طراحی وتبیین مدل‌پارادایمی ایجاد رفتار توده‌وار؛کنش‌ها و پیامدها در بورس اوراق بهادار تهران
محورهای موضوعی :
کلید واژه: رفتار توده‌وار, کنش‌ها, پیامدها, سهام, بورس تهران,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر، طراحی و تبیین یک مدل پارادایمی برای درک فرآیند شکل‌گیری رفتار توده‌وار در بازار بورس اوراق بهادار تهران و تحلیل کنش‌ها و پیامدهای ناشی از آن است. این تحقیق با رویکرد کیفی و با بهره‌گیری از روش نظریه داده‌بنیاد انجام شده¬است. گردآوری داده‌ها از دو منبع اصلی صورت گرفته است: ۱. انجام مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ساختاریافته با ۵۱ نفر از خبرگان، شامل اساتید دانشگاه، مدیران بازار سرمایه و تحلیل‌گران حرفه‌ای ۲. بررسی و تحلیل نظام‌مند مطالعات پیشین و منابع علمی معتبر. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که رفتار توده‌وار در بورس تهران در بستر سه دسته از شرایط کلیدی شکل می‌گیرد: ۱. شرایط علّی، شامل عوامل مرتبط با ساختار بازار، متغیرهای اقتصادی، فرهنگی و سیاسی.۲. شرایط زمینه‌ای، همچون سطح دانش مالی سرمایه‌گذاران و ویژگی‌های روان‌شناختی و رفتاری آن‌ها.۳. شرایط مداخله‌گر، نظیر رفتار نهادهای حقوقی، نقش‌آفرینی بازیگران کلان بازار و ویژگی‌های درون‌سازمانی شرکت‌ها. در مواجهه با این شرایط، دو گونه کنش از سوی سرمایه‌گذاران مشاهده می‌شود: کنش‌های مثبت، مانند خروج به‌موقع و منطقی از بازار و کنش‌های منفی، نظیر ورود هیجانی و مشارکت در ایجاد یا تشدید حباب‌های قیمتی. این کنش‌ها نیز به نوبه خود منجر به پیامدهایی می‌شوند، از جمله پیامدهای مثبت همچون دستیابی به سود، حفظ سرمایه و بهره‌مندی از مشوق‌های مالیاتی و پیامدهای منفی نظیر زیان اقتصادی، ترک بازار سرمایه، کاهش سطح سرمایه‌گذاری و انتقال سرمایه به بازارهای موازی. در نهایت ، مدل ارائه‌شده در این پژوهش، تصویری جامع و نظام‌مند از فرآیند شکل‌گیری، بروز و نتایج رفتار توده‌وار در بازار سرمایه ایران به¬دست می‌دهد و می‌تواند به‌عنوان مبنایی نظری و کاربردی برای طراحی سیاست‌های پیشگیرانه، اصلاح‌گرایانه و راهبردی در حوزه مدیریت بازار سرمایه مورد استفاده قرار گیرد.
The present study aims to design and elucidate a paradigmatic model to understand the process of herd behavior formation in the Tehran Stock Exchange and to analyze the associated actions and consequences. This research adopts a qualitative approach, utilizing the grounded theory methodology. Data was collected from two primary sources: (1) conducting in-depth semi-structured interviews with 51 experts, including university professors, capital market managers, and professional analysts; and (2) systematic review and analysis of previous studies and reputable scientific sources. The findings indicate that herd behavior in Tehran's stock market forms under three categories of key conditions: (1) Causal conditions, encompassing factors related to market structure as well as economic, cultural, and political variables; (2) Contextual conditions, such as the financial literacy level of investors and their psychological and behavioral characteristics; and (3) Intervening conditions, including the behavior of institutional entities, the roles of macro-market actors, and intra-organizational features of companies. In response to these conditions, two types of actions are observed among investors: positive actions, such as timely and rational exit from the market, and adverse actions, such as emotional entry and participation in the creation or intensification of price bubbles. These actions, in turn, lead to specific outcomes: positive outcomes such as profit realization, capital preservation, and benefiting from tax incentives, and adverse outcomes such as financial losses, withdrawal from the capital market, reduced investment levels, and capital transfer to parallel markets. Ultimately, the model presented in this study provides a comprehensive and systematic depiction of the emergence, manifestation, and consequences of herd behavior in Iran's capital market. It can serve as a theoretical and practical foundation for designing preventive, corrective, and strategic policies in capital market management. Additionally, the role of emerging technologies was highlighted, including the decreasing influence of traditional media, growing trust in AI, and the integration of shopping systems with messaging platforms. The findings reveal that interactions on social networks, user reviews, and reference group influence firmly shape Generation Z's purchasing behavior. Fast communication, short-form videos, and social values like brand responsibility are key in their decision-making processes. Furthermore, the increasing reliance on advanced technologies like artificial intelligence and augmented reality has transformed their overall shopping experience. These findings provide valuable insights for brands and businesses to develop marketing strategies that align with Generation Z's cultural and social preferences.
- حیدری، حمیدرضا، و فرزانگان، الهام. (۱۴۰۰). بررسی ﺗﺄثیر رفتار گله‌ای بر نوسان‌پذیری غیرسیستماتیک در صنایع فعال در بورس اوراق بهادار تهران. نشریه پژوهش های حسابداری مالی، ۱۳(۲)، ۵۷-۷۷.
- ساداتی، اکرم سادات، و آقابابایی، محمد ابراهیم. (۱۳۹۷). بررسی رفتار توده‌ای مبتنی بر واریانس موزون مقطعی در بورس اوراق بهادار تهران. مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار، ۹(۳۵)، ۱۹۷-۲۱۹.
- عسکرزاده، غلامرضا، و روحی، امین. (۱۴۰۱). بررسی رفتار گله ای در بازار ارزدیجیتال. پژوهش های مالی و رفتاری در حسابداری، ۲(۴)، ۱۲۳-۱۳۵.
- کباری، مجتبی، فدایی نژاد، محمد اسماعیل، اسدی، غلامحسین، و حمیدی زاده، محمدرضا. (۱۳۹۵). رفتار توده‌واری در بورس اوراق بهادار تهران براساس ریزساختار بازار (مطالعة موردی: شرکت مخابرات). تحقیقات مالی، ۱۸(۳)، ۵۱۹-۵۴۰.
- میرهاشمی نسب، سیدامیرحسین، محمدزاده، امیر، محمدنوربخش لنگرودی، محسن، و آخوندی، نسرین. (۱۳۹۸). ارایه مدلی برای بررسی تاثیرات ترکیبی ریسک پذیری، ویژگی های فردی و فرهنگی بر بروز رفتار توده وار سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران. چشم انداز مدیریت مالی، ۹(۲۸)، ۶۵-۹۰.
- وارث، حامد، آرین، حمیدرضا، آریانایکتا، بنیامین، و بناءزاده، محمدجواد. (۱۳۹۹). بررسی رفتار توده‌ای در بورس اوراق بهادار تهران با مدل چیانگ و ژنگ. تحقیقات مالی، ۲۲(۳)، ۳۸۸-۴۰۷.
- Askarzadeh، G.، و Roohi، A. (2023). Investigating herd behavior in the digital currency market. Financial and Behavioral Researches in Accounting، 2(4)، 123-135. (in Persian).
- Ballis، A.، و Drakos، K. (2020). Testing for herding in the cryptocurrency market. Finance research، letters، 33، 101210.
- Berger a، Dave & Turtle، H.J. (2012).Cross-sectionalperformance and investor sentiment in a multiple riskfactor model.Journal of Banking & Finance، 36 1107–1121.
- Blasco، N.، Corredor، P.، and S. Ferreruela. (2012). does Herding Affect Volatility? Implications for the Spanish Stock Market. Quantitative Finance، Vol. 12، No. 2، Pp. 311-327.
- Borensztein، E.، & Gelos، R. G. (2003). A panic-prone pack? The behavior of emerging market mutual، funds. IMF، Staffpapers، 50(1)، 43-63.
- Bouri، E.، Gupta، R.، & Roubaud، D. (2019). Herding behaviour in cryptocurrencies. Finance research،Letters،29،216-221.
- Cai، F.، Han، S.، Li، D. & Li، Y. (2017). Institutional Herding and Its Price Impact: Evidence from the Corporate Bond Market. Journal of Financial Economics، 131(1)، 139-167
- Chiang، T.C.، Zheng، D.،(2010). An empirical analysis of herd behavior in global stock markets. J. bank.، Finance، 34(8)، 1911–1921.
- Cipriani، M. و Guarino، A. (2012). Estimating a structural model of herd behavior in financial markets، FRB of New York Staff Report.
- Demirer، R.، Kutan، A. M.، & Chen، C. D. (2010). Do investors herd in emerging stock markets? Evidence from the Taiwanese market. Journal of Economic Behavior & Organization، 76(2)، 283-295.
- Filip، A.، Pochea، M.، & Pece، A. (2015). The herding behaviour of investors in the CEE stocks markets.Procedia،Economics،andFinance،32،307-315.
- Galariotis، E. C.، Krokida، S. I.، & Spyrou، S. I. (2016). Bond market investor herding: Evidence from the European financial crisis. International Review of Financial Analysis، 48، 367-375.
- Hasan،I.، Tunaru،R.، Vioto،D.(2023). Herding behavior and systemic risk in global stock markets، Journal of Empirical Finance، Vol. 73، Pp. 107-133.
- Heidari، H.، و Farzanegan، E. (2021). Evaluating the Herding Effect on Idiosyncratic Volatility in the Industries of the Tehran Stock Exchange. Financial Accounting Research، 13(2)، 57-77.(in Persian).
- Holmes، P.، Kallinterakis، V.، & Ferreira، M. L. (2013). Herding in a concentrated market: a question، of، intent.EuropeanFinancialManagement، 19(3)، 497-520.
- Holmes، P.، Kallinterakis، V.، and M. L. Ferreira. (2013). Herding in a Concentrated Market: a Question of Intent. European Financial Management، Vol. 19، No. 3، Pp. 497-520.
- Kobari، M.، Fadaeinejad، M.، Asadi، G. H.، و Hamidizadeh، M. (2016). Herd Behavioral in Tehran Stock Exchange Based on Market Microstructure (case study:Mokhaberat Company). Financial Research Journal، 18(3)، 519-540. (in Persian).
- Kyriazis، N. A. (2020). Herding behaviour in digital currency markets: An integrated survey and empirical،estimation. Heliyon،6(8).
- Kyriazis، N. A. (2020). Herding behaviour in digital currency markets: An integrated survey and empirical،estimation. Heliyon،6(8)، e04752.
- Lao، P.، and H. Singh. (2011). Herding Behaviour in the Chinese and Indian Stock Markets. Journal of Asian Economics، Vol. 22، No. 6، Pp. 495-506.
- Li، T.، Chen، H.، Liu، W.، Yu، G.، Yu، Y.( 2023). Understanding the role of social media sentiment in identifying irrational herding behavior in the stock market، International Review of Economics و Finance، vol. 87(C)، pages 163-179.
- Lin، H. W. (2015). How Herding Bias could be derived from Individual Investor Types and Risk Tolerance? International Journal of Economics and Management Engineering، 6(6)، 1395-1400.
- Luchtenberg، K. F. و Joseph Seiler، M. (2013). The effect of exogenous information
- Mirhasheminasab، S. A.، Mohamadzadeh، A.، Mohammadnoorbakhsh Langaroodi، M.، & Akhoondi، N. (2019). A Model for Syntactic Investigation between Risk taking، Personal and Cultural properties on Herding Behavior in Tehran Stock Exchange.. Financial Management Perspective، 9(28)، 65-90.(in Persian).
- Ro، S.، & Gallimore، P. (2014). Real estate mutual funds: Herding، momentum trading and performance.RealEstateEconomics،42(1)،190-222.
- sadati، A. S.، & Aghababaei، M. (2018). Exploring Herding Behavior based on Weighted Cross-Sectional Variance (WCSV) in Tehran Stock Exchange. Financial Engineering and Portfolio Management، 9(35)، 197-219. .(in Persian).
- Shiller، R. J. (2015). Irrational exuberance. In Irrational exuberance. Princeton university press.
- signal strength on herding، Review of Behavioral Finance، 5(2)، 153- 174.
- Syriopoulos، T.، & Bakos، G. (2019). Investor herding behaviour in globally listed shipping stocks. MaritimePolicy&Management،46(5)،545-564.
- Vares، H.، Arian، H.، Aryanayekta، B.، & Bannazadeh، M. J. (2020). Herd Behavior Analysis in Tehran Stock Exchange with Chiang and Zheng Model. Financial Research Journal، 22(3)، 388-407.(in Persian).
- Xiao،Q.، Yan ،.M،. Zhang،D.(2023).Commodity market financialization، herding and signals: An asymmetric GARCH R-vine copula approach، International Review of Financial Analysis،Vol. 89، Pp.1-20.