کاربرد هنری و ادبی و دینی حروف مقطعه قرآنی در اشعار عرفای شاعر

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

غلامرضا حیدری ¹

1 - عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر، ابهر، ‌ایران(استادیار)

تاریخ دریافت : 1396/04/02 تاریخ پذیرش : 1396/04/02 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

شاعران و نویسندگان از یک طرف با عنایت به شکل و حالت و ویژگی حروف الفبای پارسی و از طرف دیگر با تکیه بر ارزش‌های دینی و مذهبی و اجتماعی حروف مقطعه قرآنی که مشترکات فراوانی با هم دارند، دست به مضمون‌آفرینی‌های بکری می‌زنند و با خلق ترکیبات و عبارات و تعابیر و تصاویر نغز، از این علائم ظاهری حروف به نحو مطلوب بهره می‌برند. با توجه به اهمیت و جایگاه حروف، چه حروف مقطعه قرآنی و چه الفبای پارسی، در این مقاله سعی کرده‌ایم با ارائه شواهد شعری و نثری از ساختارها و کاربردهای مشترک و مختلط هنری و ادبی و دینی هردو مقوله حروف، در ادب پارسی، جایگاه این حروف را در خلق تعابیر و مضامین ادب پارسی به‌ویژه در اشعار عرفای شاعر بیش‌تر بنمایانیم.

چکیده انگلیسی:

Poets and authors create awesome concepts and themes by considering the manner and features of Persian alphabet and on the other hand by emphasizing the religious, spiritual and social values of disconnected letters who have many commonalities with each other in order to make poetic phrases and interpretations. According to the importance and position of the letters – disconnected or Persian alphabet – the present paper attempts to represent poetic and prose documents from structures and common applications in order to manifest these letters' position in Persian literary concepts and interpretations.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

بازرگان، عبدالعلی. 1379ش، حروف مقطعه قرآن، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

ثروت، منصور. 1375ش، فرهنگ کنایات، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.

خلف تبریزی، محمد حسین. 1362ش، برهان قاطع، به اهتمام معین، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.

دهخدا، علی اکبر. 1377ش، لغتنامه، زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، چاپ اول، تهران: مؤسسه لغتنامه دهخدا و دانشگاه تهران.      

سجادی، سیدجعفر. 1362ش، فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چاپ اول، تهران: طهوری.

سجادی، سید ضیاء. 1374ش، فرهنگ لغات و تعبیرات خاقانی، چاپ اول، تهران: زوار.

سنایی، مجدود بن آدم. 1374ش، حدیقة الحقیقة وشریعة الطریقة، تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.

سیوطی، جلال الدین. 1377ق، الدرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور، تهران: انتشارات اسلامیه.

طباطبایی، محمد حسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: منشورات جامعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.

طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.

طبری، محمد بن جریر. 1935م، جامع البیان فی تأویل القرآن، قاهره: انتشارات مصطفی البابی.

عطار ، فریدالدین. 1338ش، اسرارنامه، به اهتمام صادق گوهرین، تهران: صفی علیشاه.

عفیفی، رحیم. 1373ش، فرهنگ‌نامه شعری، چاپ اول، تهران: سروش.

فخر رازی، محمد بن عمر. 1420ق، التفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

قاسم انوار، معین الدین. 1337ش، کلیات قاسم انوار، تصحیح سعید نفیسی، تهران: سنایی.

مولوی. 1372ش، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد نیکلسون، تهران: مولی.

نسیمی، عمادالدین. 1972م، دیوان نسیمی، به تصحیح حمید محمدزاده، باکو: نشریات دولتی آذربایجان.

نور علی‌شاه اصفهانی، محمدعلی. 1381ش، دیوان نور علی‌شاه اصفهانی، به تصحیح جواد نوربخش، تهران: یلدا قلم.

نور محمدی، محمد حسین. 1382ش، فضایل قرآن، چاپ سوم، قم: جامعة القرآن الکریم. 

ولی کرمانی، شاه نعمت الله. 1374ش، دیوان شاه نعمت الله ولی کرمانی، با مقدمه سعید نفیسی، تهران: نگاه.