واج آرایی و نغمه حروف در قرآن کریم
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنیغلامرضا معینی هادی زاده 1 , محمد فاضلی 2 , رضا اشرف زاده 3
1 - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
2 - عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه فردوسی، مشهد(استاد)
3 - عضو هیأت علمی گروه ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، مشهد، ایران(استاد)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
یکی از زیباترین آرایه‌های بدیع لفظی، واج آرایی است که در قرآن کریم به وفور دیده می شود و نقش مهمی در تقویت موسیقی کلام دارد. با این حال، هرچند تحقیقات زیادی پیرامون بلاغت قرآن انجام شده، تا کنون پژوهشی جدّی در جهت کشف این آرایه و تحلیل زیبایی های آن در قرآن، صورت نگرفته است. از دیگر آرایه های مبتنی بر تکرار واج، نغمه حروف را می‌توان نام برد که هرچند اهل بلاغت تا کنون به عنوان آرایه‌ای مستقل به آن نپرداخته اند، اما از تأثیر شگرف آن در زیباسازی و تقویت موسیقی سخن نمی توان چشم پوشید. این دو آرایه لفظی در قرآن کریم، ارتباط شگفت‌آوری هم با معنای کلام دارند و این ارتباط در موارد بسیاری قابل کشف و بررسی است. در این نوشتار که به روش تحقیقی- تحلیلی انجام گرفته، سعی شده تا تعریفی قابل قبول از نغمه حروف، درکنار واج آرایی ارائه شود. همچنین نمونه‌هایی زیبا از این دو فن بدیعی در قرآن کریم معرفی شده و به مواردی از تناسب دل انگیز این دو آرایه لفظی، با معنای کلام پرداخته شده و شاهد مثال هایی از ادبیات فارسی نیز در این زمینه ارائه گردیده است.
One of the most beautiful verbal rhetoric part of speech is alliteration which is frequently seen in Holy Quran and plays vital role in strengthening speech rhythm. Although many researches have been done on Quran’s rhetorics, no serious research to find out the abovementioned figure of speech and its beauties in Quran. Other figure of speech based on alliteration repetition is “tone of letters”, although rhetoric scholars have not studied it as an independent figure of speech, its wonderful effect on beautifying and strengthening speech song can’t be ignored. This article – which is done with research – analytical method – tries to offer acceptable definition of “tone of letters” beside alliteration. Awesome samples of these two figures of speech in Holy Quran are introduced as well as some Persian examples.
کتابنامه
قرآن مجید.
حافظ، شمس الدین محمد. 1390ش، دیوان، از نسخه محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی، تهران: نشر گنجینه.
حاکمی، اسماعیل. 1381ش، رودکی و منوچهری، چاپ پنجم، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
زرین‌کوب، عبد الحسین. 1355ش، کارنامه اسلام، تهران: انتشارات امیرکبیر.
سعدی، شیخ مصلح الدین محمد بن عبد الله. 1388ش، رباعیات و غزلیات الحاقی، چاپ سوم، تهران: انتشارات قدیانی.
سعدی، شیخ مصلح الدین محمد بن عبد الله. 1389ش، غزلیات، با مقدمه و شرح بهاء الدین اسکندری، چاپ هفتم، تهران: انتشارات قدیانی.
شمخی، مینا. 1387ش، آیین نیایش در قرآن، تهران: انتشارات هستی.
شمس العلمای گرگانی، حاج محمد حسین. 1377ش، ابدع البدایع، به اهتمام حسین جعفری و با مقدمه دکتر جلیل تجلیل، تبریز: انتشارات احرار.
شمیسا، سیروس. 1382ش، بدیع، چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
عقدایی، تورج. 1380ش، بدیع در شعر فارسی، زنجان: نشر نیکان.
علوی مقدم، محمد. 1372ش، در قلمرو بلاغت، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
فضیلت، محمود. 1386ش، زیبایی شناسی قرآن، تهران: انتشارات سمت.
نکونام، جعفر. 1378ش، چکیده پایاننامههای علوم قرآنی، تهران: نشر رایزن.
وحیدیان کامیار، تقی. 1376ش، در قلمرو زبان و ادبیات فارسی، مشهد: انتشارات محقق.
وحیدیان کامیار، تقی. 1379ش، بدیع از دیدگاه زیبایی شناسی، تهران: انتشارات دوستان.
یاسوف، احمد. 1388ش، زیبایی شناسی واژگان قرآن، ترجمه دکتر سید حسین سیدی، تهران: انتشارات سخن.
یوسفی، غلامحسین. 1371ش، چشمه روشن، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی.
_||_
Bibliography
Holy Quran
Hakemi, Esmaeil, 2003, “Roodaki and Manuchehri”, Tehran, Payam Noor University Publication, Fifth Edition
Zarrinkoob, Abdolhossein, 1977, “Karname Eslam”, Tehran, Amirkabir Publication
Hafez, Shamsoddin Mohammad, 2012, “Divan”, Tehran, Ganjineh Publication
Saadi, Mohammad, 2011, “Ghazaliat”, Tehran, Ghadyani Publication, Seventh Edition
Saadi, Mohammad, 2010, “Robaeiat va Ghazaliat”, Tehran, Ghadyani Publication, Third Edition
Shamakhi, Mina, 2009, “Aeein Niayesh Dar Ghoran”, Tehran, Hasti Publication
Shamsol Olama, Mohammad Hossein, 1999, “Abdaol Badaye”, Tabriz, Ahrar Publication
Shamisa, Sirous, 2004, “Badi’e”, Tehran, Payam Noor University Publication, Thirteenth Edition
Oghadaei, Tooraj, 2002, “Badi’e Dar Shere Farsi”, Zanjan, Nikan Publication
Alavi Moghadam, Mohammad, 1994, “Dar Ghalamro Balaghat”, Mashhad, Astane Ghods Razavi Publication
Fazilat, Mahmood, 2008, “Zibaei Shanasie Ghoran”, Tehran, Samt Publication
Nakoonam, Jafar, 1999, “Chekide Payanamehaye Olum Ghorani”, Tehran, Raayzan Publication
Vahidian Kaamkaar, Taghi, 1998, “Dar Ghalamroe Zaban va Adabiat Farsi”, Mashhad, Mohaghegh Publication
Vahidian Kaamkaar, Taghi, 2000, “Badi’e Az Didgahe Zibaei Shenasi”, Tehran, Doostan Publication
Yasoof, Ahmad, 2010, “Zibaei Shenasi Vazhegane Ghoran”, Tehran, Sokhan Publication
Yousofi, Gholam Hossein, 1993, “Cheshmeye Roshan”, Tehran, Elmi Publication, Fourth Edition