تحلیل و ارزیابی راهبرد سیاست خارجی ترکیه در عراق و تاثیر آن بر منافع ملی جمهوری اسلامی ایران از 2010 تا 2023

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

سامی رسول مکطوف الرکابی ¹ , محمد ترابی ² , محمدحسن علی محمد ³ , بشیر اسماعیلی ⁴

1 - دانشجوى دكترى، گروه روابط بین‌الملل، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامى، اصفهان، ایران.
2 - دانشیار، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
3 - استادیار، گروه علوم سیاسى و روابط بین‌الملل، دانشگاه الكوفه، نجف، عراق
4 - استادیار، گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/11/06 تاریخ پذیرش : 1402/11/08 تاریخ انتشار : 1402/11/11

کلید واژه: سیاست خارجی, منافع ملی, امنیت ملی, ایران, عراق, ترکیه.,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر، بررسی راهبرد سیاست خارجی ترکیه در قبال کشور عراق و تاثیر این سیاست‌ها بر منافع ملی جمهوری اسلامی ایران است. در این راستا، با کاربست نظریه نوواقع‌گرایی و روش توصیفی -تحلیلی، نشان داده شد که راهبرد سیاست خارجی ترکیه در عراق، مبتنی بر افزایش نفوذ و کسب موقعیت برتر و حفظ موازنه قدرت با ایران می‌باشد که از یک‌سو برای هر دو کشور منافع همسو و از سویی منافع متعارض را دربرمی‌گیرد. این موضوع در زمان نقاط مثبت و تعامل، ریشه در جغرافیای سه کشور دارد و تابعی از محیط منطقه‌ای، تروریسم و مسئله کردها است و در هنگام رقابت، به دلیل حوزه گسترش نفوذ دو کشور در عراق است. ایران از سیاست حفظ وضع موجود حمایت می‌کند و در مقابل ترکیه به دنبال تغییر وضع موجود است. ایران خود را همپیمان عراق می‌داند، اما ترکیه به دنبال هژمونی و رهبری منطقه‌ای است. از سوی دیگر در حوزه اقتصادی نیز ترکیه به دنبال کسب بیشترین سهم تجارت و به دست گرفتن کنترل انتقال انرژی از عراق به اروپا است. درنتیجه می‌توان گفت، ترک‌ها عمدتاً از ابزارهای قدرت نرم برای اهداف سخت استفاده می‌کنند و ایران بیشتر از مؤلفه‌های قدرت سخت برای اهداف نرم استفاده می‌کند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present research is to study Turkey’s foreign policy in front of Iraq and its impact on national interests of the Islamic Republic of Iran. In this regard, the theory of neorealism along with a descriptive-analytic method was used. The results showed that Turkey’s foreign policy in Iraq is based on increasing penetration, acquiring better position, and maintaining power balance with Iran which, on the one hand, has common interests for both countries, and on the other hand, involves contradictory interests. At for positive points and collaboration, this subject is rooted in the geography of 3 countries and is a function of regional environment, terrorism, and Kurds’ issue while with respect to competition, it is due to the expansion of the penetration of 2 countries in Iraq. Iran supports the policy of sustaining the status quo whereas Turkey seeks changing the current situation. Iran considers itself as an ally of Iraq while Turkey pursues hegemony and regional leadership. On the other hand, in the economic field, Turkey aims to acquire the highest share of trade and take control of energy transmission from Iraq to Europe. Therefore, it can be said that Turkey mostly uses means of soft power for its hard purposes while Iran uses components of hard power for its soft purposes.

منابع و مأخذ:

اکبری، نرگس؛ مشهدی، علی (1398). تهدیدها و تعهدات زیست محیطی دولت ترکیه در اجرای پروژه گاپ نسبت به آثار سوء زیست محیطی در ایران. مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 61.
تیشه‌یار، ماندانا؛ ظهیری‌نژاد، مهناز (1384). سیاست خارجی عراق: بررسی نقش جغرافیای سیاسی عراق در روابط با همسایگان. تهران: نشر ذره.
دهقانی فیروزآبادی، سید جمال؛ فتحعلی، محمد (1398). هدف‌ها و مطلوبیت‌های سیاسی امنیتی ترکیه در تحولات غرب آسیا و شمال آفریقا. راهبرد دفاعی، 17(65).
رستمی، مجتبی؛ نمامیان، فرشید؛ اسلامبولجی، علیرضا، سهرابی، روح‌الله (1399). مضامین و چالش‌های ظرفیت راهبردی صادرات ایران در بازار عراق (مطالعه تطبیقی ایران و ترکیه در بازار عراق. مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 10(35).
ستوده، علی اصغر؛ نیاکوئی، سید امیر (1397). پویش‌های امنیتی جدید و گذار ترکیه از مجموعه امنیتی بالکان ترکیه به مجموعه امنیتی خاورمیانه. پژوهشنامه ایرانی سیاست بین‌الملل، 6(2).
غرایاق زندی، داود؛ شاکری، اصغر (1393). تأثیر مسائل راهبردی در روابط ترکیه و عراق، بر ملاحظات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران. امنیت‌پژوهی، 13(45).
فتاحی اردکانی، حسین (1400). راهبرد سیاست خارجی ترکیه در خاورمیانه پساداعش. پژوهشنامه ایرانی سیاست بین‌الملل، 10(1).
فلاحت‌پیشه، رحمت‌الله (1388). سیاست راهبردی ترکیه در عراق. مطالعات راهبردی جهان اسلام، شماره 39.
کاظمی، حامد؛ اکبری، عابد؛ پیرانی، شهرام (1399). راهبردهای ایران و ترکیه در عراق پس از سقوط صدام. پژوهشنامه تاریخ، سیاست و رسانه، 3(4).
کرمی، افشین؛ حسن‌زاده، جواد؛ پیشگامی‌فرد، زهرا (1395). تاثیر هیدرولیک بر مناسبات عراق و ترکیه با تاکید بر دجله و فرات. مطالعات سیاسی جهان اسلام، 5(17).
ناصحی، محمد؛ گودرزی، مهناز (1399). پروژه سدسازی ترکیه، تهدیدات امنیتی برای غرب آسیا و جمهوری اسلامی ایران. روابط خارجی، 12(1).
Gilpin, R. (1981). War and change in world politics. Cambridge University Press.
Kindermann, G.K. (1985). The Munich School of Neorealism in International Politics. Center for International Politics.
Walts, K. (1979). Politics International of Theory. New York: Random House.