آداب زن مسلمان بر اساس آیات و روایات

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

حسین رحمانی تیرکلایی ¹ ( عضو هیأت علمی؛ دانشیار ،دانشگاه پیام نور )

تاریخ دریافت : 1400/03/05 تاریخ پذیرش : 1400/04/17 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه: پوشش, تبرّج, استیذان, آداب,

چکیده مقاله :

آیات قرآن در یک نگاه کلی به سه دستۀ آموزه‌های اعتقادی و اصولی، احکام فقهی و بایدها و نباید‌های اخلاقی تقسیم می‌شود. هر آیه‌ای از قرآن بصورت مستقیم یا غیرمستقیم در پی برنمایی موضوعی از این سه دسته آیات است. آیات فقهی و اخلاقی را می‌توان به سه دستۀ آیات مختص مردان، زنان و مشترک میان آن دو پخش کرد. نظر به تفاوت‌های آفرینشی مرد و زن؛ اعم از طبیعی، اجتماعی و روحانی، تکالیف و وظایف آن دو نیز گاه متفاوت و گوناگون است.از نظر قرآن، زن و مرد از نظر هویت انسانی و بهره های روحی و ایمانی برابرند. با وجود این، خداوند در قرآن به جز یک استثنا، زنان را مورد خطاب قرار نداده است، به ویژ در آیات احکام اجتماعی و خانوادگی، جایی که مخاطب مستقیم آیات مردانند، همواره از زن با صیغه غایب یاد کرده است. با توجه به اینکه آیات مختص زنان کمتر مورد توجه و پژوهش بوده و گفتمان‌های کمتری دربارۀ آن انجام شده است. در این نوشتار سعی شده است آیات مربوط به احکام و اخلاقیات زنان در زمینۀ فردی، خانوادگی و اجتماعی استخراج شود و دیدگاه‌های مفسّران بزرگ شیعه دربارۀ این آیات، بیان شده و حکم مورد نظر اعلام گردد.

چکیده انگلیسی:

Abstract In a general view, the verses of the Qur'an are divided into three categories: doctrinal and fundamental teachings, jurisprudential rules, and moral do's and don'ts. Each verse of the Qur'an directly or indirectly seeks a thematic representation of these three categories of verses. Jurisprudential and moral verses can be divided into three categories of verses for men, women and common between the two. Due to the creative differences between men and women; Both natural, social and spiritual, their duties and responsibilities are sometimes different and different. According to the Qur'an, men and women are equal in terms of human identity and spiritual and faith benefits. However, in the Qur'an, with one exception, God does not address women, especially in the verses of social and family rulings, where the direct addressee of the verses of men is always mentioned as a woman with an absent form. Due to the fact that verses for women have received less attention and research and less discourse has been done about it. In this article, an attempt has been made to extract verses related to the rules and morals of women in the personal, family and social fields, and the views of the great Shiite commentators on these verses have been expressed and the desired ruling has been announced.

منابع و مأخذ:

قرآن مجید

بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، علامه محمد باقر مجلسی (ره)، چاپ دوم، موسسة الوفاء، بیروت، 1403ق.

پورسینا, میترا, رحمانی, شهلا. (1394). بررسی رابطه دیگرخواهی زنانه با برخی آیات قرآن. فصلنامه مطالعات قرآنی  جیرفت ، سال ششم ، شماره23، صص41-60.

الرازی،  فخر الدین محمد بن عمر الخطیب. ( التفسیر الکبیر، الطبعة الثالثة.

الطباطبایی،  السیدمحمد حسین.  تفسیر المیزان، مترجم سید محمد باقر موسوى همدانى، دفتر انتشارات اسلامى وابسته بجامعهء مدرسین حوزهء علمیهء قم.

شیرازی،  ناصر مکارم. (1386ش)،  تفسیر نمونه، با همکاری جمعی از دانشمندان، تهران:   دارالکتب الاسلامیه.

تفسیر نور الثقلین. (1412ق)،المحدث الجلیل العلامة الخبیر الشیخ عبد علی بن جمعة العروسی الحویزی، تحقیق : تصحیح وتعلیق : السید هاشم الرسولی المحلاتی، چاپ چهارم، قم: مؤسسة إسماعیلیان

البروجردی، حسین الطباطبائی. (1399ش)، جامع أحادیث الشیعه، ، المطبعة العلمیة، قم.

النجفی، محمد حسن .(1365ش)،جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ، تحقیق: شیخ عباس قوچانی، چاپ دوم،  طهران: دار الکتب الإسلامیة

علاسوند، فریبا. (1392ش)،زن در اسلام، چاپ دوم،  قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان .

الجوهری، اسماعیل بن حماد.(1407ق)، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیة، تحقیق أحمد عبد الغفور العطار، الطبعه الرابعة،  بیروت: دار العلم للملایین

الأحسائی ، ابن أبی جمهور.(1403ق)، عوالی اللئالی، ، تحقیق: السید شهاب الدین النجفی المرعشی؛ مجتبى العراقی، چاپ اول، سال سیدالشهداء، قم.

الحر العاملی، محمد بن الحسن.(1376ش)، الفصول المهمة فی أصول الأئمة، ، تحقیق وإشراف: محمد بن محمد الحسین القائینی، چاپ اول، قم:  مؤسسة معارف اسلامی امام رضا (ع).

الفراهیدی ، لأبی عبد الرحمن الخلیل بن أحمد .(1408ق)کتاب العین، ، تحقیق الدکتور مهدى المخزومی؛ الدکتور إبراهیم السامرائی، الطبعة الأولى، بیروت : مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

السیوری، جمال الدین مقداد بن عبد الله .(1343ش)،کنز العرفان فی فقه القرآن،تحقیق: شیخ محمد باقر (شریف زاده)؛ محمد باقر بهبودی،  طهران: المکتبة الرضویة

ا­بن منظور ، جمال الدین محمد بن مکرّم.(1405ق)، لسان العرب، قم: نشر أدب الحوزة.

الطبرسی ،أمین الاسلام أبی علی الفضل بن الحسن .(1415ق)،مجمع البیان فی تفسیر القرآن، حققه وعلق علیه لجنة من العلماء والمحققین الأخصائیین، قدم له الامام الأکبر السید محسن الأمین العاملی، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات

المجلسی، محمد باقر.(1400ق)، المرآه العقول فی شرح اخبار آل الرسول، ، إخراج ومقابلة وتصحیح السید جعفر الحسینی، چاپ دوم، طهران: دارالکتب الاسلامیه

مطهری، مرتضی.(1387ش)، مسئله حجاب، تهران: صدرا

کریا (ابن فارس)، أحمد بن فارس.(1404ق)، معجم مقاییس اللغة، بن زتحقیق: عبد السلام محمد هارون، مکتبة الإعلام الإسلامی.

الراغب الأصفهانى،  ابوالقاسم الحسین بن محمد.(1404ق)، المفردات فی غریب القرآن، الطبعه الثانیة، دفتر نشر الکتاب.

القمی(الصدوق)،  أبوجعفر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه. من لا یحضره الفقیه، تحقیق: علی أکبر غفاری.

الحر العاملی،  حمد بن الحسن .(1414ق)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، چاپ دوم، قم: مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث