پارادیپلماسی اقتصادی دیاسپورای ایرانی در امارات متحده عربی: ظرفیت¬ها و چالش¬ها
محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)
عبدالمجید سیفی
1
*
,
مریم خالقی نژاد
2
*
1 - استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه بروجردی (ره)
2 - پژوهشگر فوق دکتری تخصصی علوم سیاسی دانشگاه ایت الله العظمی بروجردی (ره)
کلید واژه: دیاسپورای ایرانی, پارادیپلماسی اقتصادی, امارات متحده عربی, ایران, دیپلماسی,
چکیده مقاله :
مقاله حاضر به ظرفیت‌های پارادیپلماتیک اقتصادی جامعه ایرانیان مقیم در امارات با تمرکز بر نقش آفرینی آنان در شرایط تحریمی پرداخته است. هدف اصلی پژوهش، تحلیل نقش ایرانیان مقیم امارات به عنوان بازیگران غیردولتی در توسعه روابط اقتصادی دوجانبه از طریق مکانیسم‌های پارادیپلماسی اقتصادی و تأثیر آن بر دیپلماسی عمومی ایران است. پرسش اصلی پژوهش آن است که دیاسپورای ایرانی در امارات چه ظرفیت‌های پارادیپلماتیک اقتصادی دارند و چگونه می‌توانند این پتانسیل را بالفعل کنند؟ همچنین در این مسیر چه چالش‌هایی وجود دارد؟ فرضیه مقاله بر این اصل استوار است که دیاسپورای ایرانی در امارات، می‌توانند با ظرفیت‌های پارادیپلماتیک اقتصادی خویش و از طریق ایجاد پل‌های ارتباطی غیررسمی به افزایش روابط اقتصادی میان ایران و امارات کمک نمایند. اما عمدتاً در چارچوب شبکه‌های غیررسمی و فراساختاری (مانند پیوندهای قومی-خانوادگی و سرمایه اجتماعی متراکم) عمل می‌کند و با محدودیت‌های جدی از جمله چالش‌های مختلف اعم از عدم امکان انتقال وجوه، مشکل در افتتاح حساب بانکی سهامداران ایرانی، ایجاد موانع تحریم‌ها بر استفاده از خدمات بانکی، موانع گمرکی و صدور گواهی بازرگانی ناشی از کالاهای تحریمی و سیاست‌های متحدان غربی امارات به عنوان مانعی در این مسیر مواجه هستند. با توجه به قرارگرفتن امارات در لیست مهمترین مقصد ایرانیان خارج از کشور و جایگاه امارات در واردات و صادرات ایران، یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که جامعه ایرانیان مقیم، ظرفیت‌های پارادیپلماتیک سرمایه‌های اقتصادی، شبکه‌های تجاری و پیوندهای فرهنگی را دارا می‌باشند و با وجود همه موانع، به عنوان پلی برای توسعه همکاری‌های اقتصادی، کاهش تنش‌های سیاسی و ارتقای منافع ملی ایران در دیپلماسی اقتصادی می‌توانند عمل کنند. پژوهش حاضر با روش کیفی و با رویکرد توصیفی و تحلیلی انجام شده است.
This study examines the economic paradiplomatic capacities of the Iranian community residing in the UAE, focusing on their role under sanctions. The primary objective of the research is to analyze the role of Iranians in the UAE as non-state actors in fostering bilateral economic relations through economic paradiplomacy mechanisms and its impact on Iran’s public diplomacy. The central research questions are: What economic paradiplomatic capacities does the Iranian diaspora in the UAE possess, and how can they actualize this potential? Additionally, what challenges exist in this process?
The study’s hypothesis posits that the Iranian diaspora in the UAE can contribute to strengthening Iran-UAE economic relations through their economic paradiplomatic capacities by establishing informal communication bridges. However, they primarily operate within informal and meta-structural networks (such as ethnic-family ties and dense social capital) and face significant constraints, including challenges such as fund transfer restrictions, difficulties in opening bank accounts for Iranian shareholders, banking service limitations due to sanctions, customs barriers, trade certification obstacles for sanctioned goods, and the policies of the UAE’s Western allies.
Given the UAE’s status as a top destination for the Iranian diaspora and its pivotal role in Iran’s imports and exports, the findings indicate that the Iranian expatriate community possesses economic paradiplomatic capacities in the form of economic capital, trade networks, and cultural ties. Despite existing barriers, they can serve as a bridge for expanding economic cooperation, mitigating political tensions, and advancing Iran’s national interests in economic diplomacy.This qualitative research adopts a descriptive-analytical approach.
1- اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان تهران(1403)، آمار واردات و صادرات امارات متحده عربی، به آدرس https://service.tccim.ir/stats?mode=doit، آخرین بازدید 25 تیرماه 1404
2- آمار کل صادرات به کشور امارات متحده عربي گمرک فرودگاه لار(1403)، اتاق بازرگانی صنایع و معادن و کشاورزی تهران، به آدرس https://service.tccim.ir/stats_detail?slcImpExp=Export&sYear=1403&، آخرین بازدید اردیبهشت 1404
3- آمار جمعیت ایرانی‌های مهاجر به تفکیک کشور) منابع بین المللی((1403). به آدرس https://amarfact.com/statistics/%d8%ac%d9%85%d8%b9%db%8c%d8%aa-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%85%d9%87%d8%a7%d8%ac%d8%b1/، آخرین بازدید اردیبهشت 1404
4- آمار پراکندگی ایرانیان خارج از کشور(1399)، دبیرخانه شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور، به آدرس https://iranian.mfa.ir/files/mfairanian/Amar.pdf، آخرین بازدید فروردین 1404
5- آمار پراکندگی ایرانیان خارج از کشور(1399)، دبیرخانه شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور، به آدرس https://iranian.mfa.ir/portal/viewpage/14931 آخرین بازدید فروردین 1404
6- ایرانیان دبی(1404).نقش ایرانیان در توسعه تجارت امارات متحده عربی، به آدرس https://iraniandubai.com/blog/the-role-of-iranians-in-the-development-of-trade-in-the-united-arab-emirates/، اخرین بازدید: 27 تیرماه 1404
7- باشگاه رهبران کسب و کار، تجارت ایران و امارات در هفت ماهه نخست سال به ۲.۹ میلیارد دلار رسید(۱۴۰۳). BUSINESS LEADERS HUB ، به آدرس https://bizleadershub.com/%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA-،آخرین بازدید فروردین 1404
8- بهمنی، مهدی و امیری، جهاندار و میناوند، محمدقلی(1400). « بررسی بهره¬مندی از ظرفیت¬های ایرانیان خارج از کشور ( باتاکید بر کارکردهای شبکه¬های برون مرزی صدا و سیما)»، پژوهشنامه رسانه بین الملل، سال ششم، پاییز و زمستان، شماره8،صص 283-309، doi: 10.22034/imrl.2022.150208
9- خالقی¬نژاد، مریم(1401)، پارادیپلماسی فرامرزی:منطقه گرایی پارادیپلماتیک از چشم انداز ایران فرهنگی، تهران: قومس
10- دانش¬نیا، فرهاد(1391). «دیپلماسی اقتصادی و سیاست خارجی توسعه¬گرا؛ ابزارهای موفقیت راهبرد توسعه¬ای ج.ا.ا. در اقتصاد جهانی»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست¬گذاری عمومی، دوره3، شماره9، شماره پیاپی 9،صص 86-67،
11- دهقانی فیروزآبادی, سیدجلال و بهرامی, سمیه . (1396). «ارزیابی تأثیر کنشهای دیاسپوریک بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ مطالعه ی موردی جامعه ایرانیان مقیم مقیم ایالات متحده»، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره12(4)، 68-39،DOI : 20.1001.1.1735790.1396.12.4.2.3
12- ذوالفقاری،مهدی و حسین، زینی¬وند(1397). «جایگاه دیپلماسی اقتصادی در سیاست خارجی ایران: دولت¬های احمدی نژاد و روحانی،مجله پژوهش¬های روابط بین الملل، دوره8، شماره1، پیاپی27، صص 94-67،
13- دانشنامه ملل( اخرین بازدید 1404). روابط سیاسی و اقتصادی امارات متحده عربی و ایران،به آدرس https://dmelal.ir/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_% ،آخرین بازدید اردیبهشت 1404
14- رایزنی بازرگانی جمهوری اسلامی ایران در امارات متحده عربی(1403). گزارش ویژه کشوری 12ماهه سال 1402، به آدرس https://uae.tpo.ir/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C، ،آخرین بازدید اردیبهشت 1404
15- ربیهاوی، عبدالامیر(1403). پروژه‌های موفق تجاری ایران در منطقه / امارات؛ بزرگ‌ترین مبدأ واردات کالا به ایران، مصاحبه با خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا،به آدرس https://www.isna.ir/news/1403092014202/%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%88%D9%81%D9%82-، ،آخرین بازدید فروردین 1404
16- رصد تحولات اقتصادی کشورهای اصلی طرف تجاری ( توسعه روابط تجاری ایران و امارات متحده عربی)، (1402). موسسه مطالعات و پژوهش¬های بازرگانی، به آدرس https://itsr.ir/Content/upload/VBXPV-1402.06.08%20%D8 ،آخرین بازدید اردیبهشت1404
17- سلاورزی زاده، صالح و کبیری، زهره( 1402). تحیلیل کارآمدی دیپلماسی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران در کشورهای آسیای مرکزی: مطالعه موردی ترکمنستان و تاجیکستان»، فصلنامه نظریه پردازی، سال2، شماره2، صص 100- 83
18- رسانا(1402). موفق¬ترین ایرنیان امارات، 23 دی ماه، به آدرس https://resanauae.com/blog/live-uae/successful-iranians-in-the-uae/، ،آخرین بازدید اردیبهشت 1404
19- مرد گیاهی ، تاجر ایرانی ادویه در سوق دیره (1403). هفت صبح، به آدرس در https://7sobh.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-،آخرین بازدید اردیبهشت 1404
20- مشفق، زهرا(1401). فرصت¬ها و چالش¬های همکاری ایران و امارات، ماهنامه امنیت اقتصادی، سال دهم، شماره چهارم، پیاپی99، صص 50-41
خارجی؛ 21- Bergeijk, Peter A.G. Van. Moons. Selwyn J.V (2018). Introduction to the Research Handbook on Economic Diplomacy, in: Peter a.G. Van Bergeijk and Selwyn J.V. Moons (eds), Research Handbook on Economic Diplomacy, Edward Elgar Publishing Limited
22- Shain, Yossi. And Barth, Aharon. (2003), “Diasporas and International Relations Theory”, International Organization, Summer, 57(3): 449-479, DOI: 10+10170S0020818303573015
23- Yia, Lichia and Sane, mond (2002). International Economy Nether Lands: Klingender, Time modern post in Mutations: D, to the address https://www.clingendael.org/publication/international-economic-diplomacy-mutations-post-modern-times, last seen may2025.
24- www.amarfact.com, to the address https://amarfact.com/statistics/%d8%ac%d9%85%d8%b9%db%8c%d8%aa
25- Www. Baqermohebi.com, to the address https://baqermohebi.com/ , last seen may2025
26- www. Karkhanedar.com, to the address https://www.karkhanedar.com/%D9%85%D9%88%D9%82%D8%B9%DB., last seen may2025
27- Www. Brianetemad.Ir, to the address https://brianetmad.ir/, last seen may2025