نقش تربیت ارزش‌های اخلاقی بر تجلی کمالات انسان از منظر آموزه‌های قرآنی
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنیلیلا زمانی کوخالو 1 , مژگان سپاه منصور 2 , خدیجه ابوالمعالی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه روان‌شناسی تربیتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار، گروه روان‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار، گروه روان‌شناسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران
کلید واژه: تربیت, حفظ کرامت, آموزش, حسن اخلاق,
چکیده مقاله :
هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش مؤثر تربیت ارزش‌های اخلاقی بر تجلی کمالات شخصیت انسان از منظر آموزه‌های قرآنی است. یکی از مباحث مهم بر تجلی کمالات شخصیت انسان در نظام آموزشی کشور، نقش مؤثر تربیت شایستگی‌های اخلاقی است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کیفی است و با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی متغیرهای این پژوهش می‌پردازد. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که کمالات شخصیتی از منظر آموزه‌های قرآنی محصور به کرامت ذاتی نمی‌شود و آدمی می‌تواند با تقرب به خدا و پرهیزکاری بر آن بیفزاید و ارزش متعالی‌تری کسب کند و این ارزش، ارزش اکتسابی است؛ اما بنا بر آیات و روایات، مبنای رفتار ما با دیگران حسن اخلاق و حفظ کرامت ذاتی آن‌هاست. پای‌بندی به مبانی تربیت ارزش‌های اخلاقی به معنی امکانات، ضرورت‌ها و موقعیت حیات انسانی در حوزه تربیت است و شیوه‌ها به معنای راهکارها و پیش فرض‌هایی است که با توجه به مبانی، برای رسیدن به اهداف عالی اتخاذ می‌نماییم.
The purpose of this study is to investigate the effective role of educating moral values on the manifestation of human personality perfection from the perspective of Quranic teachings. One of the important issues on the manifestation of human personality perfection in the country's educational system is the effective role of training moral competencies. The present study is a qualitative research and examines the variables of this research using a descriptive-analytical method. The results of the present study show that personality perfections from the perspective of Quranic teachings are not limited to inherent dignity and a person can increase it by approaching God and piety and acquire a higher value, and this value is an acquired value; But according to verses and hadiths, the basis of our treatment of others is good morals and preserving their inherent dignity. Adherence to the principles of education of moral values means the possibilities, necessities and position of human life in the field of education, and methods mean the strategies and assumptions that we adopt according to the principles to achieve great goals.
کتابنامه
قرآن کریم.
ابن منظور، محمد بن مکرم. 1408ش، لسان العرب، الطبعة الاولی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
اسماعیلی، رضا. 1379ش، بررسی اوضاع و ویژگی‌های فرهنگ عمومی اصفهان(گزارش تحقیق)، اصفهان: انتشارات اداره کل دبیرخانه فرهنگ عمومی اصفهان.
اعرافی، علیرضا. 1381ش، کلیات فقه التربیة، ج 1، قم: انتشارات پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
توماس، ل. 1384ش، روان‌شناسی اخلاق، مجموعه مقالات جستارهایی در روان شناسی اخلاق، ترجمه منصور نصیری، قم: نشر معارف.
جوادی آملی، عبدالله. 1387ش، تفسیر انسان به انسان، چاپ سوم، قم: نشر اسراء.
دهخدا، علی اکبر. 1377ش، لغتنامه، ج 3،2،1،4،5، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دیلمی، احمد و مسعود آذربایجانی. 1380ش، اخلاق اسلامی، قم: انتشارات دفتر نشر اسلامی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1404ق، معجم مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دار الکاتب العربی.
سرمد، زهره، علی بازرگان و الهه حجازی. 1376ش، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: انتشارات آگاه.
شریفی،حسن پاشا و نسترن شریفی. 1383ش، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: انتشارات سخن.
طباطبایی، محمدحسین. 1374ش، تفسیر المیزان، جلدهای 1، 3، 4، 5، 6، 7، 11، 12، 13، 14، 15، 17، 19و 20، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عباس نژاد، محسن و حمید فغفور مغربی. 1384ش، قرآن و علوم طبیعی، مشهد: نشر بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه.
مصباح، محمدتقی. 1377ش، اخلاق در قرآن، جلد1، نگارش محمدحسین اسکندری، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
مصباح، محمدتقی. 1394ش، فلسفه اخلاق، چاپ سوم قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی. 1364ش، عدل الهی، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی. 1371ش، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی. 1375ش، آشنایی با قرآن، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی. 1382ش، انسان کامل، تهران: انتشارات صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، پیام امام، چاپ سوم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
کتب انگلیسی
Blasi, A. 1980m, Bridging moral cognition and moral action: A critical review of the literature, Psychological Bulletin, 88, pp. 1–45.
Thoma, S. J. 1994m, Moral judgment and moral action. In: J. R. Rest & D. Narvaez.
Noddings , N. 1995 M, philosophy of Education, Corolado: Westview Press.
Noddings , N. 1992 M, The Challenge to Care in Schools, New York: Teachers College Press.
مقالات و پایان‌نامه‌ها
بیات، فریبرز. 1372ش، «تأثیر عام گرایی بر اخلاق»، پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته فلسفه، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
رزّاقی، هادی. 1377ش، «انگیزش در اخلاق از دیدگاه قرآن کریم»، پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
روزبه، فهیمه، عزت الله نادری و مریم سیف نراقی. 1398ش، «الگوی مطلوب برنامه درسی «کتاب آیین زندگی»(با تأکید بر مهارت‌های شهروند جهانی دینی)»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال یازدهم، شماره 42، تابستان1399، صص35-51.
شمخی، مینا. 1394ش، «تأثیر تربیت قرآنی بر تبلور کمال انسانی»، مجله آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، پاییز و زمستان، شماره 2، صص 59 تا 76.
طالبی، ابوتراب.1380ش، «بررسی تعارض بین ارزش‌های اخلاقی مذهبی و کنش‌های اجتماعی دانش آموزان دبیرستان‌های منطقه 3 و 5 تهران»، رساله دکتری رشته جامعه شناسی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
علیپور و نیک صفت. 1390ش، «روان‌شناسی کمال قرآن»، دوفصلنامه علمی پژوهشی مطالعات اسلام و روان‌شناسی، دوره 5، شماره 8، بهار و تابستان 1390، صص111-132.
مهدوی نژاد، محمد حسین. 1391ش، «تحلیلی فلسفی از مبنای انسان شناختی و انگیزش اخلاقی در اندیشه علامه طباطبایی»، حکمت صدرایی، پاییز و زمستان 1391، صص 108-95.
_||_The Holy Quran.
Ibn Manzur, Muhammad ibn Makram. 1408, Arabic Language, First Edition, Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.
Ismaili, Reza 2000, A Survey of the Situation and Characteristics of Isfahan Public Culture (Research Report), Isfahan: Publications of the General Secretariat of Isfahan Public Culture.
Erafi, Alireza 2002, Generalities of Educational Jurisprudence, Vol. 1, Qom: Publications of the Research Institute and the University.
Thomas, L .; 2005, Psychology of Ethics, a collection of essays on the psychology of ethics, translated by Mansour Nasiri, Qom: Maaref Publishing.
Javadi Amoli, Abdullah 2008, Interpretation of man to man, third edition, Qom: Nashr-e Esra '. Dehkhoda, Ali Akbar. 1998, Dictionary, Volumes 3, 2, 1, 4, 5, Tehran: Tehran University Press. Dailami, Ahmad and Massoud Azarbayjani. 2001, Islamic Ethics, Qom: Islamic Publishing Office Publications.
Ragheb Isfahani, Hussein bin Mohammad. 1404 AH, Dictionary of Quranic Words, Beirut: Dar Al-Katib Al-Arabi.
Sarmad, Zohreh, Ali Bazargan and Elahe Hejazi. 1997, Research Methods in Behavioral Sciences, Tehran: Agah Publications.
Sharifi, Hassan Pasha and Nastaran Sharifi. 2004, Research Methods in Behavioral Sciences, Tehran: Sokhan Publications.
Tabatabai, Mohammad Hussein 1995, Tafsir Al-Mizan, Volumes 1, 3, 4, 5, 6, 7, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 19 and 20, translated by Seyyed Mohammad Baqer Mousavi Hamedani, Qom: Islamic Publications Office.
Abbas Nejad, Mohsen and Hamid Faghfour Maghrebi. 2005, Quran and Natural Sciences, Mashhad: Publication of Quranic Research Foundation of the seminary and university.
Mesbah, Mohammad Taqi 1998, Ethics in the Quran, Volume 1, Written by Mohammad Hossein Eskandari, Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute Publications.
Mesbah, Mohammad Taqi 2015, Philosophy of Ethics, third edition of Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute Publications.
Motahari, Morteza 1985, Divine Justice, Tehran: Sadra Publications.
Motahari, Morteza 1992, Collection of Works, Tehran: Sadra Publications.
Motahari, Morteza 1996, Introduction to the Quran, Tehran: Sadra Publications.
Motahari, Morteza 2003, The Perfect Man, Tehran: Sadra Publications.
Makarem Shirazi, Nasser. 1995, Imam's message, third edition, Tehran: Islamic Bookstore.
English books
Blasi, A. 1980m, Bridging moral cognition and moral action: A critical review of the literature, Psychological Bulletin, 88, pp. 1–45.
Thoma, S. J. 1994m, Moral judgment and moral action. In: J. R. Rest & D. Narvaez.
Noddings , N. 1995 M, philosophy of Education, Corolado: Westview Press.
Noddings , N. 1992 M, The Challenge to Care in Schools, New York: Teachers College Press.
Articles and dissertations
Bayat, Fariborz. 1993, "The Impact of Generalism on Ethics", Master Thesis in Philosophy, Tehran: Shahid Beheshti University.
Razzaqi, Hadi. 1998, "Motivation in Ethics from the Perspective of the Holy Quran", M.Sc. Thesis, Qom: Imam Khomeini Educational-Research Institute.
Roozbeh, Fahimeh, Ezatullah Naderi and Maryam Seif Naraghi. 2019, "The ideal model of the curriculum of the" Book of the Rite of Life "(with emphasis on the skills of the world religious citizen)", Quarterly Journal of Quranic Studies, Eleventh Year, No. 42, Summer 1399, pp. 35-51. Shamkhi, Mina. 2015, "The effect of Quranic education on the crystallization of human perfection", Journal of Educational Teachings in Quran and Hadith, Autumn and Winter, No. 2, pp. 59-76.
Talebi, Aboutrab. 2001, "Study of the conflict between religious moral values and social actions of high school students in Tehran's 3rd and 5th districts", PhD thesis in Sociology, Tehran: Tarbiat Modares University.
Alipour and Nik Sefat. 2011, "Psychology of Quranic perfection", Bi-Quarterly Journal of Islamic Studies and Psychology, Volume 5, Number 8, Spring and Summer 2011, pp. 111-132.
Mahdavi Nejad, Mohammad Hossein 2012, "Philosophical analysis of anthropological basis and moral motivation in the thought of Allameh Tabatabai", Hekmat Sadraei, Fall and Winter 2012, pp. 108-95.