بررسی و تحلیل وجوه ادبی در تفسیر قرآن (نمونه موردی: تفسیر القرآن العظیم ابن‌کثیر)
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی
مجتبی ترکاشوند
1
(زبان و ادبیات عرب. دانشکده ادبیات و علوم انسانی.کرمانشاه.دانشگاه رازی..کرمانشاه. ایران)
جهانگیر امیری
2
(زبان و ادبیات عرب. دانشکده ادبیات و علوم انسانی.کرمانشاه.دانشگاه رازی.کرمانشاه.ایران)
محمد نبی احمدی
3
(زبان و ادبیات عرب. دانشکده ادبیات و علوم انسانی.کرمانشاه.دانشگاه رازی.کرمانشاه.ایران)
شهریار همتی
4
(زبان و ادبیات عرب. دانشکده ادبیات و علوم انسانی.کرمانشاه.دانشگاه رازی.کرمانشاه.ایران)
کلید واژه: استشهاد شعری", وجوه ادبی", تفسیر", ابن‌کثیر", ",
چکیده مقاله :
منابع ادبی به عنوان یکی از منابع تفسیر نقش بسزایی در فهم درست از آیات دارند و مقصود از آن، واژگان و متون ادبیات عرب است که یاری‌گر مفسّر در فهم معنای لغوی، ساختار نحوی و بلاغی آیات است و جایگاه متقدمی نسبت به سایر منابع دارند؛ زیرا بدون فهم واژگان و ساختار ادبی قرآنی، اولین مرحله‌ی فهم شکل نمی‌گیرد. ابن‌کثیر مورخ، مفسّر و محدّث شافعى قرن هشتم، صاحب تفسیر القرآن العظیم است که ضمن تفسیر نقلی آیات، در موارد بسیاری از داشته‌های ادبی خود نیز بهره گرفته است. نگارنده در صدد است با روش توصیفی- تحلیلی، میزان و چگونگی بهره‌برداری مفسر از وجوه ادبی(صرف و نحو، بلاغت و مفاهیم ادبی) در تبیین آیات را مورد بررسی قرار دهد. نتیجه‌ی پژوهش نشان داده که وی، وجوه ادبی را در قالب بیان آراء مستقل با استناد به شواهد شعری معتبر و یا نقد آراء ادبی دیگر علماء یا نقل قول مستقیم آراء پرداخته است.
Interpretation as expressing meaning and uncovering verses reasons has been one of the oldest concerns of Islamic scholars. Quranic sciences scholars have required interpreters to have a good command of literary sciences like word, morphology, syntax, derivation and rhetoric. Literary sources, among interpretation sources, have a significant role in a correct understanding of verses. Literary sources mean vocabulary and Arab literature texts helping interpreter understand lexical meaning or syntactic and rhetoric structure of verses. The sources, comparing others, have a preceding position, since without understanding vocabulary and structures governing Quranic literature, the first step in understanding does not occur. The famous interpreter and narrator of Shafii in 8th century and the writer of “Tafseer-e Ghorἀn-e Azim”, Ibn-e-Kaseer, having a narrative interpretation of verses, benefited from his own literary knowledge. The writer of this descriptive-analytic article has tried to study “how” and “how much” the interpreter benefits from literary aspects (morphology, syntax, rhetoric and literary concepts) in the explanation of verses. The results of the study showed that in the explanation of the verses, he has used literary aspects in a variety of ways including; expressing dependent ideas referring to reliable poetic evidences or other scholar’s literary ideas criticism or direct quotation of ideas.
قرآن کریم
زرکشی، محمدبن‌بهادر. ۱۴۰۸، البرهان فی علوم القرآن، بیروت: چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم.
ابن‌کثیر، اسماعیلبنعمر. 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، محقق: شمسالدین محمد حسین، 9 مجلد، بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابنمنظور، محمدبنمکرم. بیتا، لسان العرب، 15مجلد، بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
ابنهشام، عبدالملک. بیتا، السیرة النبویة، تحقیق: محمد محییالدین عبدالحمید، قاهرة: المطبعة المدنی.
ابونواس، الحسنبنهانی. بیتا، دیوان أبینواس، بیروت: دار صادر.
الأعشی، میمونبنالقیس. بیتا، دیوان الأعشی الکبیر، شرح وتعلیق: محمدحسین، الناشر: مکتبه الآداب بالجمامیز.
العامری، لبیدبنربیعه.لا‌تا، الدیوان، ط1، بیروت: دار صادر.
العجاج، رؤبة. 2008، مجموع اشعار العرب(مشتمل علی اشعار دیوان روبة العجاج)، تصحیح: ولیم بن الورد، الکویت: دار ابن قتیبه للطباعة والنشر والتوزیع.
المتنبی، أبوالطیب احمد. 1983، دیوان المتنبی، بیروت: دار بیروت للطباعة والنشر.
امرئ القیس. 2004، دیوان امرؤ‌القیس، شرح عبدالرحمن المصطاوی، الطبعه الثانیه، بیروت: دارالمعرفه.
بنت الشاطی. 1376ش، اعجاز بیانی قرآن، ترجمه حسین صابری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
جرجانی، عبد القاهربن‌عبدالرحمان. ۱۹۷۸، دلائل الاعجاز، بیروت: چاپ محمدرشید رضا.
ذهبی، محمد حسین(۱۴۰۹)، التفسیر والمفسرون، قاهره.
راغب اصفهانی، حسینبنمحمد. 1412، المفردات فی غریب القرآن، دمشق: دارالعلم.
صاوی جوینی، مصطفی. 1998، التفسیر الأدبی للنص القرآنی، اسکندریه: دارالمعرفة الجامعیة.
طبرى، محمدبنجریر. 1412ق، جامع البیان فى تفسیر القرآن(تفسیر الطبرى)، 30 مجلد، بیروت: دار المعرفة.
عرفات، ولید. 1974م، دیوان حسان بن ثابت الانصاری، 2 مجلد، بیروت: دار صادر.
فاعور، علی حسن. 1988م، دیوان زهیربن ابی سلمی، بیروت: دارالکتب العلمیة.
_||_
The Holy Quran
Zarkeshi, Mohamad EbN bahador, (1988). The Proof in the Sciences of the Qur'an, Beirut: Published by Muhammad Abul-Fazla Ibrahim.
Ibn Kathir, Ismail Ibn Umar, (1998). Tafsir Al-Quran Al-Azeem, researcher: Shams al-Din Muhammad Hussein, 9 volumes, Beirut: Dar Al-Kitab Al-Alamiya.
Ebn manzoor, mohamad EbN mokarram, (No date). Lesan al-arab, 15 volumes, Beirut: Dar al-Fikr.
Ebn hesham, abd al-malek, (No date). The biography of the Prophet, research: Muhammad Mohiyya al-Din Abdul Hamid, Cairo: Civil Press.
Abu Nawas, Al-Hasnabani, (No date). Diwan Abi Nawas, Beirut: Dar Sader.
Al-aasha, mimon EbN ghais, (No date). Diwan Al-Ashi Al-Kabir, Explanation and Commentary: Mohammad Hussein, Publisher: Maktabat al-Adab Baljamiz.
Al-Amiri, Labid EbN Rabiah, (No date). Diwan, Beirut: Dar Sader.
Al-Ajaj, Lord, (2008). Collection of Arabic Poems (including poems of Divan Roba Al-Ajaj), edited by Walim Ibn Al-Ward, Kuwait: Dar Ibn Qutaybah for printing, publishing and distribution.
Al-mutanabi, abo al-taib, (1983). Diwan al-Mutanabi, Beirut: Dar Beirut for printing and publishing.
Emro al-Qais, (2004). Diwan emro al-Qais, commentary by Abdul Rahman Al-Mustawi, Second Edition, Beirut: Dar al-Ma'rifah.
Bent Al-Shati, (1997). Expressive Miracle of Quran, translated by Hossein Saberi, Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company.
Jorjani, abd al-ghaher abd al-rahman, (1978). Reasons for Miracles, Beirut: Published by Mohammad Rashid Reza.
Zahabi, Muhammad Hussein, (1989). Interpretation and Interpreters, Cairo.
Ragheb Isfahani, Hussein Ibn Mohammad, (1992). Al-Mufradat Fi Gharib Al-Quran, Damascus: Dar Al-Alam.
Savi Jovini, Mustafa, (1998). Literary Interpretation for the Quranic Text, Alexandria: Dar al-Ma'rifah al-Jame'iyyah.
Tabari, Muhammad Banjar, (1998). Comprehensive statement in the interpretation of the Qur'an (Tafsir al-Tabari), 30 volumes, Beirut: Dar al-Ma'rifah.
Arafat, Walid, (1974). Divan Hassan Ibn Sabet Al-Ansari, 2 volumes, Beirut: Dar Sader.
Faur, Ali Hassan, (1988). Divan of Zuhair Ibn Abi Salmi, Beirut: Dar al-Kitab al-Alami.