors affecting the vulnerability. On this basis, except in terms of the nature of descriptive research-analytical and applied to the target type. The Statistical Society of Tehran municipality is the District 6 is based on the dating and centralization as the sample is selected. Method: Data field and two for a library with tools such as questionnaires, books, articles and DEMATEL diverse map collection, and with the use of EXCEL software, MATLAB, IDRISI and ARC GIS 10, about the analysis of fact. Results: The results indicates that it is a central, South and parts of; especially the Southeast region due to the high life and dating buildings, population density and high household and communication networks filled the next maze with low permeability, high potential vulnerability. Conclusion: On this basis the user planning land and zoning as one of the most important tools and yet are critical objectives of urban planning context in the realization of disaster reduction in the risk of a wide view and urban development process.  

منابع و مأخذ:

1. امیدعلی، اسماعیل، و مسعود تقوایی، و رسول بیدرام (1393)، بهسازی بافت‌های فرسوده شهری با رویکرد مدیریت بحران زلزله، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 29، شماره 3، پاییز، شماره پیاپی 114، صص 178- 165.


2. امینی ورکی، سعید، و مهدی مدیری، و فتح‌اله شمسایی‌زفرقندی، و علی قنبری‌نسب (1393)، تدوین و ارائه الگوی ارزیابی تهدیدات، آسیب‌پذیری و تحلیل خطر‌پذیری زیرساخت‌های حیاتی با تأکید بر پدافند غیرعامل، مدیریت بحران، دوره 4، ویژه‌نامه هفته پدافند غیرعامل 94، پاییز و زمستان 1394، صفحه 69-85.


3. امینی، الهام، و فرح حبیب، و غلامحسین مجتهدزاده (1389)، برنامه‌ریزی کاربری زمین و مدیریت بحران زمین‌لرزه، مجله علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، شماره 3، صص 174- 161.


4. پورکرمانی، محسن، و مهران آرین (1377)، لرزه‌خیزی ایران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.


5. جایکا (آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن) (1379)، پروژه ریز پهنه‌بندی لرزه‌ای تهران بزرگ.


6. جدلی، هلن (1375)، پایداری مراکز زیستی در برابر خطرات زلزله، مجموعه مقالات دومین کنفرانس بین‌المللی بلایای طبیعی در مناطق شهری، جلد دوم، تهران، صص 1604- 1597.


7. حبیبی، کیومرث و همکاران (1387)، تعیین عوامل ساختمانی موثر در آسیب‌پذیری بافت کهن شهری زنجان با استفاده از GIS  و FUZZY LOGIC، هنرهای زیبا، شماره 33، صص 36- 27.


8. حبیبی، کیومرث، و علی سرکارگر اردکانی، و زاهد یوسفی، و مصطفی صفدرنژاد (1391)، پیاده‌سازی الگوریتم‌های سلسله‌مراتبی/ فازی جهت تعیین آسیب‌پذیری چند عامله هسته مرکزی شهرها، مطالعه موردی: منطقه 6 تهران، دو فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت بحران، شماره دوم، پاییز و زمستان، صص 76- 67.


9. حمیدی، ملیحه (1371)، ارزیابی الگوهای قطعه‌بندی اراضی و بافت شهری در آسیب‌پذیری مسکن از سوانح طبیعی، مجموعه مقالات سمینارهای توسعه مسکن در ایران، تهران، صص 224- 210.


10. زنگی‌آبادی، علی، و نازنین تبریزی (1385)، زلزلة تهران و ارزیابی فضایی آسیب‌پذیری مناطق شهری، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 56، انتشارات دانشگاه تهران.


11. شایان‌نژاد، عباس (1390)، ارزیابی میزان آسیب‌پذیری ناشی از عوامل انسان‌ساخت با استفاده از تکنیک فرآیند تحلیل‌شبکه‌ای، استاد راهنما: دکتر مصطفی بهزادفر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد شهرسازی و گرایش برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشگاه علم و صنعت ایران.


12. شیراوژن، سارا (1387)، کاهش خطرپذیری و اثر زلزله در محله‌های شهری واجد بافت فرسوده با استراتژی هم زمانی، ساخت شهر، سال پنجم، شماره 11 و 10، صص 56- 47.


13. عبدالهی، مجید (1382)، مدیریت بحران در نواحی شهری، انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور.


14. عزیزی، محمدمهدی، و رضا اکبری (1387)، ملاحظات شهرسازی در سنجش آسیب‌پذیری شهرها از زلزله، نشریه هنرهای زیبا، شماره 34، صص 36- 25.


15. فرجی‌سبکبار، حسنعلی، و مرتضی امیدی‌پور، و مهدی مدیری، و امیر بسطامی (1394)، ارائه‌ مدل پهنه‌‌بندی آسیب‌‌پذیری شهر اهواز با استفاده از مدل مرتب‌‌سازی گزینه‌‌ها مبتنی بر پروفایل (SSP). مدیریت بحران» پاییز و زمستان - شماره 6 (45 الی 56).


16. محمدصالحی، زینب، و حجت شیخی، و علی‌اصغر رحیمیون (1392)، بهسازی کالبدی- محیطی بافت مرکزی شهر با رویکرد توسعه شهری پایدار، مطالعه موردی: بافت مرکزی شهر خرم‌آباد، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات شهری، شماره 7، تابستان، صص 87- 73.


17. محمدی احمدیانی، جمال، و زهرا صحرائیان، و فرامرز خسروی (1389)، نقش عوامل مؤثر در آسیب‌پذیری کالبدی شهر جهرم در برابر زلزله، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، جلد 14، شماره 17، تابستان، صص 143- 121.


18. هادیزاده بزاز، مریم (1386)، مدیریت بحران کاهش آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی، انتشارات آذر برزین، چاپ اول.

 

1. Disaster Management Center, Aim and Scope of Disaster Management, Madison, USA, 2004.


2. Füssel, Hans–Martin (2005), Vulnerability in Climate Change Research: A Comprehensive Conceptual Framework, University of California International and Area Studies, Breslauer Symposium (University of California).


3. Mileti, D. (1999), Disasters by Design, A Reassessment of Natural Hazards in the United States, Joseph Henry Press: Washington DC, 30-35.


4. Taubenböck, H., Roth, A., & Dech, S. (2007). Linking structural urban characteristics derived from high resolution satellite data to population distribution. Urban and regional data management, 35-45


5. Thomas, Deborah (2004) Natural Hazards Risk Assessment for State of Colorado , GEOG-Hazard Mitigation & Vulnerability Assessment Class, University of Colorado at Denver and Heath Sciences Center.


6. UN/ISDR, (2002) National report of Iran on word conference on disaster reduction. 18- 22 January, Kobe, Hyogo, Japan, pp. 149.


7. UNDP. (2004). An overview of Disaster Management. Training Modules. UN. Disaster Management Training Program.355p

Van Westen (2006). «Geoinformation science and earth observation for municipal risk management».