مقایسه مواضع سیاسی دو رویکرد اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی در جمهوری اسلامی ایران

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

کریم قاسمی ¹ (دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرضا، شهرضا، ایران)
محمدرضا اقارب پرست ² (استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرضا، شهرضا، ایران)
اسماعیل شفیعی ³ (استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرضا، شهرضا، ایران.)

تاریخ دریافت : 1399/03/06 تاریخ پذیرش : 1399/06/25 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه: مواضع سیاسی, مردم, اصول‌گرایی, اصلاح‌طلبی, ولایت,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر مقایسه مواضع سیاسی دو رویکرد اصولگرایی و اصلاح‌طلبی در جمهوری اسلامی ایران بود. در این راستا و با روش توصیفی- تاریخی و با استمداد از نظریه گفتمان لاکلا و موفه به عنوان چارچوب نظری پژوهش، دیدگاه‌های سیاسی دو رویکرد اصولگرایی و اصلاح‌طلبی مورد واکاوی و مقایسه قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آنست که هویت‌‌ها، غیریت‌ها و رقابت‌ها در منظومه فکری اصولگرایان، حول مفهوم بنیادینی به نام ولایت شکل می‌‌گیرد و آنها متاثر از این بینش، به مشروعیت از بالا و یک سیستم سیاسی نسبتاً بسته اعتقاد دارند اما متاثر از اینکه در منظومه فکری اصلاح‌‌طلبان، مردم نقش دال مرکزی را بازی می‌‌کنند، آنها به مشروعیت از پایین و یک سیستم سیاسی باز معتقدند و هر کدام از این رویکردها به منظور هژمون کردن خود در عرصه سیاسی، تلاش در برجسته‌‌سازی نظام معنایی خود و بالتبع ساختارشکنی و به حاشیه راندن نظام معنایی رقیب دارند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to compare the policies of two political approaches in the Islamic Republic of Iran known as conservatism and reformism. To this aim, using the descriptive-historical method and Laclau and Mouffe’s discourse theory as the theoretical framework of the study, it was attempted to comparatively delve deep into the policies of conservatism and reformism in Iran. The results indicate that the identities and competitions in the intellectual framework of conservatism rely upon a fundamental concept known as “Willayat” (guardianship) so under the influence of this perception, they believe in the legitimacy of the establishment and a rather conservative political system. However, in the intellectual system of reformism, “people” have a central role as the reformists believe in the legitimacy of people and an open political system. Each of the above approaches attempt to have hegemony in the political realm, highlight their meaningful system, deconstruct, and marginalize their rival.

منابع و مأخذ:

ابوالحمد، عبدالحمید (1370). مبانی علم سیاست. تهران: انتشارات توس.

ازغندی، علیرضا (1386). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر قومس، چاپ چهارم.

بایسته‌های توسعه سیاسی در تفکر اصلاح‌طلبان چیست؟ خبرگزاری تسنیم، 7 مرداد 1394، قابل دسترس در:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/05/07/813918/

برنامه اصلاح‌طلبان برای انتخابات آینده «دوقطبی‎سازی» جامعه است. خبرگزاری رسا، 11 آبان 1398، قابل دسترس در:  https://rasanews.ir/fa/news/625668/

بشیریه، حسین (1389). موانع توسعه سیاسی در ایران. تهران: گام نو، چاپ هشتم.

تفاوت اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی دقیقا در چیست؟ خبرگزاری خبر آنلاین، 6 آذر 1393، قابل دسترس در:

http://www.khabaronline.ir/amp/387379

جوادی آملی، عبدالله (1393). ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت. قم: مرکز نشر اسراء، چاپ شانزدهم.

حقیقت، سیدصادق (1394). روش‌شناسی علوم سیاسی. قم: انتشارات دانشگاه مفید.

حیدری، علی (1389).مقایسه گفتمان‌های بعد از انقلاب: اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران.

خاتمی، سیدمحمد (1380). مردم سالاری. با مقدمه سیدمحمدعلی ابطحی. تهران: انتشارات طرح نو.

دارابی، علی (1397). جریان‌شناسی سیاسی در ایران. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ نوزدهم.

دال، رابرت ا. (1389). درباره دموکراسی: سیر تحول و شرایط تحقق آن. ترجمه فیروز سالاریان. تهران: نشر چشمه.

دهقانی فیروزآبادی، سید جلال؛ رادفر، پیروزه (1388). الگوی صدور انقلاب در سیاست خارجی دولت نهم. دانش سیاسی، دوره 5، شماره 2: 123-150.

راهکارهای فعالان اصلاح‌طلب برای خروج از مشکلات. خبرگزاری ایرنا، 16 مرداد 1397، قابل دسترس در:

https://www.irna.ir/news/82994347

رویکرد اصلاح‌طلبانه نسبت به ولایت فقیه و منشاء مشروعیت و دامنه اختیارات او. تریبون زمانه، 2 اردیبهشت 1392، قابل دسترس در: https://www.tribunezamaneh.com/archives/21005

ریاحی، نوربخش (1387). نگرش حقوقی، تطبیق مدل‌های حاکمیت (تئوکراسی، دموکراسی، جمهوری اسلامی). یاسوج: چویل.

شفیعی، احمد (1380). تساهل و تسامح در کلام و سیره امام علی(ع). مربیان، شماره 2: 28-50.

شفیعی‌فر، محمد (1386). اصول‌گرایی و قانون اساسی. زمانه، شماره 55: 34-46.

عاصف، رضا (1387). احزاب و گروه‌های سیاسی ایران. تهران: دانشکده و پژوهشکده اطلاعات و امنیت، چاپ دوم.

عالم، عبدالرحمن (1373). بنیادهای علم سیاست. تهران: نشر نی.

عیوضی، محمدرحیم؛ هراتی، محمدجواد (1389). درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران. قم: دفتر نشر معارف.

فولادی، محمد (1379). تساهل و تسامح از منظر دین. معرفت، شماره 35: 100-108.

قائمی‌طلب، محبوبه (1389). بررسی تطبیقی دو گفتمان اصلاح‌طلبی و اصول‌گرایی با تاکید بر سیاست خارجی (1376-1388). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان.

قوام، سید عبدالعلی (1393).چالش‌های توسعه سیاسی. تهران: نشر قومس، چاپ هفتم.

مرتجی، حجت (1378). جناح‌های سیاسی در ایران امروز. با مقدمه صادق زیبا کلام. تهران: نقش و نگار، چاپ پنجم.

میرزایی، محمد (1392). تحلیل تقابل گفتمانی اصول‌گرایی و اصلاح‌طلبی در انتخابات دهم ریاست جمهوری از منظر تحلیل گفتمان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.

میلتون ادوارد، مورلی؛ هینچ کلیف، پیتر (1385). بحران در خاورمیانه. ترجمه شهرزاد رستگار شریعت پناهی. تهران: نشر قومس.

نریمانی، سعید (1392). اباحه‌گری و عوامل ملی و فراملی آن را بشناسیم. پیام زن، شماره 260.

نصری، محسن (1393). ایران؛ دیروز، امروز، فردا، تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران. قم: دفتر نشر معارف.

نگاه رسانه‌های داخلی به تبعات اقتصادی و سیاسی لوایح FATF. خبرگزاری ایرنا، 4 دی 1398، قابل دسترس در:  https://www.irna.ir/news/83608036

Abolhamd, A. (1370 AP). Mabani Elme Seiasat. Tehran: Entesharate Tous.[In Persian]

Alem, A. (1373 AP). Bonyadhaye Elme Seiasat. Tehran: Nashre Ney. [In Persian]

Asef, R. (1387 AP). Ahzab Va Gorouhaye Seiasi Iran. Tehran: Daneshkadeh Va Pajouheshkadeye Ettelaat Va Amneyat, Second edition. [In Persian]

Azghandi, A. (1386 AP). Seiasate Khareji Jomhouri Eslami Iran. Tehran: Nashre Ghoumes. [In Persian]

Barnameye Eslahtalaban Baraye Entekhabate Ayandeh Do Ghotbisazeye Jamea Ast. Khabargozari Rasa, 11 Aban 1398 (AP), Available at: https://rasanews.ir/fa/news/625668/.
[In Persian]

Bashireyeh, H. (1389 AP). Mavanee Towseah Seiasi Dar Iran. Tehran: Game no, Eighth edition. [In Persian]

Bayestahaye Towseeh Seiasi Dar Tafakore Eslahtalaban Chist? Khabargozari Tasnim, 7 Mordad 1394 (AP), Available at:

https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/05/07/813918/.[In Persian]

Dal, R.E. (1389AP). Darbareye Democrasi: Seire Tahavol Va Sharayete Tahaghoghe An. Translated by Firouz salareian. Tehran: Nashre Cheshmeh. [In Persian]

Darabi, A. (1397 AP). Jaryan Shenasi Seiasi Dar Iran. Tehran: Sazemane Entesharate Pajouheshgahe Farhang Va Andisheye Eslami, Nineteenth edition.[In Persian]

Dehghani Firouzabadi, S.J. & Radfar, P. (1388 AP). Olgouye Sodoure Enghelab Dar Seiasate Khareji Dowlate Nohom. Daneshe Seiasi, Vol. 5, No.2: 123-150. [In Persian]

Eyvazi, M. & Harati, M.J. (1389 AP). Daramadi Tahlili Bar Enghelabe Eslami Iran. Qom: Daftare Nashre Maaref. [In Persian]

Fouladi, M. (1379 AP). Tasahol Va Tasamoh Az Manzare Din. Maarefat, No.35:100-108. [In Persian]

Ghaemitalab, M. (1389 AP). Barraseye Tatbigheye Do Goftomane Eslahtalabi Va Osoulgarayi Ba Taakid Bar Seiaste Khareji (1376-1388). Master Thesis. Daneshkadeye Oloume Edari Va Eghtesad, Daneshgahe Esfahan. [In Persian]

Ghavam, S.A. (1393 AP). Chaleshhaye Towseahye Seiasi. Tehran: Nashre Ghoumes, Seventh edition.[In Persian]

Haghighat, S. S. (1394 AP). Ravesh shenasi Oloume Seiasi. Qom: Entesharate Daneshgahe Mofid. [In Persian]

Heydari, A. (1389 AP). Moghayeseye Goftomanhaye Baad Az Enghelab: Osoulgaraei Va Eslahtalabi. Master Thesis. Faculty of Law and Political Science, Mazandaran University.
[In Persian]

Javadi Amoli, A. (1393 AP). Velayate Faghih, Velayate Feghahat Va Edalat. Qom: Markaze Nashre Esrae, Sixteenth edition.[In Persian]

Khatami, S.M. (1380 AP). Mardomsalari. With Introduction Seyed Mohammad Ali Abtahi. Tehran: Entesharate Tarhe No. [In Persian]

Milton Edward, M. & Hinch Kelif, P. (1385 AP). Bohran Dar Khavarmeianeh. Translated by Shahrzade Rastgare Shariaat Panahi. Tehran: Nashre Ghoumes.[In Persian]

Mirzaei, M. (1392 AP). Tahlile Taghabole Goftomani Osoulgaraei Va Eslahtalabi Dar Entekhabate Dahome Reyasat Jomhouri Az Manzare Tahlile Goftoman. Master Thesis. Daneshkadeye Adabeiat Va Oloume Ensani, Daneshgahe Esfahan. [In Persian]

Mortaji, H. (1378 AP). Jenahhaye Seiasi Dar Irane Emrouz. With introductionSadegh Zibakalam. Tehran: Naghsh Va Negar, Fifth Edition.[In Persian]

Narimani, S. (1392 AP). Ebahegari Va Avamele Melli Va Faramelleye An Ra Beshnasim. Payame Zan, No. 260. [In Persian]

Nasri, M. (1393 AP). Iran; Dirouz, Emrouz, Farda, Tahlili Bar Enghelabe Eslami Iran. Qom: Daftare Nashre Maaref. [In Persian]

Negahe Rasanehaye Dakheli Be Tabaate Eghtesadi Va Seiaseye Lavayehe FATF. Khabargozari Irna, 4 Dey 1398 (AP), Available at: https://www.irna.ir/news/83608036.
[In Persian]

Rahkarhaye Faalane Eslahtalab Baraye Khorouj Az Moshkelat. Khabargozari Irna, 16 Mordade 1397 (AP), Available at: https://www.irna.ir/news/82994347. [In Persian]

Reyahi, N. (1387 AP). Negareshe Hoghoughi, Tatbighe Modelhaye Hakemeyat (Teocrasi, Democrasi, Jomhouri Eslami). Yasouj: Chavil. [In Persian]

Roukarde Eslahtalaane Nesbat Be Velayate Faghih Va Manshae Mashroueyat Va Dameneye Ekhteiarate Ou. Teriboune Zamaneh, 2 Ordibehesht 1392 (AP), Available at:

https://www.tribunezamaneh.com/archives/21005. [In Persian]

Shafiei, A. (1380 AP). Tasahol Va Tasamoh Dar Kalam Va sireye Emam Ali (a). Morabbeian, No.2: 28-50. [In Persian]

Shafieifar, M. (1386 AP). Osoulgaraei Va Ghanoune Asasi. Zamaneh, No.55: 34-46.
[In Persian]

Tafavote Osoulgaraei Va Eslahtalabi Daghighan Dar Chist? Khabargozari Khabar Anlain, 6 Azar 1393 (AP), Available at: http://www.khabaronline.ir/amp/387379. [In Persian]