تحلیل نقش ملاحظات دفاعی – امنیتی آمایش سرزمین در توسعه‌یافتگی (مورد مطالعه: استان ایلام)
محورهای موضوعی : جغرافیای سیاسی
کلید واژه: طرح‌های آمایش سرزمین, رویکرد امنیتی - دفاعی, مناطق مرزی, توسعه‌یافتگی, استان ایلام,
چکیده مقاله :
مسأله توسعه از جمله مسائل مهمی است که از دیرباز تاکنون، در اشکال مختلف همواره برای دولت‌ها مطرح بوده است. این در حالی است که دستیابی به توسعه بدون وجود امنیت، مقدور نبوده و معنی و مفهومی ندارد. کشوری می‌تواند مراحل تکاملی توسعه خود را بهتر سپری نماید که کمتر دچار چالشی‌های امنیتی گردد. اندیشمندان معتقدند که طرح‌های مناسب آمایش سرزمین، موفق‌ترین و کامل‌ترین برنامه جهت رسیدن به توسعه‌ای پایدار است. از این رو عدم توجه به برخی مؤلفه‌ها و ملاحظات امنیتی در تدوین این طرح‌ها در عدم به ثمر رسیدن اهداف مورد نظر بسیار تأثیرگذار است. در این راستا پژوهش حاضر باهدف شناخت ملاحظات اقتصادی، اجتماعی، محیطی و سیاسی- امنیتی در استان مرزی ایلام و نقش آن در میزان توسعه‌یافتگی انجام‌گرفته است. این پژوهش بر اساس هدف کاربردی و بر اساس روش توصیفی- تحلیلی می‌باشد. برای بررسی تهدیدات اقتصادی، اجتماعی – فرهنگی، سیاسی و نظامی – امنیتی از واکاوی داده‌ها و اسناد تاریخی بهره گرفته‌شده و با استفاده از نرم‌افزار Arc GIS نقشه‌های فضایی و سطح‌بندی تهیه‌شده است. ابتدا مهم‌ترین نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای بخش‌های آمایشی استان ایلام شناسایی و سپس جهت شناخت وضعیت توسعه در سطح شهرستان‌های استان ایلام از تکنیک چند معیاره تاپسیس و روش وزن دهی آنتروپی بهره گرفته‌شده است. نتایج نشان می‌دهد به لحاظ سطوح توسعه، شهرستان‌های شیروان و چرداول و مهران جزو شهرستان‌های برخوردار، شهرستان‌های دره شهر، ایلام و دهلران در سطح نیمه برخوردار و شهرستان‌های ایوان، ملکشاهی و آبدانان در سطح محروم از توسعه قرارگرفته‌اند.
The issue of development is one of the important issues that have always been raised by governments in various forms since long ago. This is despite the fact that achieving development without security is not possible and has no meaning and concept. A country can pass the evolutionary stages of its development better if it faces less security challenges. Thinkers believe that appropriate land development plans are the most successful and complete plan to achieve sustainable development. Therefore, not paying attention to some components and security considerations in the development of these plans is very effective in not achieving the desired goals. In this regard, the current research has been conducted with the aim of knowing the economic, social, environmental and political-security considerations in the border province of Ilam and its role in the level of development. This research is based on practical purpose and descriptive-analytical method. To investigate the economic, social-cultural, political and military-security threats, data analysis and historical documents were used, and spatial and leveling maps were prepared using Arc GIS software. First, the most important strengths, weaknesses, opportunities, and threats of the agricultural sectors of Ilam province were identified, and then, in order to know the state of development at the level of the cities of Ilam province, the multi-criteria technique of TOPSIS and the entropy weighting method were used. The results show that in terms of development levels, Shirvan, Cherdavel and Mehran cities are among the well-off cities, Dereshahr, Ilam and Dehlran cities are on the half-way level, and Ivan, Malekshahi and Abdanan cities are on the deprived level of development.
آسایش، حسن (1375) اصول و روش‌های برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
پرنیان، حاتم؛ زیاری، کرامت الله؛ میره‌ای، محمد؛ مدیری، مهدی (1396). استراتژی‌های توسعه مناطق مرزی با رویکرد آمایش سرزمین (ناحیه مطالعاتی: ارومیه-سلماس)، فصلنامه اطلاعات جغرافیایی سپهر، دوره 26، شمار 104، صص184-173.
پور موسوی، سید موسی (1386). ملاحظات دفاعی- امنیتی در آمایش سرزمینی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه راهبردی- دفاعی، سال 5، شماره 15، صص 23-1.
پوراحمد، احمد (1393). قابلیت سنجی تحلیل خدمات شهری با استفاده از تکنیک VIKOR (مطالعه موردی شهر بناب). برنامه ریزی فضایی 4(2): 1-16.
پورحصاری, مسلم. (1401). بررسی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر بهبود کیفیت پیاده‌راه‌ها با تاکید بر امنیت شهری (نمونه موردی پیاده‌راه امام خمینی غربی شهر اهواز). پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی, 15(4), 131-160.
خلیجی, محمدعلی, و صادقی, علی. (1399). ارزیابی احساس امنیت شهری با رویکرد پایدار ملی (موردمطالعه: استان کردستان). پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی, 13(1), 140-159.
خلیجی, محمدعلی. (1399). آسیب شناسی امنیت کلانشهرها با تأکید بر مدیریت حریم پایتخت. پژوهشنامه جغرافیای انتظامی, 8(30), 63-84.
رزقانی، هادی و اعظمی، هادی (1390) تحلیل ملاحظات نظامی- امنیتی در آمایش و مکان گزینی مراکز و استقرارهای نظامی با تأکید بر استان خراسان رضوی، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 15، شماره 2، صص 161-141.
رهنمایی، محمدتقی (1381). رهنمایی، محمدتقی (1381). آمایش سرزمین و کاربردهای دفاعی، مجموعه مقالات آمایش و دفاع سرزمینی، تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین (ع).
شوهانی، نادر؛ نیک‌سرشت، مهدی؛ تردست، زهرا (1397). بررسی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر ارتقاء امنیت پایدار مناطق مرزی ایلام، فصلنامه علوم فنون مرزی، سال 9، شماره 2، صص 30-1.
ضرابی، اصغر؛ تبریزی، نازنین (1390). تعیین سطح توسعه یافتگی شهرستان‌های استان مازندران - رویکرد تحلیل عاملی، فصلنامه آمایش محیط، دوره4، شماره 12، صص77-63.
طحانی، غلام‌رضا (1393). بررسی نقش آمایش سرزمین در امنیت جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علم و فنون نظامی، سال دهم، شماره 27.
عندلیب، علیرضا (1380) نظریه پایه و اصول آمایش مناطق مرزی، تهران: انتشارات دانشکده فرماندهی ستاد سپاه.
عندلیب، علیرضا و جوانشیری، مژده (1395) آمایش مناطق مرزی و تدوین راهبردهای توسعه در منطقه مرزی تایباد، فصلنامه علوم جغرافیایی، دوره12، شماره 25، صص 120-100.
عندلیب، علیرضا و مطوف شریف (1388) توسعه و امنیت در آمایش مناطق مرزی ایران، مجله باغ نظر، سال 6، شماره 12، صص 76-57.
کالینگورس، بری (وی) (1387) برنامه‌ریزی بریتانیایی: پنجاه سال سیاست‌گذاری شهری و منطقه‌ای، ترجمه: عارف اقوامی مقدم، تهران: انتشارات آذرخش.
محمد پور فیلشور، علی (1381) بازگشایی مرزها و تأثیر آن بر مناطق مرزی؛ مورد: باجگیران در مرز ایران و ترکمنستان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه تربیت مدرس.
محمودی، علی (1384) ساختار مبادلات بازارچه‌های مرزی و نقش آن در بازرگانی و اقتصاد مناطق مرزنشین، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
مختاری هشی، حسین؛ مؤمنی، مهدی؛ باقری، مهرداد (1396). تدوین راهبردهای آمایش مناطق مرزی؛ مطالعه موردی مرزهای شرقی کشور، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره29، شماره3، صص 254-237.
مشکینی, ابوالفضل, تردست, زهرا. (1399). الگوی توسعه گردشگری مرزی مناطق آزاد تجاری مطالعه موردی: منطقه آزاد قشم. پژوهش نامه مطالعات مرزی, 8(1), 35-47
معین، محمد (1371) فرهنگ لغات معین، تهران: انتشارات امیرکبیر.
موسوی، میرنجف؛ رحیمی، مارال (1396). تبیین نقش اسکان جمعیت در تحقق توسعة پایدار مناطق مرزی مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی، اطلاعات جغرافیایی سپهر، دوره26، شماره101، صص23-5.
Glassner, Martin. & Fahrer, Chuck (2004) Political Geography, 3rd Edition, New York: John Wiley.
Chandoevwit, worawan. & yongyuth, chalamwong. & srawooth, paitoonpong. (2004) Thailand crossborder economy, Thailand Development resource institute.