بازخوانی انواع وحی
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی
1 - هیأت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران(استادتمام)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
واژه وحی در قرآن کریم در بیش از 75 آیه به صورت‌ها و مشتقات مختلف آمده است. از امیرالمؤمنین(ع)- اولین مفسر و مبین علوم قرآن پس از رسول الله- بیانی در معانی انواع وحی رسیده است. پس از آن حضرت، علمای اسلامی مانند اصحاب لغت، مفسران و علمای علوم قرآنی، معانی آن را ذکر کرده و گونه ها و انواعی برای آن قائل شده اند. در میان این تعریف‌ها همسانی و غیر همسانی مشاهده می شود. حاصل مشترک این تعریف‌ها و دسته بندی‌ها، این است که هر وحی به معنای پیام یا اشاره مخفی و سرّی دارای یک منبع صدور و یک دریافت کننده است. با دقت در همه آیات قرآن کریم که حاوی واژه وحی هستند، می توان گفت که منبع صادر کننده وحی- به معنای لغوی یعنی پیام رمزی- عبارت‌اند از الله حق تعالی، انسان، فرشته، و شیطان. این مقاله با استفاده از معنای لغوی و اصطلاحی وحی و به کمک آیات کریمه قرآن به بررسی انواع وحی بر انسان پرداخته است و آن را به وحی رسالی و غیر رسالی تقسیم نموده و چگونگی وحی رسالی را به وحی بی واسطه و با واسطه تقسیم کرده و به نقد برخی تعریف‌های دانشمندان علوم قرآن پرداخته و معتقد است که واژه وحی با الهام و رؤیا درباره انسان‌های برگزیده و انبیا تفاوت دارد.
The word revelation in the Holy Quran is mentioned in more than 75 verses in various forms and derivatives. From the Amir Al-Momenin (pbuh) - the first commentator and explainer of the sciences of the Qur'an after the Prophet- an expression has been received in the meanings of various revelations. After that, Islamic scholars such as lexicographers, commentators and scholars of Quranic sciences have mentioned its meanings and considered types and varieties to it. There is homogeneity and inhomogeneity between these definitions. The common result of these definitions and categories is that each revelation in meaning of a secret message or reference has a source of issuance and a recipient. Carefully in all the verses of the Holy Quran that contain the word revelation, it can be said that the source that issued the revelation- in the literal sense i,e symbolic message- are God Almighty, man, angel, and Satan. Using the lexical and idiomatic meaning of revelation and with the help of the verses of Qur'an, this article examines the types of revelation on human beings and divides it into apostolic and non-apostolic revelation and divides the method of apostolic revelation into non-mediatory and mediatory revelation. He has criticized some definitions of Quranic scholars and believes that the word revelation is different from inspiration and dreams about chosen human beings and prophets.
قرآن کریم.
ابن جوزی، عبدالرحمن. 1404ق/ 1984م، نزهة الأعین والنواظر فی علم الوجوه والنظائر، محمد عبدالکریم کاظم الراضی، بیروت: مؤسسه الرسالة.
ابن سعد، محمد بن کاتب واقدی. بی تا، الطبقات الکبری، بیروت: دار صادر.
ابن کثیر دمشقی، اسماعیل. 1409ق/ 1988م، مختصر تفسیر ابن کثیر، اختصار محمد کریم راجح، چاپ چهارم، لبنان: دار المعرفة.
ابن منظور، محمد بن مکرم الافریقی المصری. 1405ق، لسان العرب، قم: بی نا.
ابوزید، نصر حامد. 1380ش، معنای متن(پژوهشی در علوم قرآن)، مرتضی کریمی نیا، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
انیس، ابراهیم و دیگران. 1412ق/ 1372ش، المعجم الوسیط، چاپ چهارم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بخاری، محمد بن اسماعیل. بی تا، صحیح بخاری، بی جا: بی نا.
تفلیسی، ابوالفضل حبیش بن ابراهیم. 1371ش، وجوه القرآن، به اهتمام مهدی محقق، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
جوادی آملی، عبدالله. 1378ش، قرآن در قرآن(تفسیر موضوعی)، قم: مرکز نشر اسراء.
حجتی، سید محمد باقر. 1360ش، پژوهشی در تاریخ قرآن، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
حکیم، سید محمد باقر. 1378ش، علوم قرآنی، محمد علی لسانی فشارکی، بی جا: مؤسسه فرهنگی و انتشاراتی تبیان.
الخوری الشرتونی اللبنانی، سعید. 1403ق، اقرب الموارد، قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
دروزه، محمد عزه. 1412ق، التفسیر الحدیث، چاپ دوم، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
راغب اصفهانی، حسین. بی تا، معجم مفردات الفاظ القرآن، تحقیق ندیم مرعشلی، بی جا: دار الکاتب العربی.
رأفت سعید، محمد. 2002م/ 1422ق، تاریخ نزول القرآن الکریم، بیروت: دار الوفا.
رامیار، محمود. 1362ق، تاریخ قرآن، تهران: انتشارات امیرکبیر.
رکنی یزدی، محمد مهدی. 1379ش، آشنایی با علوم قرآن، تهران: سازمان سمت- مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
زمخشری، محمود بن عمر. 1407ق/ 1987م، کشاف، چاپ سوم، بیروت: دار الکتاب العربی.
سید قطب، محمد. 1408ق/ 1988م، فی ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق.
سیوطی، عبدالرحمن. 1411ق، الدر المنثور فی التفسیر المأثور، بیروت: دار الکتب العلمیه.
شبّر، عبدالله. 1407ق/ 1986م، جوهر الثمین، کویت: مکتبة الألفین.
صبحی صالح. 1363ش، مباحث فی علوم القرآن، چاپ پنجم، قم: انتشارات رضی.
صدوق، محمد بن علی بن بابویه. 1385ق، علل الشرایع، نجف: مکتبة حیدریه.
طباطبایی، محمد حسین. 1374ش، قرآن در اسلام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، محمد حسین. 1393ق/ 1973م، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: منشورات مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
طبرسی، ابو علی فضل بن حسن. 1403ق، مجمع البیان فی علوم القرآن، قم: منشورات مکتبة آیة الله مرعشی.
طوسی، محمد بن حسن. بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عبدالباقی، محمد فؤاد. بی تا، المعجم المفهرس لألفاظ القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
عتر، نورالدین. 1403- 1404ق، محاضرات فی علوم القرآن، دمشق: مطبعة الانشاء.
علی الصغیر، محمد حسین. 1413ق، دراسات قرآنیة، بی جا: مرکز النشر، مکتب الاعلام الاسلامی.
علی الصغیر، محمد حسین. 1420ق/ 1999م، المستشرقون والدراسات القرآنیة، بیروت: دار المؤرّخ العربی.
علی الصغیر، محمد حسین. 1420ق/ 1999م، تاریخ القرآن، بیروت: دار المؤرخ العربی.
مجلسی، محمد باقر. 1403ق/ 1983م، بحار الأنوار، چاپ سوم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
مصطفوی، حسن. 1371ش، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
معرفت، محمد هادی. 1375ش، تاریخ قرآن، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
معرفت، محمد هادی. 1415ق، التمهید فی علوم القرآن، ج1، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
_||_
The Holy Quran.
Ibn Jawzi, Abdul Rahman 1404 AH / 1984 AD, Nazhat Al-Ayn Valnavazer Fi Elm Al-Vojuh Valnazar, Muhammad Abdul Karim Kazem Al-Razi, Beirut: Al-Risalah Foundation.
Ibn Sa'd, Muhammad ibn Katib Waqidi. No date, Al-Tabaqat Al-Kubra, Beirut: Dar Sader.
Ibn Kathir Damascus, Ismail. 1409 AH /1988 AD, brief commentary by Ibn Kathir, abbreviated by Muhammad Karim Rajeh, fourth edition, Lebanon: Dar al-Ma'rifah.
Ibn Manzoor, Muhammad ibn Mokram al-Afriqi al-Mesri. 1405 AH, Arabic language, Qom: Bina.
Abu Zaid, Nasr Hamed. 2001, the meaning of the text (research in Quranic sciences), Morteza Kariminia, Tehran: Publishing Organization of the Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Anis, Ibrahim and others. 1412 AH /1993 AH, Al-Majam Al-Vasit, fourth edition, Tehran: Islamic Culture Publishing Office.
Bukhari, Muhammad ibn Ismail. No date, Sahih Bokhari, no date: Bina.
Teflisi, Abu al-Fazl Habish bin Ibrahim. 1992, Aspects of the Qur'an, by Mehdi Mohaghegh, Tehran: Institute of Publishing and Printing, University of Tehran.
Javadi Amoli, Abdullah 1999, Quran in the Quran (thematic interpretation), Qom: Esra Publishing Center.
Hojjati, Sayyid Mohammad Baqir 1981, Research in Quran History, Tehran: Islamic Culture Publishing Office.
Hakim, Sayed Muhammad Baqir 1999, Quranic Sciences, Mohammad Ali Lesani Fesharaki, no place: Tebyan Cultural and Publishing Institute.
Al-Khoury Al-Shartouni Al-Lebonani, Saeed. 1403 AH, Aghrab Al-Mavared, Qom: Ayatollah Al-Marashi School.
Daruzeh, Mohammad Azza 1412 AH, Tafsir al-Hadith, second edition, Beirut: Dar al-Gharb al-Islami.
Ragheb Isfahani, Hossein. No date, Majam Mofradat Al-Faz Al-Quran, research by Nadim Marashli, no place: Dar Al-Katib Al-Arabi.
Raft Saeid, Mohammad 2002 AD /1422 AH, date of revelation of the Holy Quran, Beirut: Dar Al-Wafa.
Ramyar, Mahmoud 1983 AH, History of Quran, Tehran: Amirkabir Publications.
Rokni Yazdi, Mohammad Mehdi 2000, Introduction to Quranic Sciences, Tehran: Samt Organization - Mashhad: Islamic Research Foundation.
Zamakhshari, Mahmoud bin Omar. 1407 AH /1987 AD, Kashaf, third edition, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Arabi.
Sayed Qutb, Muhammad 1408 AH /1988 AD, in the shadow of the Qur'an, Beirut: Dar Al-Shorouk.
Siouti, Abdul Rahman 1411 AH, Al-Dar Al-Manthur Fi Al-Tafsir Al-Masur, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Elmiya.
Shabr, Abdullah 1407 AH /1986 AD, Johar Al-Samin, Kuwait: Al-Alfin School.
Sabhi Saleh. 1984, Discussions in Quranic Sciences, Fifth Edition, Qom: Razi Publications.
Saduq, Muhammad ibn Ali ibn Babuyah. 2006, Causes of Sharia, Najaf: Haidarya School.
Tabatabai, Mohammad Hussein 1995, Quran in Islam, Qom: Islamic Publications Office.
Tabatabai, Mohammad Hussein 1393 AH /1973 AD, Al-Mizan Fi Tafsir Al-Quran, Beirut: Publications of the Scientific Institute for Publications.
Tabarsi, Abu Ali Fazl Ibn Hassan. 1403 AH, Assembly of Statement in Quranic Sciences, Qom: Publications of Ayatollah Marashi Office.
Tusi, Muhammad ibn Hassan, no date, Al-Tabyan Fi Tafsir Al-Quran, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.
Abdul Baqi, Mohammad Fouad, no date, Al-Majam Al-Mofhares Lealfaz Al-Qur'an, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.
Atr, Nuraddin, 1403-1404 AH, Mohazerat Fi Olum Al-Quran, Damascus: Al-Ansha Press.
Ali Al-Saghir, Muhammad Hussein 1413 AH, Quranic Studies, no place: Publishing Center, Islamic Media School.
Ali Al-Saghir, Muhammad Hussein 1420 AH /1999 AD, Orientalists and Quranic Studies, Beirut: Dar Al-Movarekh Al-Arabi.
Ali Al-Saghir, Muhammad Hussein 1420 AH /1999 AD, History of the Qur'an, Beirut: Dar Al-Movarekh Al-Arabi.
Majlesi, Mohammad Baqir 1403 AH /1983 AD, Bahar Al-Anvar, third edition, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.
Mustafavi, Hassan 1992, Research in the words of the Holy Quran, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.
Marefat, Mohammad Hadi 1996, Quran History, Tehran: Organization for the Study and Compilation of Humanities Books.
Marefat, Mohammad Hadi 1415 AH, Al-Tamheed Fi Uloom Al-Quran, vol. 1, Qom: Islamic Publishing Foundation.