سبک زندگی در تعامل با آب با تکیه بر آموزه‌های قرآن
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی
ام البنین سلیمانی باغشاه
1
(کارشناس ارشد، دانشکده اصول الدین قم)
سید محمد موسوی مقدم
2
(استادیار پردیس فارابی دانشگاه تهران)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
آب یکی از عناصر حیاتبخش در عالم می‌باشد. ترویج اندیشه سبک زندگی در تعامل با محیط زیست از منظر قرآن که کامل‌ترین دستور زندگی بشریت است، بهترین شیوه جهت فایق آمدن بر بحران موجود، مخصوصاً در حوز آب است. در آموزه‌های قرآن اشارات گوناگونی به جایگاه آب شده و نکات ظریفی در آن دیده می‌شود. هدف این مقاله تدوین راهکارهایی قرآنی جهت تحول رفتاری انسان در حوزه سبک زندگی در تعامل با محیط زیست در حوزه آب می‌باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اسلام دارای اصول اخلاقی و عملی ارزشمندی چون مسأله صرفه جویی، رعایت حقوق دیگران، و حرمت اسراف و آلودگی آن است. در این مقاله سعی شده است سبک زندگی در تعامل با آب با تکیه بر آموزه‌های قرآن مورد کاوش قرار گیرد.
Water is one pf the animators in the world. Encouraging thinking about life style in interaction with the environment is the most complete advice from Quran's view point for humanity and is the best way to overcome the exising crisis especially in the field of water. Quran has various mentions on water in which delicace points could be found out. The aim of the present paper is to compile quranic solutions in order to change human behavior in his life style in interaction with the environment. The results show that Islam owns ethic and scientific principles such as saving, considering others' rights, wastage and etc. the present article attempts to study the life style in interaction with water based on Quran learnings.
قرآن کریم.
ابن عاشور، محمد بن طاهر. 1420ق، تفسیر التحریر والتنویر، بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
ابن عربی، محمد بن عبدالله. احکام القرآن، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت: انتشارات دار الجمیل.
ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
آملی، حیدر. 1368ش، جامع الاسرار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
بحرانی، سید هاشم. 1416ق، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیة، قم: مؤسسة البعثة، تهران: بنیاد بعثت.
برقی، احمد بن محمد بن خالد. 1370ق، المحاسن، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
بی‌آزار شیرازی، عبدالکریم. رساله نوین فقهی پزشکی(بهداشت)، بی‌جا: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد. 1366ش، غرر الحکم ودرر الکلم، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
الحرّانی، حسین بن شعبه. 1416ق، تحف العقول عن آل الرسول، تصحیح و تعلیق: علی اکبر الغفاری، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
حر عاملی، محمد بن الحسن. 1414ق، وسائل الشیعه، قم: تحقیق و نشر مؤسسه آل بیت(ع) لإحیاء التراث.
حمیری، عبدالله بن جعفر. 1417ق، قرب الاسناد، تصحیح: احمد صادقی اردستانی، تهران: بنیاد فرهنگی اسلامی.
دبیری، مینو. 1389ش، آلودگی محیط زیست(هوا، آب، خاک، صوت)، تهران: اتحاد.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1412ق، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، دمشق، ناشر دار العلم- الدار الشامیة.
راوندی، فضل اللّه بن علی. 1377ش، النوادر، تحقیق: سعید رضا علی عسکری، قم: دار الحدیث.
زمخشری، محمود. 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت: دار الکتاب العربی.
سبزواری، ملا هادی. 1387ش، شرح الاسماء الحسنی، قم: انتشارات بصیرتی.
طباطبایی، سید محمد حسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، تفسیر مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طبرسی، فضل بن حسن. 1377ش، تفسیر جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.
طریحی، فخرالدین. 1375ش، مجمع البحرین، تحقیق: سید احمد حسینی، تهران: کتابفروشی مرتضوی.
طوسی، ابی جعفر محمد بن الحسن. 1365ش، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
طوسی، ابی جعفر محمد بن الحسن. 1390ق، استبصار، تهران: دار الکتب اسلامیة.
عمیق، محسن؛ حسینی، سید فضل الله. 1385ش، اخلاق زیست محیطی در اسلام، تهران: انتشارات استاد مطهری.
غضبان، فریدون. 1381ش، زمین شناسی زیست محیطی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
فیض کاشانی، محسن. 1372ش، الوافی، تحقیق: فی مرکز التحقیقات الدّینّیة والعلمیة فی المکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی(ع)، اصفهان: مکتبة الإمام أمیرالمؤمنین علی(ع).
قاسمی، ناصر. 1384ش، حقوق کیفری محیط زیست، تهران: انتشارات جمال الحق.
قریشی، سید علی اکبر. 1371ش، قاموس قرآن، تهران: انتشارات دار الکتب الإسلامیة.
قمی، علی بن ابراهیم. 1367ش، تفسیر قمی، تحقیق: سید طیب موسوی جزایری، قم: انتشارات دار الکتاب.
کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب. 1365ش، کافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
کوفی، محمد بن اشعث. 1357ش، جعفریات، تصحیح: احمد صادقی اردستانی، تهران: ناشر بنیاد فرهنگی اسلامی.
متقی، تقی. بهار 1388، اخلاق زیست محیطی پیامبر اکرم(ص)، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
مجلسی، محمدباقر. 1404ق، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة، بیروت: مؤسسة الوفاء.
مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
نوری طبرسی، میرزا حسین. 1407ق، مستدرک الوسائل، قم: نشر تحقیق و نشر مؤسسه آل بیت(ع) لإحیاء التراث.
نوری، حسین. بی تا، انسان و جهان، بی جا: کتابخانه صدر.
هاشمی، زینب. پاییز1390، طبیعت در قرآن، بی جا: انتشارات آصف.
مقالات
احمدی، فهیمه. بهار1389، «آسیب شناسی عبادت از منظر قرآن و حدیث»، فصلنامه فدک، شماره1، صص11ـ27.
فتحی، امین. پاییز 93، «بازشناسی مفهوم هدایت در قرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، شماره 19، صص9ـ23.
حسن نژاد، بهروز. تابستان 1388، «پژوهشی بر عنصر آب در روش نقد ادبی کاستون باشلار»، فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد جیرفت، شماره 10، صص101ـ116.
_||_
Bibliography
Qor’an Karim, 1373 Sh, Tr. Naser Makarem Shirazi, Qom, Dar Al-Qor’an Al-Karim.
Ibn `Ashur, Mohammad Ibn Taher, 1420 AH, Tafsir Al-Tahrir Va Al-Tanvir, Beirut, Mo’assesah Tarikh Al-`Arabi.
Ibn `Arabi, Mohammad Ibn `Abdollah, Ahkam Al-Qor’an, Rev. `Ali Mohammad Al-Bajavi, Beirut, Dar Al-Jamil.
Ibn Manzur, Mohammad Ibn Mokarram, 1414 AH, Lesan Al-`Arab, Beirut, Dar Sader.
Amoli, Heidar, 1368 Sh, Jame` Al-Asrar, Tehran, Entesharat `Elmi Va Farhangi.
Bahrani, Seyyed Hashem, 1416 AH, Al-Borhan Fi Tafsir Al-Qor’an, Rev. Qesm Al-Derasat Al-Islamiyyah Mo’assesah Al-Be`thah – Qom, Tehran, Bonyad Be`that.
Barqi, Ahmad Ibn Mohammad Ibn Khaled, 1370 AH, Al-Mahasen, Tehran, Dar Al-Kotob Al-Islamiyyah.
Bi’azar Shirazi, `Abdolkarim, Resaleh Novin Feqhi Pezeshki (Behdasht), Tehran, Daftar Nashr Va Farhang Islami.
Tamimi ‘Amedi, `Abdolvahed Ibn Mohammad, 1366 Sh, Ghorar Al-Hekam Va Dorar Al-Kelam, Qom, Entesharat Daftar Tablighat Islami.
Al-Hrrani, Hossein Ibn Sho`bah, 1416 AH, Tohaf Al-`Oqul `An ‘Al Al-Rasul, Ed. & Rev. `Ali Akbar Al-Ghaffari, Qom, Entesharat Jame`ah Modarresin.
Horr `Ameli, Mohammad Ibn Al-Hassan, 1414 AH, Vasa’el Al-Shi`ah, Qom, Mo’assesah ‘Al Al-Bayt (AS) Le Ehya’ Al-torath.
Homeiri, `Abdollah Ibn Ja`far, 1417 AH, Qorb Al-Esnad, Ed. Ahmad Sadeqi Ardestani, Tehran, Bonyad Farhangi Islami.
Dabiri, Minu, 1389 Sh, ‘Aludegi Mohit Zist (Hava, ‘Ab, Khak, Sot), Tehran, Ettehad.
Ragheb Esfahani, Hossein Ibn Mohammad, 1412 AH, Al-Mofradat Fi Gharib Al-Qor’an, Rev. Safvan `Adnan Davudi, Damascus, Dar Al-`Elm Al-Dar Al-Shamiyyah.
Ravandi, Fazlollah Ibn `Ali, 1377 Sh, Al-Navader, Rev. Sa`id Reza `Ali `Askari, Qom, Dar Al-Hadith.
Zamakhshari, Mahmud, 1407 AH, Al-Kashshaf `An Haqa'eq Ghavamez Al-Tanzil, Beirut, Dar Al-Ketab Al-`Arabi.
Sabzevari, Molla Hadi, 1387 Sh, Sharh Al-'Asma' Al-Hosna, Qom, Entesharat Basirati.
Tabataba'I, Seyyed Mohammad Hossein, 1417 AH, Al-Mizan Fi Tafsir Al-Qor'an, Qom, Entesharat Jame`ah Modarresin.
Tabarsi, Fazl Ibn Hassan, 1372 Sh, Majma` Al-Bayan Fi tafsir Al-Qor'an, Tehran, Entesharat Naser Khosro.
Tabarsi, Fazl Ibn Hassan, 1377 Sh, Tafsir Javame` Al-Jame`, Tehran, Entesharat Daneshgah Tehran Va Modiriyyat Hozah `Elmiyyah Qom.
Torayhi, Fakhroddin, 1375 Sh, Majma` Al-Bahrayn, Rev. Seyyed Ahmad Hosseini, Tehran, Ketabforushi Mortazavi.
Tusi, Abi Ja`far Mohammad Ibn Al-Hassan, 1365 AH, Tahdhib Al-Ahkam, Tehran, Dar Al-Kotob Al-Islamiyyah.
Tusi, Abi Ja`far Mohammad Ibn Al-Hassan, 1390 AH, Estebsar, Tehran, Dar Al-Kotob Al-Islamiyyah.
Amiq, Mohsen; Hosseini, Seyyed Fazlollah, 1385 Sh, Akhlaq Zist Mohiti Dar Islam, Tehran, Entesharat Ostad Motahhari.
Ghazban, Fereidun, 1381 Sh, Zamin Shenasi Zist Mohiti, Tehran, Entesharat Daneshgah Tehran.
Feiz Kashani, Mohsen, 1372 Sh, Al-Vafi, Rev. Markaz Al-Tahqiqat Al-Diniyyah Va Al-`Elmiyyah Fi Al-Maktabah A-Imam Amir Al-Mo'menin `Ali (AS), Esfahan, Maktabah A-Imam Amir Al-Mo'menin `Ali (AS).
Qasemi, Naser, 1380 Sh, Hoquq Keifari Mohit Zist, Tehran, Jamal Al-haq.
Qorashi, Seyyed `Ali Akbar, 1371 Sh, Qamus Qor'an, Tehran, Dar Al-Kotob Al-Islamiyyah.
Qommi, `Ali Ibn Ebrahim, 1367 Sh, Tafsir Qommi, Rev. Seyyed Tayyeb Musavi Jazayeri, Qom, Dar Al-Ketab.
Koleini, Abu Ja`far Mohammad Ibn Ya`qub, 1365 Sh, Kafi, Tehran, Dar Al-Kotob Al-Islamiyyah.
Kufi, Mohammad Ibn Ash`ath, 1375 Sh, Ja`fariyyat, Ed. Ahmad Sadeqi Ardestani, Tehran, Bonyad Farhangi Islami.
Mottaqi, Taqi, 1388 Sh, Akhlaq Zist Mohiti Payambar Akram (PBUH), Qom, Markaz Pazhuheshhaye Islami Seda Va Sima.
Majlesi, Mohammad Baqer, 1404 AH, Behar Al-Anvar Al-Jame`ah Le Dorar Akhbar Al-A'emmah, Beirut, Mo'assesah Al-Vafa'.
Makarem Shirazi, Naser, 1374 Sh, Tafsir Nomuneh, Tehran, Dar Al-Kotob Al-Islamiyyah.
Nuri Tabarsi, Mirza Hossein, 1407 AH, Mostadrek Al-Vasa'el, Qom, Mo'assesah 'Al Al-Bayt (AS) Le 'Ehya' Al-Torath.
Nuri, Hossein, ND., Ensan Va Jahan, NP., Ketabkhaneh Sadr.
Hashemi, Zeinab, 1390 Sh, Tabi`at Dar Qor'an, NP., Entesharat 'Asef.
Articles
Ahmadi, Fahimeh, 'Asibshenasi `Ebadat Az Manzar Qor'an Va Hadith, Faslnameh Fadak, Spring 1389 Sh, No. 1, pp. 11-27.
Fathi, Amin, Bazshenasi Mafhum Hedayat Dar Qor'an, Faslnameh Motale`at Qor'ani, Autumn 1393 Sh, No. 19, pp. 9-23.
Hassan Nezhad, Behruz, Pazhuheshi Bar `Onsor 'Ab Dar Ravesh Naqd Adabi Kaston Bashlar, Faslnameh Motele`at Adabiyyat Tatbiqi Daneshgah 'Azad Jiroft, Summer 1388 Sh, No. 10, pp. 101-116.