مهنت و ملت: تحلیل محتوایی بخش نخست کتاب الملة فارابی
محورهای موضوعی : کاوش های عقلی"
قاسمعلی کوچنانی
1
,
محمدمهدی داور
2
,
ریحانه صادقی
3
1 - دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه دانشگاه مموریال نیوفاندلند، سنت جونز، نیوفاندلند و لابرادور، کانادا.
3 - دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران
کلید واژه: فارابی, کتاب الملة, ملت فاضله, حکمت نظری, حکمت عملی, فقه ,
چکیده مقاله :
فارابی در ده بند نخستین کتاب المله به ذکر موضوعات مختصر ولی در عین حال بنیادین پرداخته است. تعریف ملت، بیان انواع جوامع، تقسیم ملت به آراء و افعال و ذکر هر کدام از آن¬ها، ترادف ملت با مفاهیم دیگری مانند دین و شریعت، روش استنباط آراء ملت، شباهت ملت فاضله به فلسفه، ارتباط دو جزء ملت با حکمت نظری و عملی، مقابله با مغالطه با استفاده از جدل و خطابه، دلایل عدم تقدیر برخی از قوانین توسط رئیس اول، شرایط رؤسای پس از رئیس اول، حکمت، فقاهت و فضیلت رئیس مدینه، و بحث از فلسفی بودن فقه اهم مطالب فارابی در این ده بند می¬باشد. از سوی دیگر، باید اذعان کرد نظریات مختلفی از عبارات فارابی قابل استخراج است: 1. وحی به مثابه عالی¬ترین قوه تعقل؛ 2. وحدت حکمت نظری و عملی- وحدت عقل نظری و عملی؛ 3. فلسفه فقه؛ 4. فلسفه حکمرانی؛ 5. مقاصد شریعت؛ 6. آریستوکراسی؛ 7. فقه فلسفی. در مقاله حاضر علاوه بر ترجمه ده بند نخست کتاب¬المله، محتوای آن نیز تبیین شده و این نظریات هفت¬گانه از کلام فارابی استخراج شده است.
Al-Fārābī's discussed fundamental issues in the first ten sections of Kītāb al-Mīllah briefly. Defining the nation (religion), describing the types of societies, dividing the nation (religion) into opinions and actions, and mentioning each of them, synonyms of the nation with other concepts such as religion and shārīʿa, the method of inferring the opinions of the nation, the similarity of the virtuous nation to philosophy, the relationship between the two components of the nation with theoretical philosophy and phronesis (practical philosophy), dealing with fallacies using topic and rhetoric, the reasons for not expressing some laws by the first ruler, the conditions of the rulers after the first ruler, the wisdom, jurisprudence and virtue of the nation's ruler, and discussing the philosophical nature of jurisprudence, the most important contents of Al-Fārābī's in this ten section. On the other hand, it must be claimed that various theories can be extracted from Kītāb al-Mīllah: 1. Revelation as the highest faculty of reason; 2. The unity of theoretical philosophy and Phronesis- the unity of theoretical and practical reason; 3. Philosophy of jurisprudence; 4. Governance philosophy; 5. shārīʿa purposes; 6. Aristocracy; 7. Philosophical jurisprudence. In this paper, in addition to the translation of the first ten sections of Kītāb al-Mīllah, its content is also explained and these seven ideas are extracted from this treatise.
1. قرآن کریم.
2. آذرکسب، سیدمحمدرضا و نادیا مفتونی (1402). «راهبرد تعلیمی فارابی در برقراری صلح جهانی»، فلسفه و کلام اسلامی، 56(1)، 9-23. doi: 10.22059/jitp.2023.347992.523374
3. حشمت¬پور، محمدحسین (1397). درسگفتارهای کتاب المله فارابی، دی 1396 الی اردیبهشت 1397.
4. داوری اردکانی، رضا (1356). فارابی موسس فلسفه اسلامی، تهران: انتشارات انجمن فلسفه ایران.
5. داوری اردکانی، رضا (1369). ناسیونالیسم و انقلاب، تهران: دفتر پژوهش¬های فرهنگی.
6. علی¬محمدی، علی (1388). «جایگاه کتاب الملة در میان آثار سیاسی فارابی»، ماه فلسفه، سال دوم، 62- 65.
7. سهروردی، شهاب¬الدین یحیی بن حبش (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، جلد دوم (حکمه الاشراق، قصه الغربه الغربیه، رساله فی اعتقاد الحکما)، تصحیح و مقدمه هانری کربن، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
8. شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981 م). الحكمة المتعالية في الأسفار العقلية الأربعة، تحشیه سیدمحمد حسین طباطبائی، بیروت: دار إحياء التراث العربي.
9. فارابی، ابونصر محمدبن محمد (بی¬تا). آراء أهل المدينة الفاضلة ومضاداتها، تحقیق علي بوملحم، بیروت: دار ومكتبة الهلال.
10. فارابی، ابونصر محمدبن محمد (1358). سیاست مدنیه، ترجمه و تحشیه سیدجعفر سجادی، تهران: انتشارات انجمن فلسفه ایران.
11. فارابی، ابونصر محمدبن محمد (1991م). کتاب الملة و نصوص أخرى، تحقیق محسن مهدی، بیروت: دارالمشرق.
12. فارابی، ابونصر محمدبن محمد (1379). «کتاب الملة»، تصحیح محسن مهدی، علوم سیاسی، سال سوم، شماره دوازدهم،291-307.
13. فارابی، ابونصر محمدبن محمد (1398). فلسفه دین و الهیات سیاسی (برگردان فارسی کتاب المله)، ترجمه ابوالفضل شکوری، تهران: عقل سرخ.
14. فارابی، ابونصر محمدبن محمد (بی¬تا). المنطقیات، تحقیق محمدتقی دانش¬پژوه، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
15. فلاح¬نژاد، اکبر، حسینی، سیدعبدالرحیم، و علی¬محمد فلاح¬زاده (1399). «حق طبیعی در اندیشه فارابی»، فلسفه دین، دوره 17، شماره 1، 23-48.
16. فلسفی، حسین (1391). منطق اشراق، چاپ دوم، قم: موسسه بوستان کتاب.
17. کچویان، حسین و قاسم زائری (1393). «بررسی تاریخی چگونگی تطور معنایی مفهوم «ملّت» از فهم دینی به درک تجددی در آستانۀ نهضت مشروطه»، اسلام و مطالعات اجتماعی، شماره 1، پیاپی 4، 26-54.
18. کیخا، نجمه (1402). «جامعه چندفرهنگی در فلسفه سیاسی فارابی»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره 16، شماره 4، 79- 103. https://doi.org/10.22035/jicr.2024.3219.3516
19. مهاجرنیا، محسن (1378). «آشنایى با میراث کتاب الملّة»، ترجمه کتاب المله، علوم سیاسی، سال دوم، شماره ششم، 293- 316.
20. یزدانی¬مقدم، احمدرضا (1397). «نظریه¬های وحی در فلسفه سیاسی فارابی»، سیاست متعالیه، دوره 6، شماره 22، 79-96.
https://doi.org/10.22034/sm.2018.33553 21. Dash, S., & Kalamdhad, A. S. (2021). Science mapping approach to critical reviewing of published literature on water quality indexing. Ecological Indicators, 128, 107862. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2021.107862
22. M'ASUMĪ, M. S. H., & Mā'sūmī, S. H. (1969). Al-Fārābi's Book of Religion and Related Arabic Texts, edited with Introduction and Notes, Islamic Studies, Vol.8, No. 1. 94-96.
23. Plato (1955). ‘Republic’, Plato in Twelve Volumes. Vols. 5 & 6 translated by Paul Shorey. Cambridge, MA: Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. http://data.perseus.org/citations/urn:cts:greekLit:tlg0059.tlg030.perseus-eng1:1.328c
24. Sweileh W. M. (2019). A bibliometric analysis of health-related literature on natural disasters from 1900 to 2017. Health research policy and systems, 17(1), 18. https://doi.org/10.1186/s12961-019-0418-1
25. Sweileh, W. M., Wickramage, K., Pottie, K., Hui, C., Roberts, B., Sawalha, A. F., & Zyoud, S. H. (2018). Bibliometric analysis of global migration health research in peer-reviewed literature (2000–2016). BMC public health, 18, 1-18. https://doi.org/10.1186/s12992-018-0427-9
26. Wuni, I. Y., Shen, G. Q., & Osei-Kyei, R. (2019). Scientometric review of global research trends on green buildings in construction journals from 1992 to 2018. Energy and buildings, 190, 69-85. https://doi.org/10.1016/j.enbuild.2019.02.010