بررسی تحول مفهوم امنیت در سیاست خارجی چین در منطقه خاورمیانه

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

مهدی سلامی ¹ , ماشالله حیدرپور ^{2 *} , داود کیانی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
2 - استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران
3 - استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم،ایران

تاریخ دریافت : 1402/06/28 تاریخ پذیرش : 1402/06/26 تاریخ انتشار : 1403/09/28

کلید واژه: تحوّل مفهوم امنیت, سیاست خارجی, منطقۀ خاورمیانه, نئورئالیسم, طرح کمربند-راه.,

چکیده مقاله :

پس از فروپاشی نظام دوقطبی، بسیاری از مفاهیم روابط بین‌‌الملل، دستخوش تحوّل معنا گردید. در این میان یکی از مفاهیم روابط بین‌‌الملل که دچار تحول معنا شد مفهوم امنیت می‌‌باشد، به گونه‌‌ای که امنیت از حالت تک‌بعدی نظامی به حالت چندبعدی، تغییر حالت یافت. تحول مفهوم امنیت، سیاست خارجی بسیاری از قدرت‌ها ازجمله چین در خاورمیانه را دستخوش تحول نموده است. در این راستا، پژوهش حاضر درصدد است تا به این پرسش پاسخ دهد که تحول مفهوم امنیت، چه تأثیری بر سیاست خارجی چین در منطقۀ خاورمیانه بر جای گذاشته است؟ در پاسخ، این فرضیه مورد توجه قرار گرفته است که تحوّل مفهوم امنیت بر سیاست خارجی چین در قالب گذار از امنیت تک‌بعدی نظامی به امنیت چندبعدی، موجب توجه چین به مؤلفه‌های متعدد امنیت از قبیل سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی در منطقۀ خاورمیانه گردیده است. به منظور استنباط دگرگونی سیاست خارجی چین در منطقه، چهار موضوع نقش و اهمیت انرژی در روابط چین با کشورهای منطقۀ خاورمیانه‌‌، مبادلات تجاری چین با کشورهای منطقه خاورمیانه، بررسی راهبرد سیاسی چین در منطقه خاورمیانه و اهمیت منطقه خاورمیانه بر مبنای طرح کمربند راه، مورد بررسی قرار گرفته است.

چکیده انگلیسی:

Following the collapse of the bipolar system, many concepts in international relations underwent significant shifts in meaning. Among these, the concept of security experienced a transformation, shifting from a unidimensional military-focused approach to a multidimensional one. This transformation has influenced the foreign policies of various powers, including China, in the Middle East. This study seeks to answer the question: how has the evolution of the concept of security impacted China's foreign policy in the Middle East? The hypothesis proposed is that the transition of the concept of security from a unidimensional military perspective to a multidimensional one has led China to focus on various dimensions of security, such as political, economic, military, and cultural factors in the Middle East. To analyze the changes in China's foreign policy in the region, the study examines four key aspects: the role and significance of energy in China's relations with Middle Eastern countries, China's trade exchanges with the region, China's political strategy in the Middle East, and the significance of the Middle East within the framework of the Belt and Road Initiative.

منابع و مأخذ:

ابراهیمی‌فر، طاهره؛ هدایتی، میرسعید (1394). چین و شورای همکاری خلیج فارس پس از جنگ سرد؛ از قدرت اقتصادی تا نفوذ سیاسی. پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 39، ص40-7.
ارغوانی پیرسلامی، فریبرز؛ پیرانخو، سحر (1396). جاده ابریشم نوین به‌مثابه راهبرد سیاست خارجی چین. روابط خارجی، شماره 9، ص42-35.
ارغوانی پیرسلامی، فریبرز؛ فروتن، فاطمه (1398). تعاملات سعودی- چینی و پیامدهای آن برای امنیت ایران. روابط خارجی، شماره 41، ص67-96.
امامی، محمدعلی (1389). تأثیر قدرت‌های بزرگ در منطقه خلیج فارس. تهران: دفتر مطالعات سیاسی.
حریری، مجیدرضا (1399). رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین: واقعیت روابط اقتصادی ایران و چین باید روشن شود. ایران آنلاین، قابل دسترس در: https://www.magiran.com/article/4030015
ذوالفقاری، وحید (1395). رفتارشناسی رأی‌دهی چین در شورای امنیت سازمان ملل: مورد ایران و افریقا. روابط خارجی، شماره 32، ص123-155.
رنجبر حقیقی، لادن (1399). روابط اقتصادی چین و خلیج فارس تحت ابتکار کمربند و جاده. دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی، 3(34)، ص108-85.
سریع‌القلم، محمود (1390). مفهوم قدرت و عملکرد سیاست خارجی: مقایسه چین و ایران. روابط خارجی، 3(1)، ص49-74.
شاه‌محمدی، پریسا (1396). چالش‌های سیاسی و امنیتی راهبرد چین برای جمهوری اسلامی ایران. آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 110.
شریعتی‌نیا، محسن (1391). عوامل تعیین‌کننده روابط ایران و چین. روابط خارجی، 4(2)، ص209-179.
شریعتی‌نیا، محسن (1395). کمربند اقتصادی جاده ابریشم: زنجیره ارزش چین‌محور. روابط خارجی، 8(3)، ص85-113.
شریعتى‌نیا، محسن (1386). سیاست خاورمیانه‌اى چین. سیاست‌ خارجى‌، 21(3).
قحطانی، خالد محمد (۲۰۲۰). آیا عربستان از ابتکار «کمربند، راه» چین منتفع خواهد شد؟ مدیریت و استراتژی، 11(1)، ص1-6.
کوهکن، علیرضا (1387). روند توسعه چین بعد از 1976. ره‌آورد سیاسی، 5(20)، ص43-62.
میرشایمر، جان (1390). تراژدی سیاست قدرت‌های بزرگ. ترجمه غلامعلی چگنی‌زاده. تهران: انتشارات وزارت امورخارجه، چاپ دوم.
میررضوى، فیروزه؛ احدى لفوركى، بهزاد (1383‌). راهنماى‌ منطقه‌ و كشورهاى حوزه خلیج‌فارس. تهران: موسسه فرهنگى مطالعات و تحقیقات بین‌المللى ابرار معاصر.
وثوقی، سعید؛ رستمی، امیرحسین؛ یزدانی، عنایت‌الله (1397). تأثیر قدرت‌یابی چین بر روابط و رقابت با آمریکا. پژوهش‌های روابط بین‌الملل، شماره 6، ص7-38.
یزدانی، عنایت‌الله؛ اکبریان، علیرضا (1391). انرژی و روابط چین با خلیج فارس. سیاست، 42(2)، ص315-334.
یزدانی، عنایت‌الله؛ عبدی، منا (1400). ابتکار کمربند- راه چین و منافع جمهوری اسلامی ایران. سیاست جهانی، شماره 36، ص87-130.
Berger, B. & Schell, P. (2013). Toeing the Line, Drawing the Line: China and Iran’s Nuclear Ambitions. China Report, 49(1), p. 89-101.
British Petroleum (BP) (2010). Statistical Review of World Energy. Statistical Review of World Energy. URL= www.bp.com
China National Bureau of Statistics (2010). China statistical yearbook. Beijing: China Statistics Press.
Chinese Ministry of Commerce (2011). Oman’s Oil Exporting to China Increased by 43% last year. URL= http://om.mofcom.gov.cn/aarticle/jmxw/201102/20110207389952.html
Fitzpatrick, M. (2006). Assessing Iran's Nuclear Programme. Survival: Global Politics and Strategy, 48(3), p. 5-26.
IEA. (2009). Natural Gas in China, Market Evolution and Strategy. IEA/ OECD, Paris.
Kellner, T. (2012). The GCC State of the Persian Gulf and Asia Energy Relation. France: Ifri.
Madsen, R. (2003). The Prospects for Political reform in China: Religious and Political Expression. Council on East Asian Studies, University of California, San Diego.
URL= http://www.ciaonet.org/wps/mar08/mar08.pdf
Mearsheimer, J.J. (2010). The Gathering Storm: China's Challenge to US Power in Asia. The Chinese Journal of International Politics, 3(4), p. 381-396.
Mo, C. (2011). Exploring Economic Relations between China and the GCC States. Journal of Middle Eastern and Islamic Studies (in Asia), 5(884).
Sharan, V. & Thiher, N. (2011). Oil Supply Routes in the Asia Pacific: China’s Strategic Calculations. Observer Reshearch Foundation, no. 24.
Zakaria, F. (2013). The Future oF Freedom. New York: W.W. Norton.
Zhao, S. (2003). Political Liberalization without Democratization: Pan Wei’s proposal for political reform. Journal of Contemporary China, 35(12), p. 333-355.
Zhenqiang, P. (2010). China and Middle East. In: China’s Growing Role in the Middle East: Implications for the Region and Beyond, Edited by: Abdulaziz Sager & Geoffrey Kemp. Washengton DC: The Nixon Center.