دستاوردهای سیاسی - اجتماعی نواندیشی دینی در ایران و مصر

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

ابراهیم قاسم پور ¹ , علی اکبر امینی ² , مرتضی منشادی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران
2 - استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

تاریخ دریافت : 1399/07/16 تاریخ پذیرش : 1399/09/09 تاریخ انتشار : 1400/08/01

کلید واژه: سکولاریسم, نهادهای مدرن, ساختارگرایی, نواندیشی دینی,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با تکیه بر اندیشه نواندیشان دینی همچون سید جمال به عنوان تئوریسین احیاءگری دینی در جهان اسلام از جمله ایران و مصر، علامه نائینی نواندیش اصلاح‌گر ایرانی و شیخ محمد عبده نواندیش اصلاح‌‌گر مصری درپی پاسخ به این پرسش است که جریان نواندیشی دینی چه دستاوردهای سیاسی- اجتماعی در ایران و مصر داشته است؟ روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که نواندیشی دینی در ایران قرن نوزدهم دستاوردهایی همچون گسترش عقل‌‌گرایی، ایجاد ساختار سیاسی نوین همچون ایجاد مجلس، قانون و عدالت‌خانه داشته و در مصر نیز دستاوردهایی همچون گسترش عقل‌‌گرایی، شروع دوره اصلاحات، ورود امواج مدرنیسم و مظاهر آن همچون چاپ روزنامه، مدارس جدید، تغییر نگرش به حقوق زنان، ناسیونالیسم و سکولاریسم به همراه داشته است.

چکیده انگلیسی:

The present study, relying on the ideas of some religious intellectuals such as Seyyed Jamāl as a theorist of religious intellectualism in the Islamic world including Iran and Egypt, 'Allāma Nā'ini as an Iranian reformist intellectual, and Sheykh Mohammad 'Abdah as an Egyptian reformist, aims to answer what were the political-social achievements of religious intellectual movement in Iran and Egypt. The method of study was descriptive analysis and the results showed that religious intellectualism in the 19th century Iran has had some achievements in Iran like propagating rationalism, and creating modern structures such as parliament, law, and court. It also has brought about some outcomes in Egypt, like propagating rationalism, starting reformism, modernism movement and its manifestations such as newspapers and new schools, changing the attitude to women's rights, nationalism, and secularism.

منابع و مأخذ:

آبادیان، حسین (1374). مبانی نظری حکومت مشروطه و مشروع. تهران: نشر نی.

احمدی، حمید (1390). جامعه‌شناسی سیاسی جنبش‌های اسلام. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).

بهنام، جمشید (1375). ایرانیان و اندیشه تجدد. تهران: نشر فرزان روز.

بهی‌‌، محمد (1377). اندیشه نوین اسلامی در رویارویی با استعمار غرب. ترجمه سید حسین سیدی. تهران: انتشارات نشر.

بیگدلی، علی (1370). برخورد ناسیونالیسم با اسلام در مصر/ روند پذیرش فرهنگی غرب در جامعه مصر. پژوهش‌‌نامه علوم انسانی، شماره 7.

پیاژه، ژان (1384). ساختارگرایی. ترجمه رضا علی‌اکبرپور. تهران: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

جعفریان، رسول (1366). مروری بر زمینه‌های فکری التقاط جدید در ایران. بی‌جا: سلمان فارسی.

جلیلی، مهدی (1382). جایگاه تعلیم و تربیت در اندیشه و عملکرد شیخ محمد عبده. مصباح، شماره 49.

جمالی، لطف‌الله و همکاران (1379). زندگی و مبارزات سید جمال‌الدین اسدآبادی. به کوشش سید هادی خسروشاهی. تهران: انتشارات کلبه شروق و سماط.

حائری، عبدالهادی (1368). ایران و جهان اسلام. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

حورانی، آلبرت (1393). اندیشه عرب در عصر لیبرالیسم. ترجمه علی جواهر کلام. تهران: نشر امیرکبیر.

دریفوس، هوبرت (1391). میشل فوکو فراسوی ساخت‌گرایی و هرمنوتیک. ترجمه حسین بشیریه. تهران: نشر نی.

رهبری، مهدی (1388). انقلاب مشروطه، تجددگرایی و زایش نوگرایی در ایران. پژوهشنامه علوم سیاسی، 5(1).

زیباکلام، صادق (1392). سنّت و مدرنیته، ریشه‌یابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار. تهران: انتشارات روزنه.

شادلو، شیده (1377). سیمای زنان در جهان مصر. تهران: انتشارات زیتون.

عبده، محمد (1972م). الاعمال الکامله تحقیق. محمد عماره. بیروت: الموسسه العربیه للدراسات و النشر، ج3.

عماره، محمد (1988م). الامام محمد عبده مجدد الدنیا بتجدید الدین. قاهره: دارالشرق.

عنایت، حمید (1352). شش گفتار درباره دین و جامعه. تهران: انتشارات موج.

عنایت، حمید (1397). سیری در اندیشه سیاسی عرب. تهران: انتشارات امیرکبیر.

عیدان، عقیل؛ موحد، مهران (1392). شیخ محمد عبده و مسائل زنان. قابل دسترس در:

http://www.jomhornews.com/fa/article/47423/

محیط طباطبایی، محمد (بی‌تا). نقش سید جمال‌الدین در بیداری مشرق زمین. بی‌‌جا: بی‌‌نا.

مددپور، محمد (1389). سیر تفکر معاصر. تهران: انتشارات سوره مهر، ج2.

مدرسی چهاردهی، مرتضی (1347). سید جمال‌الدین و اندیشه‌های او. تهران: انتشارات کتاب‌‌های پرستو.

موثقی، سید احمد (1378). علل و ضعف و انحطاط مسلمین در اندیشه‌های سیاسی و آرای اصلاحی سید جمال‌الدین اسدآبادی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

موثقی، سید احمد (1388). سید جمال‌الدین اسدآبادی مصلحی متفکر و سیاست‌مدار. قم: بوستان کتاب.

نائینی، محمدحسین (1382). تنبیه الامه و تنزیه المله. قم: بوستان کتاب.

نوفل، هند (2015 م). اول من اصدرت صحیفه عن المراء عام 1892. قابل دسترس در:

https://www.elbalad.news/877563

هارلند، ریچارد (1386). دیباچه‌‌ای تاریخی بر نظریه ادبی افلاطون تا بارت. ترجمه بهزاد برکت. رشت: انتشارات دانشگاه گیلان.

یوسفی اشکوری، حسن (1378). نوگرایی دینی: نقد و بررسی جنبش‌های سیاسی معاصر. تهران: نشر قصیده.

Abadian, H. (1995). Theoretical foundations of constitutional and legitimate government. Tehran: Ney Publication. [In Persian]

Abdu, M. (1972). Complete investigations. M. Amarah. Beirut: Arab Institute for Studies and Publishing, Vol.3. [In Arabic]

Ahmadi, H. (2011). Political sociology of Islamic movements. Tehran: University of Imam Sadeq Publications. [In Persian]

Amara, M. (1988). Imam Muhammad Abdu Mujaddid al-Dunya with the renewal of religion. Cairo: Dar al-Sharq. [In Arabic]

Behi, M. (1998). Modern Islamic thought in the face of Western colonialism. Translated by Syed Hussain Sidi. Tehran: Nashr Publications. [In Persian]

Behnam, G. (1996(. Iranians and modern thought. Tehran: Farzanroz Publication.
[In Persian]

Bigdeli, A. (1991). Nationalism's treatment of Islam in Egypt / The process of Western cultural acceptance in Egyptian society. Research Paper, 7(8). [In Persian]

Dreyfus, H. (2012(. Michel Foucaultianism: Constructivism and Hermeneutics. Translated by Hossein Bashirieh. Tehran: Ney Publication. [In persian]

Eidan A. & Movahed M. (2013). Sheikh Mohammad Abdu and Women’s Issues. Available at: http://www.jomhornews.com/fa/article/47423/ [In Persian]

Enayat, H. (1973(. Six sayings about religion and society. Tehran: Moj Publications.
[In Persian]

Enayat, H. (2018(. A Look at Arab Political Thought. Tehran: Amirkabir Publications.
[In Persian]

Hairi, A.H. (1989(. Iran and the Muslim world. Mashhad: Astan ghods razavi publications. [In Persian]

Harland, R. (2007). A Historical Introduction to the Literary Theory of Plato to Bart. Translated by Behzad Barakat. Rasht: University of Guilan Publications. [In Persian]

Horani, A. (2005(. Arab thought in the age of liberalism. Translated by Ali Jawaher Kalam. Tehran: Amirkabir Publication. [In persian]

Jafarian, R. (1987). A Review of the Intellectual Fields of New Eclecticism in Iran. NC.: Salman Farsi. [In Persian]

Jalili, M. (2003(. Position of education in the thought and practice of sheikh muhammad abduh. Mesbah. Mesbah, 49. [In Persian]

Jamali, L. & et al. (2000(. The life and struggles of Seyyed Jamaluddin Asadabad. By the efforts of Seyyed Hadi Khosroshafahi. Tehran: Shrouq and Samat Publishing House. [In Persian]

Madadpour, M. (2010(. The course of contemporary thinking. Tehran: Surah Mehr Publications, Vol.2. [In Persian]

Modarresi Chahardehi, M. (1968). Seyed Jamaluddin and his thoughts. Tehran: Parasto Books Publications. [In Persian]

Mohit Tabatabai, M. (ND.(. The role of Seyyed Jamaluddin in the Oriental Awakening. Bija: Bina. [In Persian]

Movassaghi Seyed, A. (2009). Seyed Jamaluddin Asadabadi Moslehi, thinker and politician. Qom: Book Garden. [In Persian]

Movassaghi Seyyed, A. (1999). Causes and weakness and decline of Muslims in political thought and reformist views of Seyyed Jamaluddin Asadabadi. Tehran: Islamic Culture Publishing Office. [In Persian]

Naini, MH. (2003). Tanbih al-Ummah and Tanzih al-Mullah. Qom: Book Garden.
[In Persian]

Nofel I. (2015). The first is the authority of the Sahifa on public affairs in 1892. Available at: https://www.elbalad.news/877563 [In Persian]

Piaget, G. (2005(. Structuralism. Translated by Reza AliakbarPoor. Tehran: Islamic consultative assembly and museum library. [In Persian]

Rahbari, M. (2009(. Constitutional Revolution, Modernism and the Birth of Modernity. Journal of Political Science, 5(1). [In Persian]

Shadlow, S. (1998). The image of women in the Egyptian world. Tehran: Zaytoun Publications. [In Persian]

Yousefi Eshkevari, H. (1999). Religious Modernity: A Critique of Contemporary Political Movements. Tehran: Ode Publication. [In Persian]

Zibakalam, S. (2013(. Tradition and Modernity. Finding the Roots of the Failure of Reforms and Political Modernization in Qajar Iran. Tehran: Rozaneh Publications.
[In Persian]