تحلیل اثرات موانع ارتقای معماری مسکونی در دگرگونی فضایی بافت فرسوده شهر سنندج با رویکرد آینده‌پژوهی
محورهای موضوعی : فصلنامه آینده پژوهی شهری
فرخ عبودی
1
,
محمد رضا پاکدل فرد
2
*
,
حسن ستاری ساربانقلی
3
1 - گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
2 - گروه معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
3 - گروه معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
کلید واژه: موانع, ارتقای معماری مسکونی, دگر گونی فضایی, بافت فرسوده, سنندج, آینده‌پژوهی.,
چکیده مقاله :
آینده مسکن در شهرهایی که با بافتهای فرسوده مشخص میشوند، چالش پیچیدهای را به همراه دارد، این چالشها به‌ویژه با رشد جمعیت شهری و روبرو شدن مناطق تاریخی تشدید مییابند. معماری مسکونی در بافت فرسودهی شهری شاکلهی اصلی شهر را در برمی‌گیرد. اگرچه ضرورت بازآفرینی بافت فرسودهی شهری انکارناپذیر است اما در فرآیند بازآفرینی معماری مسکونی یک سری عوامل بازدارنده هستند که مانع از دگرگونی فضایی بافت فرسوده شهری میشوند. لازم است بـا اتـکا بـه رویکردهـای جدیـد برنامه‌ریزی، پیشران‌های توسـعه و تحولات آینده شهری بر اساس مگاترندها و روندهای ناپیوسـته، سناریوسـازی شـده و متناسب با قابلیت‌ها و توانمندی‌های جامعه به واکاوی مسـائل چالش‌برانگیز کنونـی و آینـده برنامـهریـزی شـود. تنگناها و بازدارندههای محیطی- بیولوژیک، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیرساختی چهار عامل اثرگذار بازدارنده دگرگونی فضایی معماری بافت فرسوده شهری هستند. به‌منظور شناخت این تنگناها، بخشهای اصلی بافت فرسوده چهار محله شهری سنندج (محدوده بازار، سرتپوله، آغا زمان و چهار باغ) با جمعیت 1100 خانوار و 4210 نفر موردمطالعه قرار گرفته است. انجام کار با روش توصیفی- تحلیلی است که برای کسب دادههای مذکور از پرسشنامه استفاده‌شده است. بر اساس روش کوکران تعداد 226 نمونه انتخاب و به سؤالات پاسخ دادهاند. پرسشنامهها در SPSS (نسخه 27.0.1)، تحلیل‌شده و آزمونهای آماری ضریب همبستگی، رگرسیون خطی، ANOVA متناسب یا سؤالات تحقیق اخذ شده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد عوامل بازدارنده دگرگونی فضایی بافت مسکونی شهر سنندج در ابعاد مختلف پراکنده‌شده اما ابعاد اقتصادی و زیرساختی آن سهم بیشتری دارند. اگر دید آیندهنگرانه به موضوع داشته باشیم، لازم است ضمن توجه به‌تمامی عوامل مؤثر بر دگرگونی فضایی بافت فرسوده شهر سنندج اهمیت بیشتری به این دو بخش داده شود.
The future of housing in cities characterized by dilapidated urban areas presents a complex challenge, especially with the growth of urban population and the encroachment of historical areas. Residential architecture in dilapidated urban areas encompasses the main structure of the city. Although the necessity of recreating dilapidated urban areas is undeniable, there are a number of inhibiting factors in the process of recreating residential architecture that prevent the spatial transformation of dilapidated urban areas. It is necessary to analyze the current and future challenging issues and plan for them based on new planning approaches, drivers of future urban development and developments based on megatrends and discontinuous trends, scenarios, and in accordance with the capabilities and capabilities of society. Environmental-biological, economic, socio-cultural and infrastructural bottlenecks and inhibitors are four effective factors inhibiting the spatial transformation of the architecture of the dilapidated urban fabric. In order to identify these bottlenecks, the main parts of the dilapidated fabric of four neighborhoods of Sanandaj (Bazaar area, Sartpouleh, Agha Zaman and Chahar Bagh) with a population of 1100 households and 4210 people have been studied. The work is carried out with a descriptive-analytical method, which uses a questionnaire to obtain the aforementioned data. Based on the Cochran method, 226 samples have been selected and answered the questions. The questionnaires have been analyzed in SPSS and statistical tests of correlation coefficient, linear regression, proportional ANOVA or research questions have been taken. The research findings show that the inhibiting factors of the spatial transformation of the residential fabric of Sanandaj are scattered in different dimensions, but its economic and infrastructural dimensions have a greater share. If we have a forward-looking view of the issue, it is necessary to give more importance to these two sections, while paying attention to all the factors affecting the spatial transformation of the dilapidated fabric of Sanandaj city.
منابع
ایزدفر، نجمه؛ و رضایی، محمدرضا. (1399). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر بازآفرینی پایدار شهری با رویکرد آینده‌پژوهی (مورد شناسی: بافت ناکارآمد شهر یزد). جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 10(34)، 109-130. https://gaij.usb.ac.ir/article_5332.html
پورمحمدی، محمدرضا. (1385). برنامه‌ریزی مسکن، انتشارات سمت، چاپ سوم، تهران.
حسن‌زاده، مهرنوش؛ سلطان‌زاده، حسین. (1395). طبقه‌بندی راهبردهای برنامه‌ریزی بازآفرینی بر اساس سطح پایداری بافتهای تاریخی. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 6(23)، 19-29. https://sid.ir/paper/177433/fa
رضایی، محمود. (1392). ارزش‌های جاودانه و جهانی شهرسازی اسلامی (بازنمایی از دیدگاه‌های فراکالبدی و فرازمانی شهرهای اسلامی). فصلنامه شهر اسلامی، 45(3)، 190-169. https://sid.ir/paper/139109/fa
زیاری، کرامت اله؛ حسینی، علی؛ و گودرزی، علی. (1400). تحلیل سیاست‌های کالبدی و اقتصادی برای بازآفرینی شهری مبتنی بر مسکن، مطالعه موردی محله جفره ماهینی، شهر بوشهر. مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 8(2)، 219-240. https://www.doi.org/10.22067/jgusd.2022.70304.1041
زیاری، کرامت‌الله، ربانی، طه، و ساعدموچشی، رامین. (۱۳۹۶). آینده‌پژوهی: پارادایمی جدید در برنامه‌ریزی با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای (مبانی، مفاهیم، رویکردها و روش‌ها)، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران.
علیزاده، هوشمند؛ حبیبی، کیومرث. (1390). عوامل شکل‌گیری شهرهای تاریخی اسلامی مسلمانان. فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، 1(3)، 76-71. https://www.magiran.com/p902456
کلهر، مهدی؛ و ذبیحی، حسین. (1398). آینده‌پژوهی تأخیرات پروژه‌های شهری با استفاده از تحلیل لایه‌ای علل، سناریونویسی، تاپسیس فازی و SWOT. مطالعات مدیریت آینده (پژوهش‌های مدیریت)، 30(116)، 185-199. https://sid.ir/paper/204282/fa
لطیفی، غلامرضا؛ صفری چابک، ندا. (1392). احیای مفاهیم محله در شهرهای ایرانی-اسلامی مبتنی بر اصول شهرسازی نوین. فصلنامه مطالعات شهری، 2(8)، 3-12. https://sid.ir/paper/493162/fa
محمدی سرین دیزج، مهدی؛ و اکبری، مجید. (1403). ارزیابی توانمندسازی بافتهای فرسوده غیررسمی شهری در سکونتگاه‌های مسکونی (مطالعه موردی: شهر تبریز - محله ایپکچیلار). فصلنامه علمی برنامه‌ریزی و توسعه محیط شهری، (14)4، 78-102. https://sanad.iau.ir/Journal/juep/Article/910215
محمدیانی، شهرام؛ کریمی آذری، امیررضا؛ سلطان‌زاده، حسین. (1403). شناخت و تحلیل عوامل جغرافیایی و معماری در پایداری کاربری مسکونی (مطالعه موردی: خانه‌های سنتی شهر کرمانشاه). برنامه ریزی و توسعه محیط شهری، 4(15)، 33-46. https://sanad.iau.ir/Journal/juep/Article/910157
مشهدی، علی؛ امین‌پور، احمد. (1396)، تدوین فرآیند و شاخص‌های مؤثر بر گونه‌شناسی معماری با معیارهای ویژگی‌های ترکیبی (مطالعه موردی: بناهای تاریخی شهر اراک)، فصلنامه مدیریت شهری، 16(48)، 173-186. https://ijurm.imo.org.ir/article-1-1950-fa.html
معماریان، غلامحسین؛ دهقانی، تفتی محسن. (۱۳۹۷). در جستجوی معنایی نو برای مفهوم گونه و گونه‌شناسی در معماری (مطالعه موردی: خانه گونه تالاردار شهر تفت)، مسکن و محیط روستا، ۳۷(۱۶۲)، ۳۸-۲۱. https://jhre.ir/article-1-1519-fa.html
References:
Alizadeh, H., & Habibi, K. (2011). Factors contributing to the formation of historical Islamic cities. Iranian-Islamic City Quarterly, 1(3), 71–76. https://www.magiran.com/p902456 [In Persian]
Baraldi, S. B., Governa, F., & Salonea, C. (2021). They tried to make me go to rehab. I said, no, no, no”. Representations of ‘deprived’ urban spaces and urban regeneration in Turin, Italy. Urban Research& Practice, 24(3), 119–136. https://doi.org/10.1080/17535069.2019.1611911
Chiu, Y. H., Lee, M. S., & Wang, J. W. (2019). Culture-led urban regeneration strategy: An evaluation of the management strategies and performance of urban regeneration stations in Taipei City. Habitat International, 86, 1–9. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2019.01.003
Guan, X., Wei, H., Lu, S., Dai, Q., & Su, H. (2018). assessment on the urbanizationstrategy in China: Achievements, challenges and reflections. Habitate International, 71, 97–109. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2017.11.009
Hasan-Zadeh, M., & Soltan-Zadeh, H. (2016). Classification of regeneration planning strategies based on the sustainability level of historical fabrics. Iranian-Islamic City Studies, 6(23), 19–29. https://sid.ir/paper/177433/fa [In Persian]
Hosen, B. (2023). THE FUTURE SETTLEMENT PATTERNS OF EARTH : ANTICIPATING HUMAN. Ecofeminism and Climate Change, 4(2), 112–117. http://doi.org/10.26480/efcc.02.2023.112.117
Izadfar, N. & Rezaei, M. R. (2020). Identifying The Key Factors Affecting Sustainable Urban Regeneration With A Futures Research Approach (Case Study: Dysfunctional Context Of Yazd City. Geography and Territorial Spatial Arrangement, 10(34), 109-130. https://gaij.usb.ac.ir/article_5332.html?lang=en [In Persian]
Kalhor, M., & Zabihi, H. (2019). Futures studies of urban project delays using causal layered analysis, scenario writing, fuzzy TOPSIS, and SWOT. Future Management Studies (Management Researches), 30(116), 185–199. https://sid.ir/paper/204282/fa [In Persian]
Lachenmayer, F., Bachtal, Y., & Pfnür, A. (2023). Future housing: A best-worst scaling approach to identify user requirements. European Real Estate Society. https://ideas.repec.org/p/arz/wpaper/eres2023_157.html
Lane, L., & Power, A. (2010). Housing Futures: our homes and communities. A report for the Federation of Master Builders. June, 1–67. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1717436
Latifi, G., & Safari Chabok, N. (2013). Reviving the neighborhood concept in Iranian-Islamic cities based on modern urbanism principles. Urban Studies Quarterly, 2(8), 3–12. https://sid.ir/paper/493162/fa [In Persian]
Mandeli, K. (2019). Public space and the challenge of urban transformation in cities of emerging economies: Jeddah case study. Cities, 95, 102409. https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.102409
Mashhadi, A., & Aminpour, A. (2017). Formulation of process and indicators affecting the architectural typology with the composition properties standard. Urban and Rural Management, 16(48), 173-186. https://ijurm.imo.org.ir/article-1-1950-fa.html [In Persian]
Memarian, G., & Dehghani Tafti, M. (2018). Seeking to Find a Novel Concept to Type and Typology in Architecture (Case study: Vernacular Houses in Taft, Type of Tallardar). Housing and Rural Envirnment. 37(162), 21-38. https://jhre.ir/article-1-1519-fa.html [In Persian]
Mohammadi Sarin Dizaj, M., & Akbari, M. (2024). Assessing of Empowering Worn-out informal Textures in Urban Settlements (Case Study: Tabriz City - Ipakchilar Neighborhood). Urban Environmental Planning and Development, 4(14), 78-102. https://sanad.iau.ir/en/Journal/juep/Article/910215 [In Persian]
Mohammadiani, Sh., Karimi Azeri, A., & Soltanzadeh, H. (2023). Recognition and analysis geographical and architectural factors in the sustainability of residential land use (Case study: traditional houses in Kermanshah city). Urban Environmental Planning and Development, 4(15), 33-46. https://sanad.iau.ir/en/Journal/juep/Article/910157 [In Persian]
Pourmohammadi, M. (2006). Housing Planning. SAMT Publications, 3rd Edition, Tehran. [In Persian]
Rezaei, M. (2013). Eternal and universal values of Islamic urban planning (A representation of the trans-physical and trans-temporal perspectives of Islamic cities). Islamic City Quarterly, 45(3), 169–190. https://sid.ir/paper/139109/fa [In Persian]
Roberto, E., & Hwang, J. (2015). Barriers to integration: Physical boundaries and the spatial structure of residential segregation. arXiv preprint arXiv:1509.02574. https://doi.org/10.48550/arXiv.1509.02574
Shadar, H., & Shach-Pinsly, D. (2024). Maintaining Community Resilience through Urban Renewal Processes Using Architectural and Planning Guidelines. Sustainability, 16(2), 560. https://doi.org/10.3390/su16020560
White, T., & Madden, D. (2024). Housing ideology and urban residential change: The rise of co-living in the financialized city. Environment and Planning A: Economy and Space, 56(5), 1368-1384. https://doi.org/10.1177/0308518X241230446
Zhong, X., & Chen, Y. (2022). Urbanization as a result of social and economic development: A complex process influenced by population, economy, and society. Journal of Urban Studies, 45(3), 123-145. https://doi.org/10.1016/j.eiar.2022.106900
Ziari, K., Hosseini, A., & Goodarzi, A. (2022). Analysis of Physical and Economic Policies with Housing-Led Urban Regeneration Approach: (Case Study: Jafre Mahini Neighborhood of Bushehr). Geography and Urban Space Development, 8(2), 219-240. https://jgusd.um.ac.ir/article_41885.html?lang=en [In Persian]
Ziyari, K., Rabani, T., & Saed-Moucheshi, R. (2017). Futures studies: A new paradigm in planning with emphasis on urban and regional planning (Foundations, concepts, approaches, and methods). Tehran University Press, 1st Edition, Tehran. [In Persian]