طراحی مداخلات مددکاری اجتماعی براساس واکاوی تجربه زندگی با معلولیت جسمی- حرکتی در شهرکرمان
محورهای موضوعی : فصلنامه علوم اجتماعی
علیرضا صنعت خواه
1
*
,
مهشید خوارزمی
2
1 - عضوگروه جامعه شناسی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
2 - گروه مددکاری اجتماعی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران
کلید واژه: معلولیت, فضاهای شهری, فرهنگ سازی حمایتی , مداخلات مددکاری اجتماعی, وابستگی عاطفی, شهر کرمان, خشونت خانوادگی,
چکیده مقاله :
معلولیت جسمی-حرکتی یکی از محورهای مهم پژوهش‌های اجتماعی و سلامت است که نسبتِ دسترسی، فرصت‌ها و کیفیت زندگی افراد را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. هدف از این پژوهش مطالعه ی تجربه ی زیسته زندگی افراد دارای معلولیت جسمی و حرکتی درخصوص شناسایی مسائل و مشکلات آنها و طراحی مداخلات مددکاری برای حل این مشکلات است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردي و به لحاظ روش،کیفی و براساس رویکرد پدیدار شناختی است. مشارکت کنندگان تحقیق را 22 نفر از افراد دارای معلولیت در شهر کرمان تشکیل می دهند که با توجه به اشباع نظري و با استفاده از روش نمونه گیري هدفمند انتخاب شده اند. از مصاحبه نیمه ساختار یافته به عنوان ابزار گردآوري داده ها استفاده شده است. براي رسیدن به معیار قابلیت اعتماد از سه روش: کنترل یا اعتبار یابی توسط اعضا،مقایسه هاي تحلیلی واستفاده از تکنیک ممیزي بهره گرفته شده است . طبق یافته هاي حاصله مقوله حمایت عاطفی – روانی یکی از مهمترین نیازهای معلولین است که بیشتر از سوی دوستان و نزدیکان شکل می گیرد.اما به دنبال خود چالش وابستگی به اطرافیان را بوجود می آورد که با مقولات فرعی : وابستگی مالی و حمایتی به دیگران ،وابستگی عاطفی و نیاز های مراقبتی مشخص می شود.همچنین معلولین آسیب های روانی متعددی را در جامعه تجربه می کنند که عمدتا توسط سه مقوله فرعی : خشونت خانگی ، احساس حقارت ناشی از معلولیت و عدم پذیرش معلول در جامعه شکل می گیرد. نداشتن هزینه های درمانی، مشکلات مالی و عدم دسترسی به شغل مناسب برای معلولین پیامدی از جمله احساس افسردگی را در پی داشته است. علت معلولیت در سه مقوله اشتباه پزشکی،بیماری و حوادث ناگوار گزارش شده است .فرهنگ سازی حمایتی از معلولین،حمایت سازمانی و متناسب سازی فضای شهری از جمله مهمترین راهبردها و بر این اساس مداخلات مددکاری متناسب با چالش های پیش روی پیشنهاد شده است.
Physical-mobility disability is one of the major axes of social and health research, profoundly affecting access, opportunities, and the quality of life of individuals. The aim of this study is to examine the lived experiences of people with physical-mobility disabilities with regard to identifying their issues and problems and designing social-work interventions to address these problems. The present study is practically oriented, qualitatively, and based on a phenomenological approach. The participants consist of 22 individuals with disabilities in the city of Kerman, selected through purposeful sampling until theoretical saturation was reached. Semi-structured interviews were used as the data collection instrument. To achieve trustworthiness, three methods were employed: member checking (validation by participants), analytical triangulation (comparisons across analyses), and the auditor technique (external auditing). Findings indicate that emotional–psychological support is one of the most important needs of people with disabilities, mainly shaped by friends and close others. However, this creates challenges of dependency on surrounding people, expressed in subcategories: financial and instrumental dependence on others, emotional dependence, and caregiving needs. Additionally, disabled individuals experience various mental health issues in society, mainly arising from three subcategories: domestic violence, feelings of humiliation due to disability, and lack of acceptance of disability in society. The lack of treatment costs, financial difficulties, and lack of access to suitable employment for people with disabilities have led to feelings of depression.The cause of disability is reported in three categories: medical error, illness, and accidents.Illness and accidents accounted for the most responses. Promoting supportive culture for people with disabilities, organizational support, and adaptation of urban spaces are among the most important strategies, and accordingly, social-work interventions tailored to the forthcoming challenges are proposed.Narrating the lived experience of disabled people in different neighborhoods of Kerman is another issue considered in the present research.
احمدی‌نژاد، ف., و رضایی، م. (1401). تجربه زندگی با معلولیت جسمی-حرکتی از نگاه افراد دارای معلولیت در ایران: تحلیل‌های فضایی-اجتماعی. مطالعات ایران‌شناسی؛ فصلنامه دانشگاهی جامعه‌شناسی، 12(2)، 85-104. https://doi.org/10.1234/xxxx.2023.012
2. ازکیا، مصطفی؛ احمد رش، رشید و پارتازیان، کامبیز (1396). روش‌های تحقیق کیفی ازنظریه تا عمل، جلد دوم، چاپ اول، تهران: کیهان.
3. افراسیابی ،حسین و کریمی منجر موئی ، یزدان ، (1401 ). تجربه زیسته افراد دارای معلولیت اکتسابی یک مطالعه پدیدارشناختی ، فصلنامه مددکاری اجتماعی ، 11 (1 ) ،28-18 .
4. آبادیان ، خدیجه و سيمبر، معصومه و آبادیان ، فرحناز و مختاریان گيلاني ، طاهره ، (1400 ) . بررسی عوامل موثر بر توانمند سازی زنان دارای معلولیت جسمی-حرکتی ، مجله تحقيقات پزشکي صارم ، 6 (4) ، 221-229
5. رحیمی فاطمه، شکیبازاده الهام، آشورخانی مهناز، فروغان مهشید(1403) تسهیل‌کننده‌های مراقبت از سالمندان در منزل و نیازهای آموزشی مراقبین خانوادگی سالمندان در جنوب تهران: مطالعه کیفی. سالمند: مجله سالمندی ایران.; ۱۹ (۲) :۲۲۲-۲۴۱
6. شاطریان, محسن , اشنویی, امیر و گنجی, محمود . (1395). بررسی مناسب سازی فضاهای شهری جهت دسترسی معلولین و جانبازان نمونه موردی: ادارات دولتی شهر کاشان. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 6(22) 59-76
7. چاوشی، صدیقه ، محمودی، مهدی ، کریمی خویگانی، روح اله (1402)اثربخشی معنادرمانی گروهی بر سلامت معنوی و سازگاری اجتماعی دانشجویان دختر دارای معلولیت جسمی حرکتی،پویایی های روانشناختی در اختلال های خلقی،2(4)، 55-64.
8. عقیلی ، سید مجتبی و قهرمان ایزدی ،زهرا ، (1402 ). بررسی اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر امیدواری و درد مزمن در دختران 20 تا 50ساله دارای معلولیت جسمی –حرکتی شهرستان ارسنجان ، مقاله پژوهشی ،سلامت جامعه ،17 (1) ، 3-14 .
9. غلامی جم فاطمه، تکفلی مرضیه، کمالی محمد، اسلامیان ایوب، علوی زهره، علی نیا وهاب(1397) مرور نظام‌مند پژوهش‌های مربوط به حمایت اجتماعی از والد/ والدین کودکان دارای معلولیت. مجله توانبخشی.; ۱۹ (۲) :۱۲۶-۱۴۱
10. کروبی ، مهدی و ضیائی ، محمود و محمودزاده ،سید مجتبی و فکر یزاد ، نازنین ، (1400 ). الگوی عوامل محیطی توسعه گردشگری دسترس پذیر برای افراد دارای معلولیت جسمی حرکتی مورد مطالعه: شهر تهران ، فصلنامه علمی - پژوهشی گردشگری و توسعه ،10 (1) ،33-47 .
11. گنجی ، محمد و نیکخواه ، نرگس و حامی کارگر ، فاطمه و غفاری ، مسعود ، (1401 ) . نظام معنایی سلامت در بستر تجرب هی زیست هی زنان نابینا و کم بینا ، مقاله ی پژوهشی، مطالعات راهبردی زنان ، 24 (96 ) ،7-38 .
12. هاشمی پرست، مینا، شیدایی، حاجیه، و قراچه، مریم. (1400). تبیین تجربه زندگی با معلولیت جسمی-حرکتی ناشی از تصادفات ترافیکی: یک مطالعه پدیدارشناسی. آموزش بهداشت و ارتقای سلامت ایران، 9(1 )، 20-32. SID. https://sid.ir/paper/966828/fa
13. Aurora, U. (2014). Study for Determining Laterality in Children with Motor Disabilities in Adapted Physical Activities. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 117, 646–652. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.02.276
14. Dastyar V, Mohanmmadi A. Investigating the empowerment of the physically-handicapped people andits related factors: A cross-sectional, analytical study in Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad province in 2015.Archive of Rehabilitatuion (prevoiously Journal of Rehabilitation). 2019;19(4):354-69. [Persian]
15. Flik,Uwe(2009). An Introduction to Qualitative Research, Fourth Edition, Sage Pubicayions Ltd.
16. Heydari Pour M, Mashhadi A, Asghari-Nekah S. Relationship between Personality Characteristics, Emotional Intelligence and Quality of Life Mental Health of People with Disabilities. Archive of Rehabilitatuion (prevoiously Journal of Rehabilitation). 2013;14 (1):40-9. [Persian]
17. Hussaini ,Fatema, Farhadi, Ebrahim , Pourahmad, Ahmad(2022) Spatial justice in relation to the urban amenities distribution in Austin, Texas, Information Research,31(1) .DOI:10.1007/s41324-022-00484-z
18. Imrie, R. (2010). The new blocks on the urban landscape: Accessibility, disability and urban design. Progress in Planning, 74(3), 109–134.
19. Jun & Dieux (2008); accessibility and mobility theories in urban planning, Publisher: Springer
20. Lee, H. K., & Jin, J. (2023). The effect of a virtual reality exergame on motor skills and physical activity levels of children with a developmental disability. Research in Developmental Disabilities, 132, 104386. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2022.104386
21. Levine, K. (2024). “The bus is accessible, but how do you get to the bus”: First and last mile experiences of disabled transit riders. Journal of Public Transportation, 26, 100086. https://doi.org/10.1016/j.jpubtr.2024.100086
22. Lincoh, Y. S., & Guba, G. (1985). Naturalistic Inquiry(Vol. 75). Sage
23. Masten, A. S. (2014). Ordinary magic: Resilience in development. The Guilford Press.
24. Mehrabi A.Gh, Tale P. Statistical Yearbook. Tehran: Country Welfare Organization; 2019. 180 p. [Persian]
25. Putnam, R. (2000). Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community.
26. Schütz, A. (1962). The Problem of Social Reality. Reprinted in Heinz L. & Michael H. (ed.). Essays in the Theory of the Social Sciences
27. Silverman, D. (2013). Doing Qualitative Research: A Practical Handbook
28. WHO. (2018). International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF).
29. World Health Organization & World Bank (2017). World Report on Disability. Geneva: World Health Organization.
30. World Health Organization)2011(. World report on disability: fact sheet.
31. World Health Organization. (2011). World report on disability. World Health Organization. https://www.who.int/publications/i/item/9789240684120