تعیین پیشران های کلیدی برای زیست پذیری شهری با رویکرد آینده پژوهی (مطالعه موردی: شهر ساری)
محورهای موضوعی : جغرافیا و برنامه ریزی شهری
عباس موسی نژاد
1
,
علی توکلان
2
1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات
2 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات
کلید واژه: زیست‌پذیری, آینده پژوهی, MIC-MAC, سناریو نویسی, شهر ساری,
چکیده مقاله :
رشد جمعیت و توسعه قارچ گونه‌ی شهرهای ایران در چند دهه گذشته، محیط‌های شهری کشور را با مشکلات عدیده‌ی اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی روبه‌رو کرده است و در بسیاری از موارد شهرها را از معیارهای زیست‌پذیری دور کرده و وضعیت نامطلوب زیستی را خصوصا در کلانشهرها به‌وجود آورده است. امروزه محققان جهت بهبود وضعیت زندگی و ارتقای جایگاه زیست‌پذیری در شهرها با توجه به عدم توانایی در پیش‌بینی دقیق آینده و همچنین پیچیدگی‌های ناشی از تغییرات روز افزون، از قابلیت‌های دانش نوظهور آینده‌پژوهی بهره برده و آینده پژوهی را وارد بطن فعالیت‌های برنامه‌ریزی و پیش‌بینی تحولات کرده‌اند. برهمین اساس پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی و بهره‌گیری از فنون آینده‌پژوهی در پی تحلیل وضعیت زیست‌پذیری شهر ساری بوده است. جهت نیل به هدف از 45 گویه تأثیرگذار در قالب شاخص‌های (اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی) استفاده شد. بررسی گویه‌ها با استفاده از نرم‌افزار MICMAC نشان داد که 7 گویه به عنوان پیشران‌های اصلی و کلیدی تأثیرگذار مستقیم و غیرمستقیم بر بهبود وضعیت زیست‌پذیری شهری این شهر می‌باشند. سپس این 7 پیشران با وضعیت‌های مختلف جهت ارائه سناریوهای مرتبط به وسیله نرم‌افزار سناریو ویزارد مورد تحلیل قرار گرفت. در این زمینه 4 سناریو باورکردنی و محتمل مورد شناسایی قرار گرفته که از بین آن‌ها سناریوی اول به عنوان سناریوی کاملا مطلوب و سناریو 4 به عنوان سناریو بحرانی در روند زیست‌پذیری شهری شهر ساری در آینده معرفی شد.
In recent decades, the rapid population growth and mushroom-like development of Iranian cities have confronted the country's urban environments with numerous economic, social, and environmental problems. In many cases, this has led to cities moving away from livability standards and creating an unfavorable living environment, especially in metropolitan areas. Today, researchers have turned to the emerging field of foresight to improve the living conditions and raise the status of livability in cities. This is due to the inability to accurately predict the future and the complexity arising from ever-increasing changes. Based on this, the present study, with a descriptive-analytical approach and using foresight techniques, aims to analyze the livability status of the city of Sari. To achieve this goal, 45 influential indicators in the form of economic, social, environmental, and physical indicators were used. an analysis of the indicators using the MICMAC software showed that 7 indicators are the main and key drivers that directly and indirectly affect the improvement of the livability status of this city. Then, these 7 drivers were analyzed with different conditions using the Scenario Wizard software to provide related scenarios. In this research, 4 believable and probable scenarios were identified, of which the first scenario was introduced as a completely desirable scenario, and the fourth scenario was introduced as a critical scenario in the trend of urban livability of the city of Sari in the future.
اشنویی نوش آبادی، امیر؛ محمد ابراهیمی، مهشید (1399). تعیین پیشران ها ی کلیدی بر زیست پذیری شهری با رویکرد آ ینده پزوهی (مطالعه موردی: کاشان ). نشریه علیمی جغرافیا و برنامه ریزی شهری ،صص.27-41.
امینی، شادی؛ احمدزاده، حسن؛ هوشیار، حسن؛ ولیزاده، رضا (1400). شناسایی مؤلفه های آتی زیست پذیری شهری با رویکرد آینده پژوهی مطالعه موردی: شهر مهاباد، فصلنامه شهر پایدار، صص 113-99.
پوراحمد, احمد (1393). قابلیت سنجی تحلیل خدمات شهری با استفاده از تکنیک VIKOR (مطالعه موردی شهر بناب). برنامه ریزی فضایی, 4(2), 1-16.
دویران، اسماعیل (1397). سنجش زیست پذیری بافت های شهری با تأکید بر پایداری اجتماعی (مطالعه موردی: محلات اسکان غیررسمی شهر همدان)، جغرافیای اجتماعی شهری، دوره 9، شماره 1، صص64-47.
دویران، اسماعیل (1399). سنجش زیست پذیری بافت های شهری با تاکید بر پایداری اجتماعی (مطالعه موردی:محلات اسکان غیر رسمی شهر همدان)، جغرافیای اجتماعی شهری،دوره 7،شماره 1،صص 47-64
رسولی، محمد؛ سعیدپور، شراره؛ منصورزاده، علی محمد (1397). فرهنگسازی ترافیک در کلانشهرها با رویکرد آینده پژوه ی، چاپ اول، تهران، انتشارات سخنوران.
رسولی، محمد؛ سعیدپور، شراره؛ منصورزاده، علی محمد (1397). فرهنگسازی ترافیک در کلانشهرها با رویکرد آینده پژوه ی، چا اول، تهران: انتشارات سخنوران.
ساسان پور، فرزانه؛ تولایی، سیمین؛ جعفر اسدآبادی، حمزه (1397). قابلیت زیست پذیری شهرها در را در راستای توسعه پایداری شهری (مطالعه موردی :کلان شهر تهران)، جغرافیا ،دوره 12،شماره 42،صص149-157
سالاری مقدم، زهرا؛ زیاری،کرامت‌اله، حاتمی نژاد، حسین (1398). سنجش و ارزیابی زیست پذیری محلات شهری ،مطالعه موردی: منطقه 15کلانشهر تهران ،فصلنامه شهر پایدار .2(3).41-58
سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ تولایی، سیمین؛ رفیعیان، مجتبی؛ زنگانه، احمد؛ خزاعی نژاد، فروغ (1395). زیست پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص ها، پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری، دوره 1، شماره8، صص50-27.
شیدائی، منصور؛ طالب پور، علیرضا؛ رضائیان، علی (1396). آینده نگاری تحقیق و توسعه فناوری اطلاعات در ا یران، فصلنامه- پژوهشگاه علوم و فنّاوری اطلاعات ایران، دوره 35 ، شماره 1، صص948-927.
طالشی ،مرضیه؛ اقایی زاده، اسماعیل؛ جعفری مهرآبادی، مریم (1397). تحلیل ساختاری زیست پذیری بافت های فرسوده شهری بارویکردآینده پژوهی (مطالعه موردی:بافت فرسوده منطقه یک شهرقزوین). فصلنامه علمی پژوهشی و برنامه ریز شهری،سال10، شماره (39) ، صص 134-117
عمادالدین، سمیه؛ دهداری، مصطفی؛ باد دست، بنفشه (1396). سنجش وضعیت زیست پذیری سکونتگاه های شهر ی درراستای پایداری توسعه شهری، تهران: نخستین کنفرانس ملی به سوی شهرسازی و معماری دانش بنیان.
قاسمی، جلیل ( 1397) ارزیابی شاخص های کیفیت زندگی با تأکید بر اصول شهر زیست پذ یر (مطالعه مورد ی شهر لامرد)، پایاننامه ارشد جغرافیا، دانشگاه پیام نوری واحد مرکزی اصفهان.
نعیمی، کیومرث؛ پورمحمدی، محمدرضا (1395). شناسایی عوامل کلیدی تاثیرگذار بر آینده وضعیت حومه شهری سنندج با تاکید بر آینده پژوهی، شهرسازی فصلنامه، دوره 5، شماره 20، صص 53-64
Abdollahi, A. A. Hassanzadeh, M. (2016), Identifying and prioritizing the constructive indicators of urban planning in urban livability, urban social geography, 3(4), -303
Eslater, R. (2007), Contemplation for the New Millennium, Future Research Concepts, Methods, and Ideas, translation by Aghil Malekifar and et al, Defense Industries Educational and Research Institute Publications, Second Edition, Tehran Future Research Center.
Jun, S. Mengying, L. Juchul, J. (2022). "Air Pollution (PM2.5) Negatively Affects Urban Livability in South Korea and China" International Journal of Environmental Research and Public Health 19, no. 20: 13049. https://doi.org/10.3390/ijerph192013049
Khidralo, A. Abedini, A. (2022) A comparative study of livability in the new and old context of cities, the case study: Roumieh city, Urban Studies Scientific Journal, No. 11(42), pp: 187-199.
Lewis, R. & Herrman, T. & Bean, M. (2017), Sustainable Transportation at the Ballot Box.University of Oregon Sustainable Cities Initiative, Oregon.
Mahmoudi, M. Ahmad, F. & Abbasi, B. (2015), Livable streets: The effects of physical problems on the quality and livability of Kuala Lumpur streets. Cities, Vol.43, No.13, pp.104-114.
Malene, F. (2020), Sustainable urban futures from transportation and Transportation Research Part D 82-111.
Pan, H. Deal, B. Chen, Y. Hewings, G. (2018), A reassessment of urban structure and land-use patterns: Distance to CBD or network-based? —Evidence from Chicago, Regional Science and Urban Economics, Vol.70, pp.215-228.
Ramaswami, A. (2020), Unpacking the Urban Infrastructure Nexus with Environment، Health،Livability، Well-Being، and Equity، One Earth، Volume2 ، Issue21, Pages, 120-142.
Tsutsui، K. (2020), Rethinking Livability in Megacities: Applications of Jane Jacobs’ Theories on Tokyo and Los Angeles، Pomona Senior Theses Bachelor of Arts، Pomona Senior Theses. 216.
UN-Habitat (2016). Urbanization and development: emerging futures, Environmental Analysis.216.323
Vinod Kumar, T. M. (2020). Smart Living for Smart Cities. Advances in 21st Century Human Settlements. doi:10.1007/978-981-15-4603-7.