بازخوانی آیات هدایت و اضلال الهی با تأکید بر آموزه های رضوی و مستندات قرآنی آن
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنیحسن نقدیان 1 , علی اسذی 2 * , صادق شفیعی 3
1 - گروه معارف، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آیت اله العظمی بروجردی، بروجرد، ایران
2 - عضو هیأت علمی پژوهشگاه دفتر تبلیغات اسلامی
3 - استادیار گروه معارف، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آیت اله العظمی بروجردی، بروجرد، ایران
کلید واژه: هدایت, اضلال, مستندات قرآنی, امام رضا علیه السلام,
چکیده مقاله :
نگاه ظاهری به آیات هدایت و اضلال الهی، شبهه و چالش در حوزه اختیار آدمی ایجاد می کند لذا بررسی مراد واقعی این آیات لازم به نظر می رسد. در این میان آموزه های رضوی ، به نوبه خود در زدودن این شبهات بسیار مؤثر بوده است. این پژوهش-در راستای این پرسشها که؛ آیا استناد هدایت و ضلالت به خداوند در برخی آیات، با اختیار انسان سازگار است؟ دیدگاه امام رضا(ع)چه مستندات قرآنی داشته و تحلیل آنها چیست؟-بر آن است که با تحلیلِ تفسیر امام رضا(ع)از هدایت و اضلال الهی و مستندات قرآنی آنها ،به روش استنادی-تحلیلی و به شیوۀ کتابخانه ای، به این موضوع بپردازد. با دقت در بیانات آن حضرت،می‌توان به اصولی در فهم درست این مسأله دست یافت که با شواهد قرآنی و عقلی تأیید می‌شود.تأکید بر ناسازگاری عدل و حکمت خدا با هدایت و گمراهی جبری و پاداش و عقاب بر آن، پاداشی بودن هدایت و کیفری بودن اضلال در برخی آیات، توجه به رابطۀ وجودی انسان با خداوند و عدمی بودن مفهوم اضلال در مورد خدا، از جمله اصولی هستند که با تحلیل آنها و ارائۀ شواهد قرآنی می توان به آسانی به این نتیجه رسید که؛ برداشت جبر از این آیات صحیح نمی باشد
An outward look at the verses of divine guidance and error creates doubt and challenge in the realm of human free will, so it seems necessary to examine the true meaning of these verses. In the meantime, Razavi's teachings, in turn, have been very effective in removing these doubts. This research - in line with the questions that; Is the citation of guidance and misguidance to God in some verses compatible with human free will? What are the views of Imam Reza (AS) and his analysis of the Qur'an? Pay attention to this issue. By paying attention to the statements of that Imam, principles can be achieved in the correct understanding of this issue, which is confirmed by Quranic and rational evidences. The existence of error in some verses, attention to the relationship of human existence with God and the non-existence of the concept of error about God are among the principles that can be easily concluded by analyzing them and presenting Qur'anic evidence that; The interpretation of algebr from these verses is not correct
قرآن کریم
۱- آلوسى، محمود بن عبدالله،۱۴۱۵ق، روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و السبع المثاني، ۱۶جلد، بيروت، دار الكتب العلمية،
۲- ابن بابويه، محمد بن على،۱۳۷۸ق، عيون أخبار الرضا عليه السلام، ۲جلد ، تهران، نشر جهان ،
۳- ابن بابويه، محمد بن على،۱۳۹۸ ق ، التوحيد (للصدوق) ، قم، جامعه مدرسين ،
۴- ابن فارس، أحمد بن فارس،۱۴۰۴ق، معجم مقاييس اللغة، ۶جلد ، قم، مكتب الاعلام الاسلامي،
۵- ابن منظور، محمدبن مکرم،۱۴۱۴ق، لسان العرب،تحقبق:جمال الدین میردامادی، ۱۵جلد، چاپ سوم، بیروت، دارالفکر،
۶- جوادی آملی،عبدالله،۱۳۸۳ش، توحید در قرآن ، قم، مرکز نشر إسرا ،
۷- جوادی آملی ، عبدالله،۱۳۸۸ش، فلسفه الهی از منظر امام رضا علیه السلام، چاپ چهارم، قم، مرکز نشر إسرا ،
۸- حقى برسوى، اسماعيل بن مصطفى، بی تا، تفسير روح البيان، ۱۰جلد ، بيروت، دار الفكر ،
۹- خرازى، سيد محسن،۱۴۱۷ق، بداية المعارف الإلهية في شرح عقائد الإمامية ،۲جلد، چاپ چهارم، قم، مؤسسه نشر اسلامی،
۱۰- دانشنامه امام علی علیه السلام،۱۳۸۰ش، جلد دوم ،تهران، مرکزنشرآثارپژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی ،
۱۱- راغب أصفهانى، حسين بن محمد،۱۴۱۲ق، مفردات ألفاظ القرآن ، دمشق،دار القلم - الدار الشامية ،
۱۲- سبحانی،جعفر،۱۴۱۲ق، الالهیات علی هدی الکتاب والسنه والعقل،۴جلد، چاپ سوم، قم،المرکزالعالمی للدراسات الاسلامیه،
۱۳- سعیدی مهر،محمد، ۱۳۷۷ش، آموزش کلام اسلامی۱(خداشناسی) ، قم، انتشارات مؤسسه طه،
۱۴- شيخ صدوق،۱۳۷۲ش، عيون أخبار الرضا (ع)،ترجمه غفارى و مستفيد،۲جلد ، تهران، نشر صدوق،
۱۵- شيخ صدوق، ۱۴۰۳ق، معاني الأخبار ، قم، جامعه مدرسین ،
۱۶- شيرازى صدر الدين ، محمد بن ابراهيم،۱۳۶۶ش، شرح أصول الكافي (صدرا)،۴جلد ،تهران، مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگى ،
۱۷- طباطبایی ، سید محمد حسین،۱۴۱۷ق، المیزان فی تفسیر القرآن،۲۰جلد ، قم، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ،
۱۸- طباطبايى، محمدحسين،۱۳۷۴ش، ترجمه تفسير الميزان،۲۰جلد، چاپ پنجم، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، دفتر انتشارات اسلامى ،
19- طبرسی، فضل بن حسن،۱۳۷۲ش، مجمع البیان،۱۰جلد،تهران، انتشارات ناصر خسرو،
20-طریحی، فخرالدین بن محمد،۱۳۷۵ش، مجمع البحرین، مصحح: حسین اشکوری،۶ جلد،تهران، مرتضوی،
21- فخرالدین رازی،ابوعبدالله محمد بن عمر،1420ق، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)،۳۲جلد، بیروت، دارإحیاءالتراث العربی،
22- فراهیدی،خلیل بن محمد،1409ق، کتاب العین، ۹جلد، چاپ دوم ، قم، نشر هجرت ،
23- قرشى بنايى، على اكبر،1412ق، قاموس قرآن، ۷جلد، چاپ ششم،تهران، دار الكتب الاسلامية،
24- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى،1403ق، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ،۱۱۱جلد، چاپ دوم ، بیروت، دار إحياء التراث العربي ،
25- مصطفوی،حسن،1368ش، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم،۱۴جلد، تهران، وزرات فرهنگ و ارشاد،
26- مكارم شيرازى، ناصر، ۱۳۷۱ش، تفسير نمونه، ۲۸جلد، چاپ دهم،تهران، دار الكتب الإسلامية ،