بررسی جایگاه و موقعیت ژئواکونومیک جمهوری اسلامی ایران و نقش آن در تامین و ارتقاء امنیت ملّی
محورهای موضوعی : جغرافیای سیاسی
مهدی مینایی
1
(ندارد)
کلید واژه: ژئواکونومی, ژئواستراتژی, امنیت ملّی, خاور نزدیک بزرگ,
چکیده مقاله :
بنیان قلمروهای ژئواستراتژیک در دوران جنگ سرد که براساس توان نظامی، فضای جغرافیایی و گسترهایدئولوژیک بنا شده بود به دلایل فراوان از جمله هزینه بسیار بالای تسلیحات نظامی و پشتیبانی از کشورهای اقمار،ظهور انقلاب تکنولوژیک و گسترش ارتباطات، با فروریختن دیوار برلین از هم پاشید . در این بین با کاهش نقشمسائل نظامی و ایدئولوژیک، جناح بندی ها و رقابت هایی که بین دو ابرقدرت و هم پیمانان آن ها برپایه عامل نظامی تعریف و تفسیر می شد، سستی گرفت و عوامل: انسانی و منابع اقتصادی به عنوان شاخص توسعه و قدرت fبرتر معرفی گردید . هم اکنون مناطق استراتژیک جهان برپایه میزان تولید ناخالص ملی، منابع انسانی و منابع طبیعی، به ویژه منابع انرژی دست هبندی می شوند.به طور مشخص ملاک قدرت در سده بیست و یکم، توانمندی های اقتصادی در سطح بین المللی و کنترل نظامتولید، عرضه و مصرف کالاهای اقتصادی است . و به همین لحاظ مناطق ژئواستراتژیک منطبق با مناطقی است کهمنابع سرشار طبیعی (به ویژه منابع انرژری ) و نیز تولید ناخالص ملی چشمگیر دارند . بدین لحاظ منطقه خاور نزدیکبزرگ به طور اعم و حوزه های خلیج فارس و دریای خزر به طور اخص با در اختیار داشتن بیش از 70 درصد منابع انرژی (نفت و گاز) جهان، نقش " ژئواکونومیک " ویژه ای در قرن 21 بازی خواهد کرد. براین اساس جمهوری اسلامی ایران که به عنوان یک کشور مهم از دید استراتژیک در دوران جنگ سرد مطرح بود،اکنون با عامل اقتصادی (ژئواکونومی) منطبق شده است و موقعیت منطقه ای آن در دوران جنگ سرد، به موقعیتممتاز بین المللی در عرصه جهانی بدل گشته است . این موقعیت استثنایی، جایگزین ناپذیر بوده و نقش محوری درتدوین استراتژی های جهانی قدرت در سده حاضر خواهد شد.به طوری که ایران با تسلط طبیعی بر تنگه هرمز و جزایر استراتژیک اطراف آن و همچنین هم مزر بودن بادومین منبع عمده نفت و گاز جهان در شمال، موجب می گردد جایگاه جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از نقشآفرینان اصلی استقرار صلح و ثبات بین المللی در سده بیست و یکم باشد . جمهوری اسلامی ایران نیز باید به تدوینبپردازد که هم جوابگوی مشکلات و مطالبات منطقه ای و جهانی باشد و هم به نحو دستور کار ژئوپولتیکی یکبسیار مطلوب، متضمن امنیت و منافع ملی و تحقق آرمان های انقلاب اسلامی گردد.
The basis of geostrategic scopes during cold war which had been built uponmilitary force, geographic space and ideologic influence was destroyed because ofmany reasons including high cost of arms and support for satellite countries,emergence of technologic revolution, and development of communications.Meawhile, with decrease in the role of military and ideologic issues, groupingsand competitious between the two superpowers and their allies which were defined andanalyzed on the basis of militarism weakened, and the factors of workforce andeconomic resources were introduced as the index of “better development and power”.At present the strategic regions are classified on the basis of gross national product,human resources, and national resources. Specifcally the mark of power in the twentyfirstcentury is the economic capabilities at the internatiunal level, controllingprodution system, supply and consumption of economic goods. This is why thegeostrategic regions are mached with the regions that have abundant natural resources(specially energy resoures) as well as substantial gross national product.Therefore, the region of the broader middle east, specially the Persion Gulf andCaspian Sea play a very special “geoeconomic” role in the twenty-first century as theyhave more than 70 percrent of energy resources (Oil and Gas). The Islamic Repulic ofIran, which was considered an important country during Cold War, has been currentlymached with the global geoconomic situation. And it’s regional sitution during coldwar has turned to an excellent international situation in world considerations.This exceptional situation is irreplaceble and will become a pivotal role in formulatingthe strategies related to the world power systems.The natural domination of the Islamic Republic of Iran over Hormoz Strait andthe strategic islands around it, as well as having borders with the world’s secondlargest oil and gas resource in the North has made this country an important factor inestablishing peace and stability in the twenty-first century. Meanwhile, the IslamicRepublic of Iran should formulate a “geopolitic agenda” which can on the one hand,answer the regional and global problems and demands, and on the other hand ensurethe national security and interests, and realize the Islamic Revolution’s causes in thebest possible way.