بینامتنیت قرآنی در نسخه خطی مرآة الخیال
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی
ماهرخ آهمه
1
(دانشجوی دکترای زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، دهاقان، ایران)
مریم محمودی
2
(دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دهاقان، دهاقان، ایران)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
یکی از دستاوردهای تازه در حوزه نقد ادبی، بینامتنیت(Intertextualite) یعنی بررسی رابطه متون و میزان تأثیرپذیری آن‌ها از یکدیگر است. بر اساس این نظریه از آنجا که تراوش افکار آدمی حاصل مطالعات، تجربیات و آموخته‌های قبلی اوست؛ پس تمام متون بشری خواسته یا ناخواسته وام دار آبشخور افکار و آثار پیشینیان اند و پر واضح است که این تأثیرگذاری با توجه به جایگاه متون و میزان ارزشمندی آنان نزد جوامع متفاوت است. در جوامع مذهبی به دلیل اعتقاد و باورمندی مردم به متون مقدس میزان بهره مندی نویسندگان و شاعران از این متون بسیار بیش‌تر از آثار دیگر است. قرآن کریم به عنوان کتاب مقدس مسلمانان یکی از این متون پرطرفدار است که تأثیر مضامین آن در نوشته ها و سروده های شاعران و ادیبان مسلمان از دیرباز آشکارا به چشم می خورد. مضامین قرآنی به عنوان عالی ترین مفاهیم که مستقیماً از سرچشمه وحی مایه گرفته اند، بیش از هر متن دیگر در تار و پود آثار نویسندگان و شعرای مسلمان تنیده شده است. از جمله متونی که می توان تأثیرپذیری از منبع وحی را به وضوح در آن دید، نسخه خطی مرآة الخیال اثر میکراج ملتانی از نویسندگان شبه قاره هند است.
One of the new achievements in the field of literary criticism is intertextualite, i.e, the study of the relationship between texts and the extent of influencing on each other. According to this theory, since the exudation of human thoughts is the result of his previous studies, experiences and learning; Therefore, all human texts, willingly or unwillingly, are indebted to the thoughts and works of their predecessors, and it is very clear that this influence varies according to the position of the texts and their value in societies. In religious communities, due to people's belief in sacred texts, writers and poets benefit from these texts much more than other works. The Holy Quran, as the holy book of Muslims, is one of these popular texts whose influence on the writings and poems of Muslim poets and writers has been evident for a long time. The Qur'anic themes, as the highest concepts that are directly derived from the source of revelation, are woven more than any other text in the fabric of the works of Muslim writers and poets. One of the texts in which the influence of the source of revelation can be clearly seen is the manuscript of "Merat Al-Khiyal" by Mikraj Maltani, a writer from the Indian subcontinent.
قرآن کریم.
آلن، گراهام. 1380ش، بینامتنیت، ترجمه پیام یزدانجو، تهران: انتشارات علمی.
بهار، محمد تقی. 1370ش، سبک شناسی؛ تاریخ تطور نثر فارسی، ج3، تهران: انتشارات امیرکبیر.
تدینی، منصوره. 1388ش، پسامدرنیسم در ادبیات داستانی ایران، تهران: نشر علم.
شمیسا، سیروس. 1376ش، سبک شناسی نثر، تهران: میترا.
صفوی، کوروش. 1376ش، مناسبات بینامتنی، گردآورنده: حسن انوشه، تهران: فرهنگنامه ادب فارسی.
مجلسی، محمد باقر. 1404ق، بحار الأنوار، ج73، بیروت: مؤسسه الوفاء.
ملتانی، میکراج. 1103ق، نسخه خطی مرآة الخیال، قم: کتابخانه آیة الله العظمی گلپایگانی.
مؤذنی، علی. 1392ش، دانشنامه زبان و ادب فارسی در شبه قاره، جلد 3، تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ویستر،راجر. 1382ش، پیش درآمدی بر مطالعه نظریه ادبی، ترجمه الهه دهنوی، تهران: روزنگار.
مقالات
صباغی، علی. 1391ش، «بررسی تطبیقی محورهای سه گانه بینامتنیت ژنت و بخش‌هایی از نظریه بلاغت اسلامی»، مجله پژوهش‌های ادبی، س 9، ش 38، صص 71-59.
مرتاض، عبدالملک. 1991م، «فکرة السرقات الأدبیةونظریة التناص»، مجله علامات، النادی الأدبی الثقافی، جده: المجلد 1.
صیادانی، علی. 1396ش، «بینامتنیت مضامین اخلاقی قرآن با غزلیات عربی دیوان شمس»، نشریه ذهن، شماره 70.
نامور مطلق، بهمن. 1386ش، «ترامتنیت، مطالعه روابط یک متن با دیگر متن‌ها»، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 56، صص 98-83.
ویلکی،کریستین. 1381ش، «وابستگی متون، تعامل متون؛ روابط بینامتنی در ادبیات کودک و نوجوان»، ترجمه طاهره آدینه پور، پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، شماره 28، صص11-4.
_||_
The Holy Quran.
Allen, Graham. 2001, intertextualite, translation of Payam Yazdanjoo, Tehran: Scientific Publications.
Bahar, Mohammad Taqi 1991, Stylistics; History of Persian Prose Evolution, Volume 3, Tehran: Amirkabir Publications.
Tadini, Mansoureh 2009, Postmodernism in Iranian Fiction, Tehran: Alam Publishing.
Shamisa, Sirus. 1997, Stylistics of Prose, Tehran: Mitra.
Safavi, Kurosh. 1997, Intertextualite Relations, Compiled by: Hassan Anousheh, Tehran: Dictionary of Persian Literature.
Majlesi, Mohammad Baqir 1404 AH, Bahar Al-Anvar, vol. 73, Beirut: Al-Wafa Foundation.
Moltani, Mikraj. 1103 AH, manuscript of Merat Al-Khiyal, Qom: Library of Grand Ayatollah Golpayegani.
Moazeni, Ali. 2013, Encyclopedia of Persian Language and Literature in the Subcontinent, Volume 3, Tehran: Academy of Persian Language and Literature Publications.
Wister, Roger. 2003, An Introduction to the Study of Literary Theory, translated by Elahe Dehnavi, Tehran: Rooznegar.
Articles
Sabbaghi, Ali 2012, "Comparative study of the three axes of Genet intertextualite and parts of the theory of Islamic rhetoric", Journal of Literary Research, Vol. 9, No. 38, pp. 71-59.
Mortaz, Abdul Malek 1991, "Fekrat Al-Sarghat Al-Adabiye Va Nazariye Al-Tanas", Alamat Journal, Al-Nadi Al-Adabi Al-Thaqafi, Jeddah: Volume 1.
Sayadani, Ali 2017, "Intertextualite of Moral Themes of the Qur'an with Arabic Lyrics of Divan-e Shams", Mind Journal, No. 70.
Namvar Motlagh, Bahman. 2007, "intertextualite, The Study of the Relationships of a Text with Other Texts", Journal of Humanities, No. 56, pp. 98-83.
Wilki, Christine. 2002, "Text Dependence, Text Interaction; Intertextual Relations in Children and Adolescent Literature ", translated by Tahereh Adinehpour, Journal of Children and Adolescents Literature, No. 28, pp. 11-4.