ارائه الگویی برای میز مرجع دیجیتال کتابخانه های دانشگاهی ایران براساس تحلیل محتوای میز مرجع دیجیتال کتابخانه های دانشگاه های برتر دنیا

محورهای موضوعی : دانش شناسی

فاطمه نوشین فرد ¹ (استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات گروه کتابداری و اطلاع رسانی تهران ایران.)
آزاده اسماعیل زاده ² (دانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران ایران و عضو باشگاه پژوهشگران جوان واحد قائم شهر)

تاریخ دریافت : 1389/01/05 تاریخ پذیرش : 1389/08/28 تاریخ انتشار : 1390/03/01

کلید واژه: تحلیل محتوا, الگوی میز مرجع دیجیتال, کتابخانه های دانشگاهی ایران, مرجع دیجیتال,

چکیده مقاله :

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارائه الگو برای میز مرجع دیجیتال کتابخانه های دانشگاهی ایران به تحلیل محتوای میز مرجع دیجیتال کتابخانه دانشگاه های برتر دنیا می پردازد. روش شناسی: ابتدا با استفاده از روش تحلیل محتوا، 16 میز مرجع دیجیتالی کتابخانه های دانشگاههای برتر دنیا مورد بررسی قرار گرفت و پس از حذف موارد مشابه و مترادف، جمعاً 30 ویژگی استخراج شد و از طریق روش دلفی از صاحبنظران در مورد آنها نظرخواهی شد. در نهایت، با اعمال حداقل میانگین 4، 26 ویژگی برای طراحی میز مرجع انتخاب و در الگوی پیشنهادی اعمال گردید. همچنین کتابخانه های دانشگاه های ایران که دارای میز مرجع دیجیتال بودند و تعداد آنها 13 کتابخانه بود با استفاده از سیاهه وارسی فوق مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که پنج ویژگی محتوایی نام و نام خانوادگی کاربر، شماره تلفن، نشانی پست الکترونیکی، پرسش کاربر، ارسال سوال به صورت تلفنی، پست الکترونیکی، مصاحبه(ارتباط کلامی) با 100 درصد بالاترین درصد؛ و دو ویژگی محتوایی شماره نمابر، ارائه شناسه کاربری و کلمه عبور از طرف کتابخانه برای دسترسی کاربر به اطلاعاتی که حجم زیادی دارند با 5/12 درصد پایین ترین درصد در میز مرجع دیجیتال کلیه کتابخانه های دانشگاهی برتر دنیا بودند. دو ویژگی راهنمای استفاده از میز مرجع دیجیتال و پرسش کاربر با میانگین 80/4 بالاترین میانگین و ویژگی نشانی پستی کاربر با میانگین 47/3 کمترین میزان اهمیت را در میان ویژگی های برگزیده برای میز مرجع داشته است. نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش می توان چنین استنباط کرد که درصد بسیار کمی از کتابخانه های دانشگاهی ایران دارای میز مرجع دیجیتال هستند و این تعداد نیز از لحاظ دارا بودن ویژگی های محتوایی در وضعیت مطلوبی قرار ندارند. از این رو لازم است کتابخانه های دانشگاهی در کشور با راه اندازی میز مرجع دیجیتال کاربران را در بهره گیری گسترده تر از خدمات کتابخانه یاری رسانند.

چکیده انگلیسی:

Purpose: The present study aims to provide a model for Digital reference desk of Iran university libraries. Methodology: Digital reference desk of 16 world top universities were examined by applying content analysis and after removal of matches and synonyms, a total of 30 features were extracted which through the Delphi method, experts were consulted about them. Moreover, 13 Iranian academic libraries which had Digital reference desk were examined.  Findings: Results showed that five main content features namely "user name, phone number, email address, user questions, questions submitted by telephone, mail, interview (verbal communication)" were observed 100 percent with the highest percentage, and two content features "fax number, username and password" with 12.5 percent had the lowest percentage. Conclusion: According to research findings, academic libraries should start in a Digital reference desk that users can benefit more from the broader library services.  

منابع و مأخذ:

اصغری پوده، احمدرضا (1380). "عناصروویژگیهایمهمدرطراحیوب سایت کتابخانه دانشگاهی". کتابداری و اطلاع رسانی، فصلنامه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی. 4 (4): 35 -51.

الیس، لیزا و استفن فرنکور (2001) . استفاده از کارایی اطلاعاتی در خدمات مرجع دیجیتال. ترجمه مرتضی کوکبی 1383. درگزیده مقالات ایفلا، زیرنظر فریبرز خسروی، به همت و ویراستاری سیمین نیازی، 51-59. تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

جناب زاده، رؤیا (1382). خدماتمرجعدیجیتالدرکتابخانه هایدانشگاهی. کتابداری. 37 (40): 201 – 215.

جوکار، طاهره (1381). میزهایمرجعمجازی: پدیدهعصرارتباطات .کتابداریو اطلاع رسانی، فصلنامه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی. 5 (4): 45-56.

سبزی پور، محمد و غلامرضا فدایی عراقی (1387).  ارزیابی خدمات مرجع الکترونیکی در وب سایت کتابخانههای دانشگاهی دولتی شهر تهران (گزارشی از پیشرفت کار یک طرح پژوهشی. کتابداری و اطلاع رسانی، فصلنامه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد آستان قدس رضوی 11 (3): 117-138.

سهیلی، فرامرز.(1385). دریچه ای به منابع اینترنتی. فصلنامه کتاب. 17 (67): 103-122.

علیپورحافظی، مهدی و یعقوب نوروزی (1382). خدمات مرجع از راه دور در کتابخانه های مجازی، فصلنامه کتاب، 53 : 87 -96.

مرادمند، علی (1384). ارائهالگوییمناسببرایارتقایکیفیوب سایت کتابخانةمّلیجمهوریاسلامیایراناز طریقتحلیلمحتواییوساختاریویژگیهایوب سایتهایکتابخانه هایمّلیجهانبااستفادهازنظرات صاحبنظران ایرانی. پایان نامه کارشناسی ارشد.دانشگاه شهید چمران. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

منصوری، علی و میترا پشتوتنی زاده (1385). اهمیت میز مرجع دیجیتالی در کتابخانه ها و رهنمودهایی برای طراحی نرم افزار میز مرجع دیجیتالی با تاکید بر خدمات مرجع، فصلنامه علوم و فناوری اطلاعات، 21 (4):1-18

منصوری، علی (1385). ارائه الگویی برای میز مرجع دیجیتالی مرکز اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران بر اساس تحلیل محتوایی میزهای مرجع دیجیتالی کتابخانه های ملی جهان. فصلنامه علمی – پژوهشی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد استان قدس رضوی، پیاپی 39، شماره سوم جلد دهم.

نقی مهرطبایی، اشرف و مهدی علیپورحافظی (1384). استانداردهادرخدمات مرجعمجازی. دفتر کتابداری، 39 (44): 209 -227.

Accart, Jean-Philippe (2006). “Swiss Info Desk: the virtual reference desk project of theSwissNational Library”. New Library World, 107(1224/1225): 228-237. http:// www.emeraldinsight.com. (accessed September 25, 2010).

Cloughley, Karen (2004). Digital reference services: how do the library based services compare with the expert services?. Library Review 53(1): 17-23. http:// www.emeraldinsight.com (accessed  July 11, 2007)

Dollah, Wan and Wan A. Kadir (2006). Digital reference services in selected public academicibraries in Malaysia: A case study 2006, :122-135. http://hdl.handle.net/10150/106202 (accessed September 25, 2010)

Kern, M. Kathleen (2004). Have (n’t) we been here before? Lessons from telephone reference, Reference Librarian 85: 1-17.

Lewis, Krystal M. & Sandra L. Degroote (2008). “Digital reference access points: an Analysis of usage”, Reference Services Review, 36(2):194-204.

Lochore, Stephen (2004). How good are the free digital reference services? A comparison oflibrary-based and expert services. Library Review 53(1): 24-29. http://www.emerald-library.com/.  (Accessed 11 July 2010).

Nilsen, K. 2004. The Library Visit Study: user experiences at the virtual reference desk. Information Research, 9(2) paper 171 http://InformationR.net/ir/9-2/paper171.html  (accessed September 25, 2010).

Osareh, Farideh, Zahed Bigdeli, Ali Mansouri, Ali Akbar Khasseh, (2009). “ the digital referencedesks of the world’s national libraries”, Reference Services Review, Vol. 37
( 2): 221 – 233

Wasik, J. M. (1999). “Building and maintaining digital reference services”. ERIC Digest. www.ed.gov/ database/ERIC digest/.

White, M. D. (2001). Diffusion of an innovation: Digital reference services in Carnegie foundationmasters (comprehensive) academic institution libraries. The journal of academic librarianship,  27 (3): 173 -187.