الگوی راهبردی روابط ایران و حکومت دوم طالبان
محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)
حامد علیزاده
1
,
محمدحسن الهی منش
2
1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.
2 - استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
کلید واژه: مدل سوات, روابط خارجی, جمهوری اسلامی ایران, افغانستان, طالبان.,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش حاضر بررسی الگوی راهبردی روابط ایران و حکومت دوم طالبان است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که در طول سال‌هایی که از عمر حکومت دوم طالبان می‌گذرد، جمهوری اسلامی ایران هنوز طالبان را به رسمیت نشناخته است و دو طرف درباره مسائل مهمی مانند نوع و الگوی حکومت فراگیر در افغانستان، ادعاهای مرزی، حقابه هیرمند، ورود بی‌رویه پناهندگان افغان، قاچاق اسلحه و مواد مخدر، افراط‌گرایی و حمله به شیعیان، تفرقه‌گرایی، تضعیف زبان فارسی و بی‌ثباتی داخلی در افغانستان با هم اختلاف دارند. اما براساس الگوی سوات، با وجود چنین تهدیدهایی، فرصت‌های مهمی نیز در حوزه همکاری‌های اقتصادی، اطلاعاتی، سازمان‌های منطقه‌ای، مبارزه با تروریسم و استفاده از پتانسیل مهاجران افغان برای جمهوری اسلامی ایران وجود دارد. به‌علاوه وجود نقاط قوتی مانند فرهنگ غنی و مشترک با ایران، منابع و معادن زیرزمینی، گفتمان ضدسلطه، ژئوپلتیک منحصر به فرد، وجود قومیت‌های هزاره و شیعیان و منابع و تسلیحات نظامی در افغانستان، به جمهوری اسلامی ایران این امکان را می‌دهد تا ضمن رعایت موازنه میان نقاط قوت و ضعف، از الگوی سوات سود برده و چهار استراتژی را برای تدوین و تنظیم سیاست خارجی با حکومت دوم طالبان اتخاذ کند. از میان چهار استراتژی طرح شده، استراتژی اول و سوم به جمهوری اسلامی ایران کمک کند تا روابط مطلوبی با طالبان داشته باشد، اما استراتژی دوم و سوم هم این خصیصه را دارد که ایران را از تهدیدات طالبان آگاه کرده و تهران با علم و تکیه بر واقعیت‌های موجود می‌تواند مناسبات خود را با طالبان طراحی و اجرا کند.
The present study aims to examine the strategic model of relations between Iran and the second Taliban government. The research method is descriptive-analytical, and the results indicate that during the years of the second Taliban government, the Islamic Republic of Iran has yet to officially recognize the Taliban. Both sides face disagreements on significant issues such as the type and model of an inclusive government in Afghanistan, border disputes, the Hirmand River water rights, the uncontrolled influx of Afghan refugees, arms and drug trafficking, extremism and attacks on Shia communities, fostering divisions, weakening the Persian language, and internal instability in Afghanistan. However, based on the SWOT model, despite these threats, there are important opportunities for Iran in areas such as economic cooperation, intelligence-sharing, regional organizations, combating terrorism, and utilizing the potential of Afghan refugees. Moreover, strengths such as a rich and shared culture with Iran, underground resources and minerals, an anti-imperialist discourse, Afghanistan's unique geopolitical position, the presence of the Hazara ethnic group and Shia communities, and military resources and weapons provide Iran with the ability to balance strengths and weaknesses by employing the SWOT model. This allows Iran to adopt four strategies for formulating and adjusting its foreign policy towards the second Taliban government. Among the four proposed strategies, the first and third would assist Iran in maintaining favorable relations with the Taliban, while the second and fourth strategies would enable Iran to stay aware of Taliban-related threats. Equipped with knowledge and grounded in current realities, Tehran can then design and implement its relations with the Taliban accordingly.
اخباری، ابوالفضل؛ اخباری، محمد؛ اسماعیل‌پور روشن، علی اصغر؛ رنجبر، محسن؛ باهک، بتول (1399). تبیین نقش هیدروپلیتیک بر سیاست خارجی ایران و افغانستان (2019-2015). نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 12(3)، ص235-213.
اسماعیلی خوش مرادان، علی (1400). روابط ایران و افغانستان (با تاکید بر مراودات اقتصادی). امنیت اقتصادی، شماره 99، ص96-81.
بارکزی، نعمت‌الله (1397). هیدرولیک افغانستان و تاثیرات آن بر روابط این کشور با تاکید بر هریرود. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
باقری، اسماعیل (1392). آشنایی با کشورهای جهان اسلام: افغانستان. تهران: موسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور.
بهرامی، محمدرضا (1400). ایران و افغانستان مکمّل ژئوپلیتیکی یکدیگر. دیپلماسی ایرانی. قابل دسترس در:
http://irdiplomacy.ir/fa/news/2004167
پرتوی حاجی‌دهی، مقصود (1398). ﻧﻘﺶ ﻣﻨﻄﻘﻪای ﺟﻤﻬﻮری اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان در ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺮز ﺑﺎ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﻋﺒﻮر ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر. پژوهش‌های نوین علوم جغرافیایی، معماری و شهرسازی، شماره 20، ص148-133.
شیخ غفوری، هادی؛ ببری گنبد، سکینه؛ دهشیار، حسین (1399). تبیین چگونگی غیرامنیتی‌سازی روابط ایران و افغانستان (سال‌های2000 تا 2019). مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام، 2(4)، ص49-25.
کریمی‌پور، یدالله (1380). مقدمه‌ای بر ایران و همسایگان (منابع تنش و تهدید). تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی تربیت معلم.
یحیایی، سبحان؛ کیا، سید مرضیه (1388). مطالعه انگاره‌های هویت فرهنگی و هویت ملی ملت‌های ایران و افغانستان. مطالعات ملی، 10(9).
یوسف‌زهی، ناصر؛ فرزانه‌پور، حسین؛ بخشی، احمد (1397). آسیب‌شناسی روابط بازرگانی ایران و افغانستان از منظر رهیافت اقتصادی (2018-2019). پژوهشنامه علوم سیاسی، 13(13)، ص224-187.
Balland, D. (2000). Boundaries of Afghanistan. In: Encyclopedia. Iranica:
https://www.iranicaonline.org/articles/boundaries-iii
Barzegar, K. (2014). Iran’s Foreign Policy in Post-Taliban Afghanistan.The Washington Quarterly, 37(2), p. 119-137.
Boltaev, H. (2023). Is Iran Distancing Itself From the Taliban Government? URL=
https://thediplomat.com/2023/03/is-iran-distancing-itself-from-the-taliban-government/
CIA. (2022, August 4). The World Fact Book.
URL= https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/afghanistan/#people-and-society.
Farr, G. (2022). Iran and Afghanistan: Growing Tensions after the Return of the Taliban.
URL= https://www.e-ir.info/2022/08/23/iran-and-afghanistan-growing-tensions-after-the-return-of-the-taliban
Fathollah Nejad, A. & Azizi, H. (2021). Iran and the Taliban after the US fiasco in Afghanistan. URL= https://www.mei.edu/publications/iran-and-taliban-after-us-fiasco-afghanistan
Financial Tribune (2018). Iran Biggest Trade Partner of Afghanistan in 2017-2018. URL= https://financialtribune.com/articles/economy-domestic-economy/84309/iran-biggest-trade-partner-of-afghanistan-in-2017-18
Guler, E. (2017). SWOT Analysis: A Theoretical Review. Journal of International Social Research, 10(51), p. 994-1006.
Harrison, J.S. & St. John, C.H. (2004). Foundations in Strategic Management. USA: South Western.
Humphrey, S.A. (2005). SWOT Analysis for Management Consulting. SRI Alumni Association Newsletter.
Jazeera, A. (2021, November 11). Iran Deporting Thousands of Afghan Refugees. Al Jazeera. URL= https://www.aljazeera.com/news/2021/11/11/afghan-refugees-deported-from-iran-as-humanitarian-crisis-deepens.
Ramachandran, S. (2022, Feburary 15). Afghanistan-Iran Disquiet Over the Helmand.
URL= https://thediplomat.com/2022/02/afghanistan-iran-disquiet-over-the-helmand-river/
Sawhney, A.A. (2020, June 1). No Coungtry for Minorities: The Inequality of State Repression in Iran. URL= https://www.opendemocracy.net/en/north-africa-west-asia/no-country-minorities-inequality-state-repression-iran/
Siddiqui Sabena, S. (2023). Water wars and refugees test emerging Iran-Taliban ties. URL= https://www.newarab.com/analysis/water-wars-and-refugees-test-emerging-iran-taliban-ties.
Thompson, A.A. & Stricland, A.J. (1989). Strategy Formulation and Implementation (4th Ed.). USA: Irwin, Inc.
Thompson, A.A., Strickland, A.J. & Gamble, J.E. (2007). Crafting and Executing Strategy-Concepts and Cases (15th Ed.). USA: McGraw- Hill/Irwin.
UNODC. (2021, November). Drug Sitiuation in Afghanistan 2021.
URL=https://www.unodc.org/documents/data-and-analysis/Afghanistan/Afghanistan_brief_Nov_2021.pdf
VonHein, S. (2021, September 9). Iran-afghan Water Dispute to test Tehran’s ties to Taliban. URL=https://www.dw.com/en/iran-afghanistan-water-dispute-to-test-tehrans-ties-to-taliban/a-59112469