برهان عقلی علم الهی بر امامت امیرالمومنین علیه السلام
محورهای موضوعی : کاوش های عقلی"
1 - استادیار و عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی،دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز،اهواز،ایران
کلید واژه: علی ابن ابی طالب, برهان علم الهی, ادعای امامت, علم الهی, امامت امیرالمومنین,
چکیده مقاله :
تا کنون پژوهش های دامنه داری پیرامون علم الهی امیرالمومنین علی × صورت گرفته است؛اما هنوز زوایای ناگفته بسیاری نزد محققان کلام اسلامی وجود دارد .آنچه در این وجیزه بررسی می شود نگاهی متفاوت به علم الهی ایشان است.زاویه ی متفاوت برگرفته از این مسأله است که چگونه می توان به شیوه برهانی وعقلی از رهگذر علم الهی دینی، امامت حضرت علی × را اثبات نمود؟ برهان علم از سه مقدمه تشکیل شده است :اول : اثبات علم الهی دینی امیرالمومنین × بر اساس نصوص معتبر ؛ دوم:عدم اعطای علم الهی به مدعی دروغین امامت ؛سوم:تنها حضرت علی × دارای علم الهی و مدعی امامت منصوص بوده است.مقدمه اول با ادله ی قرآنی و روایی اثبات شده ومقدمه دوم، بر اساس حکم عقلی مسلم است .مقدمه سوم نیز در گزارشات منابع معتبر شیعه و اهل سنت آمده است .بنابر مقدمات با روش های معمول روایی ،توصیفی –تحلیلی ، فرضیه پژوهش اثبات شده است.
So far, extensive research has been done on the theology of Amirul Momineen Ali, but there are still many unsaid angles among Islamic scholars. What is examined in this article is a different view of his theology. How can the imamate of Hazrat Ali be proved in a logical and logical way through religious theology?The proof of science consists of three premises.First: Proof of the divine religious knowledge of Amir al-Mominin based on authentic texts.Second: Not granting divine knowledge to the false claimant of Imamate.Third: Only Hazrat Ali had divine knowledge and claimed Imamate.The first premise is proven by Quranic and narrative evidence, and the second premise is certain based on a rational judgment.According to the preliminaries, the research hypothesis has been proven with the usual narrative, descriptive-analytical methods.
قرآن کریم.
.9ابن ابی الحدید ،عِزّالدین ابوحامد عبدالحمید،)9939ش9931-ش( شرح نهج البالغه،قم،مکتبه
آیت اهلل مرعشی نجفی
.،ابن األعرابی، أحمد بن بشر، )9093ق(،معجم ابن األعرابی ، سعودی،دار ابن الجوزی، چاپ
اول
.9ابن البطریق، شمس الدین یحیى بن الحسن األسدی الربعی، )بی تا(،خصائص الوحى المبین،بی
جا، دار القرآن الکریم،تحقیق: الشیخ مالک المحمودی
.0ابن حبان، محمد بن حبان بن أحمد بن حبان،)9919ق(،الثقات،حیدرآباد)هند(، دائرة المعارف
العثمانیة
موسوی / برهان عقلی علم الهی بر امامت امیرالمومنین علیه السالم
.1ابن حنبل، أبو عبد اهلل أحمد بن محمد بن حنبل،)9049ق(،فضائل الصحابه،بیروت،موسسه
الرساله،تحقیق: د. وصی اهلل محمد عباس
.1ابن الجزری، محمد بن محمد بن یوسف ،)9919ق(، غایة النهایة فی طبقات القراء، بی جا،مکتبة
ابن تیمیة
.1ابن الجوزی،جمال الدین أبو الفرج عبد الرحمن،)90،،ق(،زادالمسیر،بیروت،دار الکتاب
العربی،تحقیق: عبد الرزاق المهدی
.3ابن عساکر، أبو القاسم علی بن الحسن،)9091ق(، تاریخ مدینة دمشق،بیروت، دارالفکر، تحقیق:
عمرو بن غرامة العمروی
.1ابن ماجه، أبو عبد اهلل محمد بن یزید القزوینی،)9094ق(،سنن ابن ماجه،بی جا، دار الرسالة
العالمیة، تحقیق: شعیب األرنؤوط - عادل مرشد - محمَّد کامل قره بللی - عَبد اللّطیف حرز اهلل
.94ابن معین،أبو زکریا یحیى بن معین ،)9911ق(،تاریخ ابن معین )روایة الدوری)،مکه،مرکز
البحث العلمی وإحیاء التراث اإلسالمی،تحقیق: د. أحمد محمد نور سیف
.99ابن مغازلی، علی بن محمد بن محمد بن الطیب؛)90،0ق(، مناقب أمیر المؤمنین علی بن أبی
طالب،صنعاء، دار اآلثار
.9،ابوزرعه الدمشقی، عبد الرحمن بن عمرو بن عبد اهلل،)بی تا(،تاریخ ابی زرعه الدمشقی،دمشق،
مجمع اللغة العربیة
.99إصفهانی، ابو نعیم أحمد بن عبد اهلل)الف(، )9091ق(، معرفة الصحابة،ریاض،دار الوطن للنشر،
تحقیق: عادل بن یوسف العزازی
----------------------.90)ب(، )9041ق( ، حلیة االولیا وطبقات األصفیاء، بیروت،
دار الکتب العلمیة
.91البانی، ناصرالدین، )909،ق(،سلسلة األحادیث الضعیفة و الموضوعة، ریاض، دار المعارف،
چاپ اول
فصلنامة علمی کاوشهای عقلی، مقاله پژوهشی، سال دوم، شمارة اول، فصل بهار ، 0422ص02-000 / 028
.91اندلسی،أبو حیان محمد بن یوسف، )90،4ق(،البحر المحیط فی التفسیر،بیروت،دار الفکر،
محقق: صدقی محمد جمیل
.91آلوسی، سید محمود ،)9091 ق(، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب
العلمیه، چاپ اول، تحقیق: علی عبدالباری عطیة
.93 .امینی،عبدالحسین،)9091ق(، الغدیر، قم، مرکز الغدیر، چاپ اول
.91بحرانی ، سیدهاشم)الف(،)90،،ق(، غایة المرام و حجة الخصام فی تعیین اإلمام من طریق
الخاص و العام، بیروت، مؤسسة التأریخ العربی، چاپ دوم
.،4بحرانی، سیدهاشم ،)بی تا(،البرهان فی تفسیر القرآن ،قم،موسسه البعثة، تحقیق: قسم الدراسات
االسالمیه
.،9بخاری،محمد بن اسماعیل،)90،،ق(،صحیح البخاری، دار طوق النجاة ،چاپ اول، محقق:
محمد زهیر بن ناصر الناصر
.،،بغدادی،أبو بکر أحمد بن علی ) الخطیب البغدادی(،)90،،ق(،تاریخ بغداد،بیروت، دار الغرب
اإلسالمی ،چاپ اول،محقق: بشار عواد معروف
.،9ترمذی، محمد بن عیسى،)9113م(، الجامع الکبیر - سنن الترمذی،بیروت، دار الغرب اإلسالمی
.،0تفتارانی، سعد الدین،)9041ق(، شرح المقاصد،قم، الشریف رضی1،جلدی،چاپ اول،،مقدمه
و تحقیق و تعلیق:دکتر عبدالرحمن عمیره
25 .تویجری، حمود بن عبد اهلل )1414ق(، إتحاف الجماعة بما جاء فی الفتن والمالحم
وأشراط الساعة ، ریاض،دار الصمیعی للنشر والتوزیع، چاپ دوم
.،1ثعلبی، أحمد بن محمد بن إبراهیم،)90،،ق(،الکشف والبیان عن تفسیر القرآن)تفسیر
الثعلبی(،بیروت،دار إحیاء التراث العربی ، تحقیق: اإلمام أبی محمد بن عاشور
.،1جرجانی، میرسیدشریف،)99،1 ق(، شرح المواقف ، قم، شریف رضی، اول، به تصحیح
نعسانی
موسوی / برهان عقلی علم الهی بر امامت امیرالمومنین علیه السالم
.،3حسکانی، عبید اهلل بن احمد ،)9099 ق(،شواهد التنزیل لقواعد التفضیل،تهران، سازمان چاپ
و انتشارات وزارت ارشاد اسالمی، چاپ اول، به تحقیق محمد باقر محمودی
.،1حسینی تهرانی،سیدمحمدحسین،)9091ق(،امام شناسی،مشهد ،نشر عالمه طباطبایی
.12دمشقی،إسماعیل بن عمر بن کثیر،)0420ق( ،تفسیرالقرآن العظیم ،بیروت، دار الفکر
.10دینوری، أبومحمد عبد اهلل بن مسلم ابن قتیبة، )9099 ق(، اإلمامة و السیاسة المعروف بتاریخ
الخلفاء، قم،الشریف الرضی، تحقیق: علی شیری
.9،ذهبی شافعی، شمس الدین محمد بن أحمد)الف( )9099ق(، الکاشف فی معرفة من له روایة
فی الکتب الستة،جده)مؤسسة علو (، دار القبلة للثقافة اإلسالمیة،چاپ اول، تحقیق محمد عوامة
----------------------------.99)ب( )90،1ق(، سیر أعالم النبالء، قاهره ،دار
الحدیث
----------------------------90)ج()،449م(،تاریخ اسالم، بیجا، دارالغرب
االسالمی
.91رازی ،ابو عبد اهلل محمد بن عمر )فخر رازی(،)90،4ق(،مفاتیح الغیب ) التفسیر
الکبیر(،بیروت،دار إحیاء التراث العربی
.91ربانی گلپایگانی، علی،)9931(، امامت در بینش اسالمی ، قم ، دفتر تبلیغات اسالمی حوزه
علمیه قم
،---------------.91)9914( براهین و نصوص امامت ،قم، رائد
.93زمخشری،محمود بن عمر جاراهلل)9090ق(، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل ،قم،مکتب
االعالم االسالمی
.91سجستانی، أبو داود سلیمان بن األشعث بن إسحاق،)9094ق(، سنن أبی داود ،بی جا، دار
الرسالة العالمیة،تحقیق: شعَیب األرنؤوط - محَمَّد کامِل قره بللی
فصلنامة علمی کاوشهای عقلی، مقاله پژوهشی، سال دوم، شمارة اول، فصل بهار ، 0422ص02-000 / 028
.04سیوری حلی،فاضل مقداد،)90،،ق( ،لوامع اإللهیه فی المباحث الکالمیه،قم، دفتر تبلیغات
اسالمی،چاپ دوم، به تحقیق و تعلیق از شهید قاضی طباطبائی
.09سیوطی،عبد الرحمن بن أبی بکر جالل الدین)الف(،)بی تا(، الدر المنثور،بیروت ،دارالفکر
-------------------------------.0،)ب(،)بی تا(جامع االحادیث،مصر، طبع على
نفقة: د حسن عباس زکى
.09شوکانی، محمد بن علی بن عبداهلل ،)بی تا(، الفتح الربانی من فتاوى اإلمام الشوکانی،
صنعاء،مکتبة الجیل الجدید، صنعاء
.00طباطبایی،محمد حسین)9910(، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: سید محمد باقرموسوی
همدانی،قم، دفتر انتشارات اسالمی،چاپ پنجم
.01طبرانی، سلیمان بن أحمد ابوالقاسم)الف(،)بی تا(، معجم األوسط، قاهره،دار الحرمین، تحقیق:
طارق بن عوض اهلل بن محمد، عبد المحسن بن إبراهیم الحسینی
------------------------.01)ب(،)بی تا(،معجم الکبیر،قاهره، مکتبة ابن تیمیة،تحقیق:
حمدی بن عبد المجید السلفی
.01طبرسی،فضل بن حسن)بی تا(،مجمع البیان،بیروت، منشورات مؤسسة األعلمی للمطبوعات
.03 طبرسی، أبی منصور أحمد بن علی بن أبی طالب ،)9049ق(، اإلحتجاج، مشهد،نشر المرتضی
.01طبری ،محمد بن جریر أبو جعفر )90،4ق)،جامع البیان فی تأویل القرآن،موسسة
الرسالة،محقق: أحمدمحمدشاکر
.14طوسی، نصیر الدین محمدبن محمد)الف(،)9041ق (،تلخیص المحصل ،بیروت،دار االضواء،
چاپ دوم
مهدی
-----------------------.19)ب()993،(،تلخیص الشافی،قم ،انتشارات المحبین،چاپ
اول،تحیق حسین بحرالعلوم
موسوی / برهان عقلی علم الهی بر امامت امیرالمومنین علیه السالم
.1،عسقالنی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل )9041ق(، تقریب
التهذیب، سوریه،دارالرشید، چاپ اول،تحقیق: محمد عوامة
.19غزالی ،ابوحامد محمدبن محمد)9041ق(، االقتصاد فی االعتقاد، بیروت،دارالکتب
العلمیه،چاپ اول
.10قرطبی، محمد بن أحمد)9041ق(،تفسیر القرطبی، بیروت، دار احیاء التراث العربی
.11قمی ، علی بن ابراهیم،)بی تا(،تفسیر القمی،بیروت، دارالسرور
.11قندوزی، سلیمان بن ابراهیم،)9091ق(، ینابیع المودة،داراالسوة للطباعة النشر تحقیق سید علی
جمال اشرف الحسینی
.11کشفی ترمذی حنفی،محمد صالح بن عبداهلل،)9934ش(،مناقب مرتضوی،تهران،روزنه
.13کلینی،محمد بن یعقوب)الف(،)9933ق(،کافی،تهران،دار الکتب االسالمیه،چاپ سوم
-----------------.11)ب()9911(کافی، ترجمه کمره ای،قم،أسوه،چاپ سوم
.14متقی هندی، عالء الدین علی بن حسام،)9049ق(، کنزالعمّال فی سنن األقوال
واألفعال،بیروت،موسسه الرساله
.19 مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی،)9040ق(،بحاراالنوار،بیروت،موسسه الوفاء
.1،مزّی، یوسف بن عبد الرحمن )9044ق(، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال ، بیروت،موسسة
الرسالة،چاپ اول، تحقیق: د. بشار عواد معروف
.19مناوی، زین الدین محمد المدعو بعبد الرؤوف،)9043ق(، التیسیر بشرح الجامع الصغیر،ریاض
، مکتبة اإلمام الشافعی
.10نسایی، أبو عبد الرحمن أحمد بن شعیب،)90،9ق(،السنن الکبری،بیروت،موسسه
الرساله،تحقیق و تخریج احادیث : حسن عبد المنعم شلبی
.11 نیشابوری، ابو عبداهلل محمد بن عبداهلل ،)9099ق(، المستدرك علی الصحیحین، بیروت ، دار
الکتب العلمیة ، چاپ اول ،تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا
فصلنامة علمی کاوشهای عقلی، مقاله پژوهشی، سال دوم، شمارة اول، فصل بهار ، 0422ص02-000 / 000
.11نیشابوری،مسلم بن الحجاج،)بی تا( ،صحیح مسلم،بیروت، دار إحیاء التراث العربی ،محقق:
محمد فؤاد عبد الباقی
.11واحدی نیشابوری الشافعی ، أبو الحسن علی بن أحمد ،)909،ق(،اسباب نزول القرآن
،دمام)سعودی(، دار اإلصالح،چاپ دوم،محقق: عصام بن عبد المحسن الحمیدان
.13هیتمی، ابن حجر أحمد بن محمد؛)9091ق(،الصواعق المحرقة على أهل الرفض والضالل
والزندقة، بیروت،مؤسسة الرسالة، چاپ اول، تحقیق: عبد الرحمن بن عبد اهلل الترکی - کامل محمد
الخراط
.11 هیثمی، نورالدین،)9090ق( مجمع الزوائد ومنبع الفوائد ، قاهره،مکتبة القدسی، تحقیق: حسام
الدین القدسی