واکاوی اراده ی حق تعالی و اراده ی انسان در اندیشه نیکولاس مالبرانش و امام فخر رازی

محورهای موضوعی : کاوش های عقلی"

عبدل عسگری صیمره ^{1 *} , حامد شیرخدا ² , زینب درویشی ³

1 - دانشجوی گروه فلسفه دین،دانشگاه آزاد اسلامی ،واحد علوم تحقیقات تهران،تهران ، ایران
2 - دانشجوی دکترای علوم قرآن حدیث دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان
3 - هیات علمی گروه معارف دانشگاه آزاد اسلامی

تاریخ دریافت : 1403/10/14 تاریخ پذیرش : 1403/11/29 تاریخ انتشار : 1404/07/16

کلید واژه: مقارنه گرایی, اراده ی خداوند, اختیارانسان, نیکولاس مالبرانش, اشاعره, فخر رازی ,

چکیده مقاله :

بحث از اسماء و صفات خداوند یکی از مسائل مهم فلسفی و کلامی در اندیشه ی فیلسوفانِ دین غربی و متکلمین اسلامی است و  یکی از صفاتی که از دیرباز تاکنون ذهن این اندیشمندان را به خود معطوف داشته صفت اراده ی خداوند و اراده ی انسان است، حال با واکاوی  اندیشه ی کلامی نیکولاس مالبرانش(از فیلسوفان دکارتی) و امام فخر رازی(از متکلمین اشاعره) قرابت خاصی یافت می شود، به گونه ای که مقارنه گرایی (اکازیونالیزم)و نظریه کسب که همان نفی رابطه علیّت و نشاندن اراده و فعل خدا به جای آن است از دستاوردهای مهم این دو مکتب فلسفی کلامی می تواند باشد. این مقاله در نظر دارد با روش کتابخانه ای و به شیوه تحلیلی و توصیفی و با اخذ ساختار فلسفی و کلامی نیکولاس مالبرانش و امام فخر رازی با ساحت های مثل علیّت، رابطه نفس و بدن،معرفت انسان،اختیار انسان که زمینه های  مناسبی برای مطالعه ی مقارنه  

 گرایی است این قرابت را عرضه کند.                                                                                       

چکیده انگلیسی:

The discussion of the names and attributes of God is one of the important philosophical and theological issues in the thought of Western philosophers and Islamic theologians, and one of the attributes that has long occupied the minds of these thinkers is the attribute of God's will and human will. Now, by analyzing the theological thought of Nicolas Malebranche (a Cartesian philosopher) and Imam Fakhr al-Razi (an Ash'arite theologian), a certain affinity is found, such that occasionalism and the theory of acquisition, which is the negation of the causal relationship and the substitution of God's will and action for it, can be considered as important achievements of these two philosophical and theological schools. This article intends to present this affinity through a library method, an analytical and descriptive method, and by adopting the philosophical and theological structure of Nicolas Malebranche and Imam Fakhr Razi with areas such as causality, the relationship between soul and body, human knowledge, and human agency, which are suitable fields for the study of relativity.

منابع و مأخذ:

- قرآن
- نهج البلاغه
- المباحث المشرقیه فی علم الاهیات و الطبیعیات،محمدبن عمر فخر رازی، تحقیق محمدالمعتصم بالله البغذادی،ناشر ذوی القربی،تاریخ 1387ش
- الأربعین فی اصول الدین ج2،محمدبن عمر فخر رازی،ناشر مکتب الکلیات الأزهریه قاهره،1986م
- التفسیر الکبیر،ج7، محمدبن عمر فخر رازی،دارإحیاء و التراث العربی-بیروت،1420ق
-تأملات فلسفه اولی،رنه دکارت،ترجمه احمداحمدی ،تهران،انتشارات نشردانشگاهی،1385ش.
-الزرکان،محمدصالح،بی تا،فخر رازی و آراءهُ الکلامیه و الفلسفه.بیروت دارالفکر.
- الأشارات و التنبیهات، محمدبن عمر فخر رازی،تحقیق نجف زاده،تهران:انجمن آثار و مفاخر،1384ش
- النفس و الروح و شرح قواهما، محمدبن عمر فخر رازی،تحقیق،محمدصغیرحسن معصومی،تهران،الابحاث الاسلامیه.1406ق
- المطالب العالیه من العلم الالهی،ج9 محمدبن عمر فخر رازی،محقق سقاءاحمدحجازی،بیروت،دارالکتاب العربی،1407ق
-تاریخ کاپلستون،ج4،فردریک چارلزکاپلستون،مترجم غلامرضا اعوانی،تهران،علمی فرهنگی،1380ش
-تلخیص المحصل،خواجه نصیرالدین طوسی،به اهتمام عبدالله نورایی،دانشگاه تهران،1359ش
- سیرحکمت در اروپا ، محمد علی فروغی،تهران،زورا،1366ش درسگفتار تاریخ فلسفه غرب،عبدالحسین خسروپناه، 1392 .
- محصل افکار المتقدمین و المتأخرین من الحکماء والمتکلمین محمدبن عمر فخر رازی ،تحقیقحسین اتای،عمان،دارالرازی،14011ق
- Malebranche، Nicolasi،rhesearch after truth،translated by Thomas M lenon،1980