بینامتنیت دعای چهارم صحیفه سجادیه و قرآن
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنیعلیرضا زکی‌زاده رنانی 1 , سمیه قربانی 2
1 - استادیار دانشگاه علامه مجلسی اصفهان
2 - کارشناسی ارشد رشته تفسیر قرآن دانشگاه قرآن و عترت اصفهان
کلید واژه:
چکیده مقاله :
قرآن کریم به عنوان کلام وحی و متنی جامع، از جمله متونی است که سایر متون دینی به گونه‌های مختلف با آن پیوند برقرار نموده و سرچشمه اقتباس برای متون دینی بوده است. صحیفه سجادیه که از آن تعبیر به اخت القرآن نموده‌اند، نیز از این قائده مستثنی نیست و مفاهیم و تعابیر قرآنی بسیار در آن تجلی یافته است. آیات قرآن چه به صراحت و چه به اشارت در فرازهای نورانی صحیفه نمود یافته و این موضوع، تأثیرپذیری از آیات و درک مفاهیم عمیق مفاهیم قرآنی را توسط امام سجّاد(ع) می‌رساند. پژوهش حاضر به بررسی رابطه بینامتنی قرآن و فرازهای ابتدایی دعای چهارم صحیفه سجادیه پرداخته و با روش توصیفی تطبیقی به این نتیجه دست یافت که پیوندی دوسویه و تنگاتنگ بین قرآن و کلام امام سجاد(ع) برقرار است. چنانکه صحیفه در قالب تناص اجترار و امتصاص و نیز بر اساس بینامتنی مضمونی و لفظی با قرآن رابطه‌ای استوار برقرار کرده و همچنین از تناص حوار در صحیفه پرهیز شده است.
“Quran’s sister” is not an exception in which many Quranic concepts and interpretations are manifested and reflected. Quran’s Verses are appeared either clearly or indirectly in Al-Sahifa al-Sajjadiyya which shows Imam Sajad’s deep understanding of Quranic concepts. Present research studies the intertextuality of Holy Quran and initial parts of fourth prayer of Al-Sahifa al-Sajjadiyya and resulted out that there is a close and bilateral relationship between Quran and Imam Sajad’s words with comparative – descriptive method.
کتابنامه
قرآن کریم.
الصحیفة السجادیة.
صحیفه سجادیه. ترجمه آیتی.
ابن بابویه، علی بن حسین. 1404ق، الإمامة والتبصرة من الحیرة، قم: مدرسه امام مهدی.
ابن بابویه، محمد بن علی. 1380ش، کمال الدین وتمام النعمة، قم: دار الحدیث.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. بی‌تا، البدایة والنهایة، بیروت: دار الفکر.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی. 1408ق، روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
امین، محسن. 1403ق، اعیان الشیعة، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
انصاریان، حسین. 1388ش، ترجمه نهج البلاغه، قم: دار العرفان.
ثقفی، ابراهیم بن محمد. 1410ق، الغارات، قم: دار الکتب الاسلامی.
حسکانی، عبیدالله بن عبدالله. 1411ق، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران: وزارت ارشاد.
حسینی همدانی، محمد. 1404ق، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران: کتابفروشی لطفی.
حمیری، عبدالله بن جعفر. 1413ق، قرب الاسناد، قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1374ش، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، تهران: مرتضوی.
راوندی کاشانی، فضل الله بن علی. بی‌تا، النوادر، قم: دار الکتاب.
سالم، سعدالله محمد. 2007م، مملکة النص، بیروت: دار الکتاب العالمی.
صفار، محمد بن حسن. 1404ق، بصائر الدرجات، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
طباطبایی، محمدحسین. 1374ش، تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل بن حسن. بی‌تا، ترجمه تفسیر مجمع البیان، گروه مترجمان، تهران: فراهانی.
طیب، عبدالحسین. 1378ش، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: اسلام.
عزام، محمد. 2001م، النص الغائب، تجلیات التّناصّ فی شعر العرب، دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.
فهری، سید احمد. 1375ش، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، تهران: اسوه.
فیض الاسلام، علی نقی. 1379ش، ترجمه و شرح نهج البلاغه، تهران: مؤسسه چاپ و نشر تألیفات فیض الاسلام.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی. 1406ق، الوافی، اصفهان: کتابخانه أمیر المؤمنین(ع).
قرشی بنایی، علیاکبر. 1371ش، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
قمی، عباس. 1379ش، منتهی الآمال، قم: دلیل ما.
کلینی، محمّد بن یعقوب، 1407ق، الکافی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
کریستوا، ژولیا. 1381ش، بینامتنی، ترجمه پیام یزدانجو، تهران: نشر مرکز.
مصطفوی، حسن. 1369ش، ترجمه اصول کافی، تهران: کتابفروشی علمیه اسلامیه.
مکارم شیرازی، ناصر. 1386ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
هاشمی خویی، میرزا حبیب الله. 1400ق، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، تهران: مکتبة الاسلامیه.
هاشمی رفسنجانی، اکبر. 1386ش، تفسیر راهنما، قم: بوستان کتاب.
مقالات
اقبالی، عباس و فاطمه حسن‌خانی. 1391ش، «بینامتنیت قرآنی در صحیفه سجادیه»، فصلنامه مطالعات ادبی متون اسلامی، شماره 1، صص31-44.
ساسانی، فرهاد. 1384ش، «عوامل مؤثر در تفسیر و فهم متن»، زبان و زبان شناسی.
سیاوشی، کرم و سمیه سلمانیان. 1393ش، «روابط بینامتنی قرآن با صحیفه»، همایش تناص.
سیفی، طیبه. 1390ش، «بینامتنی اشعار عبدالوهاب البیاتی با قرآن کریم»، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن کریم، ش71.
محققیان، زهرا و محمدرضا ستوده نیا. 1395ش، «بینامتنی قرآن کریم با صحیفه سجادیه»، پژوهش‌های زبان‌شناختی قرآن، شماره9، صص21-36.
میرزایی، فرامرز، و ماشاءالله واحدی. 1388ش، «روابط بینامتنی قرآن با اشعار احمد مطر»، ادب و زبان فارسی، ش22.
_||_
Bibliography
Holy Quran, Translated by Mohammad Reza Safavi.
Sahife Sajjadieh by Ali Ibn Hossein;1376 sh;Qom:Alhady.
Sahife Sajjadieh, Translated by Ayati; 1375sh; Tehran: Sorosh.
Ibn Babeveyah, Ali Ibn Hossein; 1404 ah; Al-emamat va al-tabserat men al-hairat; Qom: Emam Mahdi school.
Ibn Babeveyah, Mohammad Ibn Ali; 1380ah; `Kamal al-din`;Qom: Darol al-hadith.
Ibn Kasir, esmaeil Ibn omar, n. d; Al Badayat va al-nahayat; Beyrut: Dar al-fekr.
Abu Al-fotooh,Razi Hossien Ibn Ali ;1408ah; Roz Al-genan va Roh Al-genan fi Tafsir Al-Quran ;Mashhad: Pajoheshs of Eslamic.
Ighbali, Abas; Hasan khani, Fatime; 1391ah; Relation Of Sahife Sajjadieh Content With The Quran ; Season-Letter Of Literery Studies Eslamic Texts; n:1, p:31-44.
Amin, Mohsen, 1403 ah; Aayan al-Shiaa; Beyrut: Dar al-taarof lelmatbuat.
Ansarian, Hossein, 1388 sh; Translation of Nahj;Qom: Dar al-erfan.
Saqafi, Ebrahim Ibn Mohammad; 1410 ah; al-gharat; Qom: Dar al-Kutub al-Islamiy.
Hasakani, Ubaidullah Ibn Abdullah; 1411 ah; Shawahid Al-Tanzil;Tehran: Ministry of Culture.
Hossein Hamadani, Mohammad; 1404 ah;Anvare Derakhshan With Tafsir Quran; Tehran: Lotfi Publications.
Hemyari, Abdullah Ibn Ja'far; 1413 ah; Qorb al-esnad; Qom: Al al-bait.
Raghib Isfahani, Hosein Ibn Muhammad;1374sh; Translated of Mofradat; Tehran: Mortazavi.
Ravandi Kashani, Fazl Allah Ibn Ali, n.d; Al- Navader, Qom: Dar al-Ketab
Sassani, Farhad; 1384 sh; Factors Affecting the Interpretation and Understanding of the Text; Language and Linguistics.
Salem, Saad Allah Mohammad; 2007; Mamlekat Al-Nas; Beirut: Dar Al-Ketab Al-Alami.
Siavosh,karam ; Salmanian, somsye; 1393 sh; Relation Of Sahife Sajjadieh Content With The Quran ;Conger Al-Tanas
Seifi, Tayyebeh; 1390 sh; Abd Al-Wahab Al-Bayati Intertextual poetry of the Quran;Pajooheshs Quran Karim, n:71.
Saffar, Mohammad Ibn Hassan; 1404 ah; Basayr Al-Darajat;Qom: Marashi library.
Tabataba'i, Sayyid Muhammad Hosein; 1417ah; Al- Mizan fi Tafsir Al- Quran; Impression: Fifth; Qom:Mu'assasat Al- Nashr Al- Islami
Tabrisi, Fadl b. Hasan; n. d; Majma` al- Bayan fi Tafsir al- Qur'an; Tehran: Naser -Khosrow Publications.
Tayyeb, Abd Al-Hossein ;1378 ah; Atyab al-Bayan fi Tafsir Al- Qur'an, Tehran: Islam.
Ezam, Mohammad;2001; Al-Nas Al-GHaeb; Damascus: Etahd Al-Ketab Al-Arab Publication.
Fahari, Sayyid Ahmad; Translation of the scriptures Sajjadieh; Tehran: Osveh.
Feiz Al-Islam, Ali Naghi; Translation of Nahj; Tehran: Feiz Al-Islam Publication.
Feiz Kashani, Mohammad Ibn Shah Morteza;1406 ah; Al-Vafi; Isfahan:Amir Al-Momenin Library.
Qurashi, Sayyid Ali- Akbar; 1371sh; Qamous al- Qur'an; Impression:Sixth; Tehran: Dar al- Kutub al- Islamiyyah.
Kristeva, Joolia; 1381 sh; Benamatni; Translation Payam Yazdanjoo; Tehran: Markaz.
Koleini, M.Y; 1980; Kafi; Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyyah.
Mohagheghian, Zahra ;Sotode, nia Mohamad eza; 1385 sh; Relation Of Sahife Sajjadieh Content With The Quran ;Pajoheshs of Linguistic Quran; n:9, p:21-36.
Mostafavi, Hassan; 1369 sh; Translation Kafi; Tehran: Dar al- Kutub al- Islamiyyah.
Makarem Shirazi, naser; 1386sh; Tafsir nemuneh; Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyyah
Mirzai,Faramarz ; Vahedi, Masha Allah;1388 ah; Ahmad Matar Intertextual poetry of the Quran; Literature, Farsi Language; n:22.
Hashemi Khoei, Mirza Habib Allah; 1400 ah; Menhaj Al-Baraat Fi SHarh Nahj al-balaghat; Tehran: Maktabat Al-Islamiyyah.
Hashemi Rafsanjani, Akbar;Tafsir Rahnama; Qom: Bustan Ketab.
Qomi, Abas; 1379 ah; Montahi Al-Amal; Qom: Dalil ma.