قالب‌های خطابی در سوره ابراهیم(ع)

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

محمود خورسندی ¹ , زینب حسنی ²

1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه سمنان
2 - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی از دانشگاه سمنان

تاریخ دریافت : 1398/03/26 تاریخ پذیرش : 1398/03/26 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

در سوره‌های قرآن خطاب‌های مختلفی وجود دارد که هر یک از آن‌ها در قالب‌های خاص خود به کار رفته و دارای نشانه‌های مخصوص به خود هستند. از سویی دیگر گاهی در هر یک از خطاب‌ها از اسلوب‌های بلاغی نیز به منظور تحریک عواطف و احساسات مدد گرفته می‌شود. در این مقاله سعی بر آن است که انواع خطاب‌ها و نشانه‌هایی که در این قالب‌ها به کار رفته در سوره مبارکه ابراهیم(ع) مورد بررسی قرار گیرد و همچنین اسلوب‌های بلاغی مورد استفاده در هر یک از این نوع خطاب‌ها بررسی شود. از نتایج حاصله در این مقاله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: خداوند متعال گاه خود مستیقماً افراد و اقوام را مورد خطاب خویش قرار می‌دهد و گاه از خطاب سخنان دیگران با یکدیگر یا درخواست آن‌ها از خدا با اسلوب دعا پرده برمی‌دارد و نیز در هر یک از آن‌ها از انواع تصاویر بیانی و اسلوب‌های بلاغی به مناسبت حال و مقام استفاده می‌کند. همچنین از مقایسه خطاب پروردگار به پیغمبران و دیگر خطاب‌ها می‌توان نتیجه گرفت که در این نوع خطاب از اسلوب‌های بلاغی بیش‌تری استفاده شده است.

چکیده انگلیسی:

There are various addressing in Quran Verses each owns specific forms and signs. On the other hand, in each addressing, specific rhetoric style is applied in order to arouse emotions and feelings. The present paper attempts to study all addressing types and signs in Ibrahim Surah as well as their rhetorical styles of each addressing. The following results are extracted: Almighty God sometimes addresses people or tribes directly and sometimes unwraps others’ requests or talking and enjoys speech images and rhetorical styles. It also can be resulted that by comparing God’s addressing of Messengers and other addressing, the abovementioned type of addressing owns more rhetorical style.

منابع و مأخذ:

القرآن الکریم.

کتب عربی

الخطیب، عبدالکریم. بی تا، التفسیر القرآنی للقرآن، الطبعة الأولى‏، بیروت‏: دار الفکر العربی‏.

الزمخشری، محمود. 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ‏الطبعة الثالثة، بیروت‏: دار الکتاب العربی.

الطباطبایى، سید محمّد حسین. ‏1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، الطبعة الخامسة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی‏.

الطبرسی، الفضل بن الحسن. 1413ق‏، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمد جواد البلاغی، الطبعة الثالثة، طهران‏: منشورات ناصرخسرو.

القیروانی، ابی الحسن بن رشیق. 1401ق/1981م، العمدة فی محاسن الشعر وآدابه ونقده، الطبعة الخامسة، بیروت: دار الجیل.

الهاشمی، السید احمد. 1999م، جواهر البلاغة فی المعانی والبیان والبدیع،الطبعة الأولی، بیروت: المکتبة العصریة.

کتب فارسی

حسینی همدانی، سید محمد. 1414ق، انوار درخشان، تهران: کتابفروشی لطفی.

قرشی، سیدعلی اکبر. 1377ش، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.

موسوی همدانی، سید محمدباقر. ترجمه تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

 

مقالات

رحمانی، هما و رادمرد، عبدالله. بهار 1391ش، «بازنگری معنایی در "التفات" بلاغی و اقسام و کارکرد آن»، مجله جستارهای ادبی، صص 143- 168.

رضایی، غلامعباس و حسینی، سید پیمان. زمستان 1390ش، «تصویرپردازی هنری در قرآن با تکیه بر تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه»، مجله پژوهشنامه نقد ادب عربی، صص143- 165.

شهبازی، محمود و شهبازی، اصغر. بهار و تابستان1392ش، «کارکرد زیباشناختی ایجاز حذف در قرآن کریم»، مجله کاوشی در پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن کریم، صص 55- 68.

عزیزی، محمدرضا. بهار 1391ش، «زیباشناسی کنایه در زبان عربی و فارسی»، مجله ادب عربی، صص 65- 92.

نجفی، سید رضا. زمستان 1379ش، «بلاغت حذف و ایجاز و رابطه ی آن با مجاز»، مجله مقالات و بررسی‌ها، شماره 68، دانشگاه اصفهان، صص 153- 170.

 

 

Arabic References

The holy Quran

Alkhatib, Abdolkarim, Altafsir Al-Qurani lel-Quran, 1^st publication, Beirut, Alfekr-elarabi printing house

Alzamakhshari, Mahmoud, (1407 A.H.), Alkashshaf an Haghayegh Ghavames Altanzil, 3^rd publication, Beirut, Alketab-Alarabi printing hous

Altabatabayie, Seyyed Mohammad Hosein, (1417 A.H.), Almizan fi Tafsir-el Quran, 5^th publication, Qum: Al-Nashrel- Eslami institute.

Altaabarsi, Alfazl ibn Hasan, (1413 A.H.), Majma Albayan fi Tafsir-el Quran, Author: Mohammad Javad Albalaghi, 3^rd publication, Tehran: Naser Khosro printing house.

Alghirvani, Abel-Hasan ibn Rashigh, (1981 A.D. – 1401 A.H.), Alomdat fi Mahasen-el Sher va Adabehi va Naghdehi, 5^th publication, Beirut, Jeil printing house.

Al-Hashemi, Al-Seyyed Ahmad, (1999 A.D.), Javaher-ol Balaghat fil Maani va al-Bayan va al-Baddi, 1^st publication, Beirut, Al- Asriat printing house

Persian References

Hoseini Hamedani, Seyyed Mohammad, (1414 A.H.), Anvar Derakhshan, Tehran, Lotfi bookstore.

Ghereshi, Seyyed Ali Akbar, (1377 H. S.), Tafsir Ahsan al-Hadis, Tehran: Besat institute.

Tabatabayie, Seyyed Mohammad Hosein, Seyyed Mohammad Bagher Mosavi Hamedani, (14 century), Tafsir al-Mizan translation, Qum: Jameye Modarresin Hoze Elmiye Qum Islamic publication office.

Articles:

Rahmani, Homa & Radmard, Abdollah, (1391 H.S.), »Semantic overview of rhetorical Altfat & its types & functions«, Journal of Jostarhaye Adabi, (p. 143-168)

Rezayi, Gholam Abbas & Hoseini, Seyyed Peyman, (1390 H.S.), »Artistic imagery in Quran by focusing on simile, metonymy, metaphor and sarcasm «, journal of Pazouheshname Naghd Adab Arabi, (p. 143-165).

Shahbazi, Mahmoud & Shahbazi, Asghar, (1392 H.S.), »Aesthetic function elimination laconism in holy Quran«, journal of Kavoshi dar Pazouheshhaye Zaban Shenakhti Quran, (p. 55-68).

Azizi, Mohammadreza, (1391 H.S.), »Aesthetics of sarcasm in Arabic & Persian«, journal of Adab Arabi, (p. 65-92).

Najafi, Seyyed Reza, (1379 H.S.), »rhetoric of elimination & laconism & its relation with metonymy«, journal of Maghalat & Barresiha, No. 68, Isfahan university, (p. 153-170).