تحولات افغانستان در دوران حضور نیروهای ائتلاف به رهبری ایالات متحده و تأثیرات آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران (از 2001تا2021)
محورهای موضوعی : تاریخ ایران دوره اسلامی
سمانه سعیدی
1
,
سینا فروزش
2
*
,
مجیدرضا رجبی
3
1 - دانشگاه علوم تحقیقات واحد غرب
2 - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه علوم و تحقیقات
3 - دانشگاه علوم تحقیقات
کلید واژه: ایران, افغانستان, امریکا, ناتو, اختلافات قومی, سیستان وبلوچستان, پشتون.,
چکیده مقاله :
مرز مشترک طولانی ایران و افغانستان، به ویژه در مناطق شرقی، به دلیل اشتراکات قومی، مذهبی و موقعیت راهبردی خاص، همواره کانون توجه مطالعات مرزی و امنیتی بوده است. حضور طولانی‌مدت نیروهای خارجی در افغانستان، به ویژه پس از ۱۱ سپتامبر2001 ، تحولات قابل توجهی را در این منطقه رقم زده و چالش‌های امنیتی جدیدی را برای ایران ایجاد کرده است.این مقاله در پی یافتن چرایی این سؤال است که چگونه حضور نظامی ایالات متحده و تشکیل دولت متمایل به این کشور در افغانستان بر توازن قوا در منطقه و به ویژه بر موقعیت راهبردی ایران تأثیر گذاشت و چه تهدیدات امنیتی مستقیم و غیرمستقیمی حضور نظامی طولانی‌مدت ایالات متحده در افغانستان برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد نمود؟ فرضیه اساسی بر این محور استوار است با حضور نیروهای ائتلاف شمال به رهبری ایلات متحده امریکا در افغانستان در طول دو دهه گذشته، با چالش‌های امنیتی متعددی برای جمهوری اسلامی ایران همراه بوده است. گسترش فعالیت‌های گروه‌های شورشی و قاچاق، از جمله عواملی هستند که بر پیچیدگی مسائل امنیتی در این منطقه افزوده‌اند. این تحقیق که با رویکردی تحلیلی، و جمع آوری اسناد و مطالب به روش کتابخانه و استفاده از سایت های اینترنتی معتبر سازماندهی شده است به این نتیجه اساسی دست یافت که حضور امریکا در افغانستان در دوره زمانی 2001 تا 2021، تأثیرات قابل توجهی بر وضعیت مرزهای مشترک با ایران داشته است. نتیجه حضور نیروهای خارجی در افغانستان و تغییرات در ساختار حکومتی این کشور، چالش هایی را متوجه جمهوری اسلامی ایران نموده که این چالش‌ها شامل تهدیدات تروریستی، قاچاق مواد مخدر، نفوذ گروه‌های مسلح، و اختلافات قومی و مذهبی می‌شود.
The extensive border between Iran and Afghanistan, particularly in the eastern regions, has consistently been a focal point of border and security studies due to ethnic, religious, and strategic similarities. The prolonged presence of foreign forces in Afghanistan, especially following September 11, 2001, has induced significant changes in the region and generated new security challenges for Iran. This article aims to explore how the military presence of the United States and the establishment of a government aligned with it in Afghanistan have influenced the balance of power in the region and specifically affected Iran's strategic position. It also investigates the direct and indirect security threats posed by the prolonged U.S. military presence in Afghanistan to the Islamic Republic of Iran. The central hypothesis posits that the presence of Northern Alliance forces led by the United States in Afghanistan over the past two decades has resulted in numerous security challenges for Iran. The proliferation of insurgent groups and smuggling activities are among the factors complicating security issues in this region. This research, conducted through an analytical approach and document collection via library methods and websites, concludes that the U.S. presence in Afghanistan from 2001 to 2021 significantly impacted the status of shared borders with Iran. The presence of foreign forces in Afghanistan and alterations in the country's governmental structure have posed challenges to the Islamic Republic of Iran, including terrorist threats, drug trafficking, and the influence of armed groups.
افشار یزدی، محمود. افغان نامه. تهران: بنیاد موقوفات دکتر افشار، ۱۳۸۰.
افغانستان نگاهی به درون ۲۰:۱۳۷۹: به نقل از: عبدلی و دیگران، ص۱۰۵.
افغانی، سیدجمال الدین. تتمه البیان فی تاریخ افغانستان. بی جا: بی نا، ۱۳۱۸.
پهلوان، چنگیز. افغانستان عصر مجاهدین و برآمدن طالبان. تهران: نشر پژوهشکده مطالعات راهبردی، ۱۳۷۷.
پیتر مارسدن. طالبان: جنگ، مذهب و نظام جدید در افغانستان. ترجمه نجله خندق. تهران: وزارت امورخارجه، ۱۳۷۸.
ملازهی، پیر محمد. «بررسی مکاتب اسلامی در پاکستان.» فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام. س۶، ش۲۴، زمستان ۱۳۸۴.
تمنا، فرامرز. افغانستان جدید و منافع جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر پژوهشکده مطالعات راهبردی، ۱۳۸۷.
تمنا، فرامرز. سیاست های خارجی امریکا در افغانستان. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، ۱۳۷۸.
حاجی یوسفی، امیرمحمد. گفتارهایی در سیاست خارجی ایران. تهران: فرهنگ گفتمان، ۱۳۸۳.
حسینی، سردار. «طالبان تهدیدی برای امنیت جمهوری اسلامی ایران.» فصلنامه مطالعات راهبردی. ش۷و۸. ۱۳۷۹.
حسینی، سید اصغر. «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در بحران افغانستان.» فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی قفقاز. ش۲۲. ۱۳۷۷.
حسینی، سیدسردار، طالبان تهدیدی برای امنیت جمهوری اسلامی ایران (فصلنامه مطالعات راهبردی، ش۷و۸، ۱۳۷۹)، ص۲۵۴.
حق پناه، جعفر. «قاچاق مواد مخدر و تأثیر آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران.» فصل نامه مطالعات راهبردی. تابستان۱۳۷۷.
ــــــــــــــ. موقعیت سیاسی افغانستان و تحولات منطقه ای غرب آسیا. تهران: دانشگاه امام صادق ع، ۱۳۹۰.
خبرگزاری جمهوری اسلامی ۱۳۸۱ رحمانیان،داریوش.براقی،فضل الله.جایگاه مسأله آب هیرمند در مناسبات ایران و افغانستان در دوره رضا شاه.فصلنامه تاریخ ایران،شماره5/64،بهار1389.ص38.
رفیعی، محمدطاهر. طالبان. قم: دارالاعلام لمدرسه اهل البیت، 1380.
سجادی، عبدالقیوم. جامعه شناسی افغانستان، قوم، مذهب و حکومت. قم: حوزه علمیه، ۱۳۹۸.
سریع القلم، محمود. بازنگری در سیاست جمهوری اسلامی ایران. مجله اطلاعات سیاسی – اقتصادی، ش163-164. 1380.
عبدلی، علی، حجت اله جهانی راد و بهرام مرادی. افغانستان پسا ۱۱ سپتامبر و امنیت جمهوری اسلامی ایران. تهران: اندیشکده صنایع نرم، اندیشکده روابط بین الملل۱۴۰۲.
غرایان زندی، داود. ایران، خاورمیانه و امریکا. مجموعه گفتگوها. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، ۱۳۸۶.
غرایان زندی، داود. ظهور پدیده طالبان و تأثیر آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران. تهران: دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه، بی تا.
مشکینی، قدیر. استیلاء طالبان بر افغانستان و امنیت جمهوری اسلامی ایران. اطلاعات سیاسی – اقتصادی، ش۱۳۴-۱۳۳، ۱۳۸۶).
ملازهی، پیر محمد. «بررسی مکاتب اسلامی در پاکستان.» فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام. س۶، ش۲۴، زمستان ۱۳۸۴.
ــــــــــــــ. تحولات سیاسی ایدئولوژیکی در بلوچستان .فصلنامه مطالعات ملی، ش۸، ۱۳۸۰.
نامی، محمدحسن. جغرافیای افغانستان .تهران: نشر سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح۱۳۸۷.
نجم، سلیم. منطق پیروزمند خاتمی در بحران طالبان و امنیت ملی .اطلاعات سیاسی - اقتصادی، ش ۱۳۳ – ۱۳۴، ۱۳۷۷.
نظری، عبدالطیف. «افغانستان پسا طالبان.» فصل نامه علمی – پژوهشی توسعه. ش16. 1384.
ورجاید، پرویز.بحران دیپلماسی ایران و پیامدهای آن .مجله اطلاعات سیاسی – اقتصادی، ش۱۰۹ و ۱۱۰، ۱۳۸۰.
یونسیان، مجید. تروریسم در بلوچستان، مجله سیاسی – نظامی .تهران: نشر عقیدتی سیاسی ارتش سال،ش۲۸۰، ۱۳۸۰.
سایت ها: https://www.iscanews.ir