تحلیل محتوای کتاب‌های درسی فارسی دوره ابتدایی با توجه به ساحت‌های شش‌گانه تربیت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
محورهای موضوعی : تحلیل محتوا
1 - دانشیار گروه مدیریت آموزشی، واحد نکا، دانشگاه آزاد اسلامی، نکا، ایران
کلید واژه: کتاب فارسی, ساحت‌های شش‌گانه, سند تحول بنیادین, تحلیل محتوا ,
چکیده مقاله :
هدف از این مطالعه بررسی میزان توجه به ساحت‌های شش‌گانه تربیت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در کتاب‌های فارسی دوره ابتدایی بوده است. روش پژوهش کیفی از نوع تحلیل محتوا و از نوع مطالعات کاربردی بوده است. جامعه تحليلي این پژوهش شامل شش عنوان کتاب درسی فارسی پایه‌های اول تا ششم دوره ابتدایی و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بوده است. با توجه به ماهیت موضوع و محدوديت جامعه پژوهش نمونه‌گيري انجام نشده است و کل جامعه تحلیلی مورد بررسی و مطالعه (تمام‌شماری) قرار گرفته است. در واقع، واحد تحلیل، صفحات کتاب درسی فارسی دوره ابتدایی شامل متون، پرسش‌ها، تمرین‌ها و تصاویر بوده است. ابزار جمع‌آوری اطلاعات سياهه تحلیل محتوا بود که روایی توصیفی و تفسیری آن از نظر صاحب‌نظران و متخصصان تأیید شده است. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌های حاصله، از شاخص‌های آمار توصیفی در فرآیند تحلیلی آنتروپی شانون استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان دادند که در کتاب‌های فارسی دوره ابتدایی به ساحت‌های شش‌گانه تربیتی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش توجه شده است که از بیش‌ترین به کمترین توجه به ترتیب عبارت است از ساحت اعتقادي، اخلاقی و عبادی؛ ساحت اجتماعي و سياسي؛ ساحت علمي و فناوري؛ ساحت زيستي و بدني؛ ساحت زيبايي‌شناختي و هنري؛ و ساحت اقتصادي و حرفه‌ای. همچنین ضریب اهمیت توجه به هر یک از ساحت‌های شش‌گانه تربیتی به ترتیب اولویت عبارت است از زیستی و بدنی، زیبایی‌شناختی و هنری؛ اعتقادی، اخلاقی و عبادی؛ اقتصادی و حرفه‌ای؛ علمی و فناوری؛ و اجتماعی و سیاسی.
The aim of the present study was to investigate the level of attention paid to the six areas of education in the document of the fundamental transformation of education in the Persian textbooks of the Islamic Republic of Iran. The qualitative research method was content analysis and applied studies. The analytical community of the present study included six titles of Persian textbooks for grades one to six of the elementary school and the document of the fundamental transformation of education. Given the nature of the subject and the limitations of the research community, sampling was not carried out and the entire analytical community was examined and studied. In fact, the unit of analysis was the pages of the Persian textbook for the elementary school, including texts, questions, exercises, and images. The data collection tool was a content analysis checklist, the descriptive and interpretive validity of which has been confirmed by experts and specialists. In order to analyze the resulting data, descriptive statistics indicators were used in the Shannon entropy analytical process. The results of the study showed that in Persian primary school books, attention was paid to the six educational areas of the document of the fundamental transformation of education. From the most to the least attention, they are: The area of belief, morality and worship; the area of social and political; the area of science and technology; the area of biology and physical; the area of aesthetics and art; and the area of economics and profession. Also, the importance coefficient of attention to each of the six educational areas, in order of priority, is: biology and physical; aesthetics and art; the area of belief, morality and worship; economics and profession; science and technology, social and political.
ایشاتی، طاهره و حاجی‌حسین، منیژه. (1396). نقش کتاب فارسي بخوانيم دوره ابتدايي در هويت ملي (با تأکيد بر فرهنگ و ميراث فرهنگي). مطالعات ملی، 18(2)، 131-115.
آتشک، محمد، توفان، مهوش و احمدی، امینه. (1391). تحلیل کمی محتوای کتاب‌های فارسی از منظر اهداف اخلاقی مصوب دوره ابتدایی. اخلاق در علوم و فناوری، 7(4)، 84-74.
آقامحمدی، جواد. (1398). تربیت حرفه‌ای در حاشیه، بررسی میزان انعکاس اهداف ساحت‌های شش‌گانه تربیت سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش در متون درسی. رشد آموزش علوم اجتماعی، 80، 21-16.
بهاری، فرزانه، سمیعی زفرقندی، مرتضی و افکاری، فرشته. (1397). تحلیل محتوای کتاب فارسی چهارم دبستان از حیث توجه به مؤلفه‌های هنری و زیباشناختی. مطالعات روانشناسی و علومتربیتی، 37، 138-109.
جعفری هرندی، رضا، نجفی، حسن و امیدی، محمود. (1397). سیمای فروع دین در محتوای کتاب-های درسی فارسی دوره¬های ابتدایی و متوسطه. پژوهش در مسائل تعلیم وتربیت اسلامی، 26(41)، 87-67.
جعفری، سمانه، حسن‌زاده، محمد و حسن‌زاده، محدثه. (1398). بررسی میزان همسویی کتاب فارسی پایه دهم با ساحت‌های شش‌گانه سند تحول بنیادین. پنجمین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در روانشناسی، مشاوره و علوم تربیتی، 22 اسفند.
خوش‌اخلاق، ابوالفضل و رهنمایی، سید احمد. (1399). تحلیل محتوای کیفی کتاب‌های فارسی دوره ابتدایی از منظر ارزش‌های اجتماعی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. معرفت، 274، 86-75.
رهبری، مهدي، بلباسي، ميثم و قربي، سيدمحمدجواد. (1394). هويت ملي در سند تحول بنيادين آموزش و پرورش جمهوري اسلامي ايران. مطالعات ملی، 16(61)، 66-45.
سلطانی، اکبر، ادیب، یوسف، محمودی، فیروز و واحدی، شهرام. (1397). تحلیل محتوای کتاب‌های درسی فارسی دوره ابتدایی براساس مؤلفه‌های هوش چندگانه: روش آنتروپی شانون. آموزش و ارزشیابی، 11(43)، 183-157.
شورای عالی انقلاب فرهنگی. (1390). سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
شوراي عالي آموزش و پرورش. (1390). مباني نظري سند تحول بنيادين. تهران: شوراي عالي وزارت آموزش و پرورش.
علی‌پور، فاطمه، حیدری، زهرا و سنجری، فاطمه. (1396). بررسی میزان توجه به ساحت‌های شش‌گانه تربیت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در کتاب‌های درسی هدیه‌های آسمانی دوره دوم ابتدایی. همایش کشوری دانش موضوعی- تربیتی (دانش‌آموزش محتوا): آموزش دینی و قرآن ابتدایی، 16 اسفند، قم، دانشگاه فرهنگیان.
محمودی، سیروس و ایمانی‌فر، حمیدرضا. (1399). تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دوره ابتدایی از نظر توجه به اهداف تربیت اجتماعی نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران. اسلام و علوم اجتماعی، 12(9)، 284-263.
مستشیری، سیده الناز. (1394). بررسی اهداف میراث فرهنگی در سند تحول بنیادین و مقایسه آن با اهداف کلی برنامه درسی کتاب مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی. اولین کنگره بین‌المللی روانشناسی و علوم تربیتی با رویکردها اسلامی، 26 شهریور.
منصوری، علی و فریدونی، آزیتا. (1388). تبلور هویت ملی در کتب درسی بررسی محتوایی کتاب فارسی دوره ابتدایی. مطالعات ملی، 10(38)، 46-27.
مهرعلیان، مهدیه؛ شکری، کریم، سبحانی‌نژاد، مهدی و نورآبادی، سولماز. (1398). تحلیل محتوای کتب پایه سوم ابتدایی با توجه به ساحت زیستی- بدنی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. یازدهمین همایش ملی آموزش. دانشگاه تربیت دبیری شهید رجایی، 12 اردبیهشت.
نیلی، محمدرضا، موسوي، ستاره، نصر، احمدرضا و مسعود، محمد. (1393). بررسی میزان آگاهی اعضاي هیئت علمی گروه‌هاي فنی مهندسی دانشگاه‌هاي اصفهان و صنعتی اصفهان از مؤلفه‌هاي اساسی نوآوري برنامه‌ریزي درسی و میزان کاربست آن‌ها. آموزش مهندسی ایران، 16(64)، 88-59.
وفائی، رضا، فضل‌الهی قمشی، سیف‌اله و طالعی‌فرد، احمد. (1396). بررسی میزان توجه به ساحت‌های شش‌گانه تربیت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی. مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 2(2)، 154-131.
همتی، علی‌رضا، گودرزی، محمدعلی و حاجیانی، ابراهیم. (1394). ضرورت آینده‌پژوهی در نظام‌های آموزش و پرورش. آینده‌پژوهی مدیریت، 26(103)، 67-59.
یوسفیان اهری، پونه، رنجدوست، شهرام و عظیمی، محمد. (1399). تحلیل محتوای کتاب‌های درسی پايه پنجم ابتدايی بر اساس مؤلفه‌های برنامه درسی آموزش فلسفه برای کودکان مبتنی بر هوش معنوی. مطالعات برنامه درسی، 59(15)، 152-115.