چالش های امنیتی ناشی از جهانی شدن در خاورمیانه و تاثیر آن بر اتخاذ استراتژی های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

فاضل حسن زاده ¹ , امین روان بد ² , غفار زارعی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد لامرد، دانشگاه آزاد اسلامی، لامرد، ایران
2 - استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد لامرد، دانشگاه آزاد اسلامی، لامرد، ایران
3 - استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد لامرد، دانشگاه آزاد اسلامی، لامرد، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/07/17 تاریخ پذیرش : 1402/10/17 تاریخ انتشار : 1402/11/11

کلید واژه: جمهوری اسلامی ایران, چالشهای امنیتی, عربستان سعودی, جهانی شدن, سیاست خارجی,

چکیده مقاله :

در چند سال گذشته، ما شاهد تحولاتی در منطقه خاورمیانه بوده ایم. جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی دو کشور مهم و تأثیرگذار در حوزه خلیج فارس و خاورمیانه هستند. در طول چهار دهه گذشته پس از انقلاب اسلامی، عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران دستخوش تغییرات زیادی در روابط خود شده اند.هدف از تحقیق حاضر بررسی چالش های امنیتی ناشی از جهانی شدن در خاورمیانه و تاثیر آن بر اتخاذ استراتژی های سیاست خارجی دو کشوراست. روش مورد استفاده در این تحقیق نیز ،روش توصیفی-تحلیلی می باشد. در این روش، تجزیه و تحلیل اطلاعات با اسـتفاده از بررسـی تـاریخی وقـایع مرتبط با موضوع و همچنین داده ها براساس تحلیل جزئیـات در سـاختار کلـی است و با استفاده از منابع معتبر، سیاستهای خارجی جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی شناسایی می شوند. نتایج تحقیق نشان داد که عربستان سعودی به دنبال بهبود موقعیت منطقه ای خود در برابر جمهوری اسلامی ایران است و با این هدف، وارد بحرانهای منطقه ای شده است و در همین راستا سیاست هایی اتخاذ شده از سوی دو کشور، موجبات واگرایی و بروز تنشهای تفرقه افکنانه در سطح منطقه گردیده که نتیجه آن، چیزی به جز ظهور وگسترش تروریست در منطقه، حضورکشورهای غربی به بهانه مبارزه با آن و در مجموع ،کاهش روز افزون امنیت منطقه نبوده است.

چکیده انگلیسی:

In the past few years, we have seen developments in the Middle East region. The Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia are two important and influential countries in the Persian Gulf and the Middle East. During the last four decades after the Islamic Revolution, Saudi Arabia and the Islamic Republic of Iran have undergone many changes in their relations. The purpose of this research is to investigate the security challenges caused by globalization in the Middle East and its impact on the adoption of foreign policy strategies of the two countries. Was. The method used in this research is the descriptive-analytical method. In this method, the analysis of information is based on the historical review of the events related to the subject, as well as the data based on the analysis of details in the overall structure, and the foreign policies of the Islamic Republic of Iran and Saudi Arabia are identified using reliable sources. The results of the research showed that Saudi Arabia seeks to improve its regional position against the Islamic Republic of Iran, and with this goal, it has entered into regional crises, and in this regard, the policies adopted by the two regimes have caused divergence and divisive tensions in regional level, the result of which has been nothing but the rise and spread of terrorists in the region, the presence of western countries under the pretext of fighting it, and the overall decrease in the security of the region.

منابع و مأخذ:

دارابی، علی؛ اسکندری، یوسف (1397). بررسی عوامل منطقه‌ای تغییر رویکرد عربستان سعودی در سیاست خارجی نسبت به کشورهای منطقه خلیج فارس (پس از سقوط صدام). راهبرد سیاسی، 2(4).
دهشیری، محمدرضا؛ غفوری، مجتبی (1394). الزامات راهبردی جمهوری اسلامی ایران در قبال سیاست‌های خاورمیانه‌ای جدید آمریکا. سیاست‌های راهبردی و کلان، 3(4).
رضایی مطلق، محسن (1401). جایگاه موازنه‌سازی نرم در سیاست خارجی عربستان در قبال جمهوری اسلامی ایران از 2011 تا 2021. کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان.
غرایاق‌زندی، داوود (1392). اصول و مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: جستاری در متون. در: محمود یزدان فام، بررسی متون سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
فیرحی، داوود (1382). نظام سیاسی و دولت در اسلام. تهران: سمت.
محمدی، منوچهر (1385). بازتاب جهانی انقلاب اسلامی. قم: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
مسعودی‌فر، جلیل (1382). حفظ فرهنگ ایرانی ـ اسلامی در فرایند جهانی ‌شدن. قم: همایش جهانی ‌شدن و دین.
مشیرزاده، حمیرا؛ مصباح، احسان (1390). موضوع اسرائیل در گفتمان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. روابط خارجی، 3(1).
نورافکن، امین (1401). بررسی انتقادی چارچوب‌های ارزیابی سیاست خارجی (با تمرکز بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در اوراسیا). مقطع کارشناسی ارشد. موسسه آموزش عالی بیمه اکو، دانشگاه علامه طباطبائی.
هدایتی شهیدانی، مهدی؛ صفری، عسگر (1396). نقش عربستان سعودی در تصاعد زمینه‌های خشونت‌‌زای هویت اسلامی: مطالعه موردی منطقه آسیای مرکزی. جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، 5(11).
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1377). سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی (۱۳۵۷-۱۳۰۰). تهران: نشر پیکان.
Badeeb, S.M. (1993). Saudi – Iranian Relations, 1932-1982. London: Center for Arab and Iranian Studies.
Connelly, M. (2002). A Diplomatic Revolution: Algeria's Fight for Independence and the Origins of the Post-Cold War Era. London: Oxford University Press.
Darwich, M. & Kaarbo, J. (2020). IR in the Middle East: foreign policy analysis in theoretical approaches. International Relations, 34(2), p. 225-245.
Darwich, M. (2014). The Ontological (In)Security of Similarity: Wahhabism versus Islamism in Saudi Foreign Policy. GIGA Working Papers No.263. Available at:
https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2567207.
Fawcett, L. & Hurrell, A. (1995). Regionalism in World Politics: Regional Organization and International Order. Oxford.
Gause, G.F. (2004). International Politics of the Gulf. In: Fawcett, L. (ed.) International Relations of the Middle East. London: Oxford University Press.
Hameed, M., Moradkhani, H., Ahmadalipour, A., Moftakhari, H., Abbaszadeh, P. & Alipour, A. (2019). A review of the 21st century challenges in the food-energy-water security in the Middle East. Water, 11(4), p. 682.
Hartmann, L. (2016). Saudi Arabia as a Regional Actor: Threat Perception and Balancing at Home and Abroad. States and Societies in the Gulf Monarchies Essay. Sciences Po PSIA. Availabale at: https://www.sciencespo.fr/kuwait-program/wp-
content/uploads/2018/05/KSP_Paper_Award_Spring_2016_HARTMANN_Laura.pdf
Keddie, N.R. & Gasiorowski, M.J. (1990). East Nor West: Iran, The Soviet Union, And the United States. Yale University Press.
Kraig, M. (2004). Assessing Alternative Security Frame work for the Persian Gulf. Middle East Policy, Vol. XI, No. 3.
Moshirzadeh, H. (2007). Discursive Foundations of Irans Nuclear Policy. Security Dialogue, 38(4).
Peterson, J.E. (2002). The Historical Pattern of Gulf Security. In: Security in the Persian Gulf.
Pollack, J.S. (2002). Arabia and the United States, 1931-2002. Meria Journal, 6(3).
Ponížilová, M. (2019). Foreign Policy Activities of China in the Middle East: Establishing Energy Security or Being a Responsible Emerging Power? Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 21(6), 643-662.
Yom, S. (2020). US foreign policy in the Middle East: The logic of hegemonic retreat. Global Policy, 11(1), 75-83.