بررسی میزان تأثیر کتاب درمانی بر کاهش علائم افسردگی: مطالعه موردی دانش آموزان پایه چهارم و پنجم دبستان دخترانه شهید توانا در تبریز

محورهای موضوعی : دانش شناسی

نسیم سلحشور ¹ , زهره میرحسینی ²

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد تهران شمال
2 - دانشیار گروه کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال

تاریخ دریافت : 1392/09/21 تاریخ پذیرش : 1393/01/18 تاریخ انتشار : 1394/06/01

کلید واژه: تبریز, کتاب درمانی, افسردگی کودکان, شاگردان ابتدایی, مدرسه‌ها,

چکیده مقاله :

هدف: با توجه به اهمیت درمان مشکلات روانی کودکان و اهمیت روش‌های درمانی رشد مدار، هدف بررسی میزان تأثیر کتاب درمانی بر کاهش علائم افسردگی دانش آموزان پایه چهارم و پنجم دبستان دخترانه شهید توانا در تبریز بوده است. روش پژوهش: پژوهش آزمایشی و از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و پیگیری 2 ماهه بدون گروه کنترل بوده و با استفاده از روش نمونه‌گیری در دسترس، و استفاده از پرسش‌نامه افسردگی کودکان ماریاکواکس، 24 نفر از دانش آموزان افسرده پایه چهارم و پنجم ابتدایی به صورت تصادفی به دو گروه تقسیم شدند. کتاب درمانی در 12 جلسه 60 دقیقه‌ای هفته‌ای یک بار اجرا شد و گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نکردند. برای بررسی پایداری اثر بخشی درمان، گروه آزمایش بعد از دو ماه آزمون افسردگی را مجدداً تکمیل کردند. محقق با استفاده از روش مصاحبه نیمه ساخت یافته اقدام به جمع آوری داده‌های کیفی نمود و داده‌ها را با استفاده از آزمون t ﺍﺳﺘﻮﺩﻧﺖ وابسته مورد بررسی قرار داد. یافته‌ها: مقایسه‌ها نشان داد که افسردگی تمام آزمودنی‌ها کاهش یافت و این کاهش در پیگیری دو ماهه نیز پایدار ماند. بر اساس یافته‌های حاصله، مادران نگرش مثبتی به کتاب درمانی از خود نشان دادند. نتیجه‌گیری: کتاب درمانی نه تنها علایم افسردگی را کاهش می‌دهد؛ بلکه با توجه به علاقه و استقبال مادران، می‌توان از آن در بسیاری از موقعیت‌های درمانی و آموزشی بهره جست.

چکیده انگلیسی:

Purpose: Considering the importance of the treatment of children’s psychological problems at earlier ages and developmentally-oriented therapies, the present study aimed to examine the effect of bibliotherapy on fourth and fifth graders students’ depression at Shahid Tavana Primary School in Tabriz. Methodology: A quasi-experimental study and the convenience sampling, 24 students of fourth and fifth graders of ShahidTavana Primary School were selected and assigned in tow groups, that was employed the pre test – post test control group design with a two-month follow-up without the control group. Children’s depression inventory developed by Kovacs was used. After the pretest, the treatment included twelve 60-minute sessions once a week while the control group received no-treatment. Both groups were post tested immediately after the treatment. The experimental group was also re-tested with a two-month time interval in order for the treatment’s stability to be examined. To complete the results of quantitative data, the researcher also gathered qualitative data through semi-structured interviews. The quantitative data was analyzed by means of dependent-samples, t-test and the qualitative data was studied accordingly. Findings: showed that the children’s depression was reduced and after 2 months the reduction was also stable. It also revealed that mothers had positive attitudes toward bibliotherapy Conclusion: It is concluded that not only does bibliotherapy have the potential to reduce children’s depression, but also it can be employed in various educational and therapeutic settings due to its acceptance among mothers.  

منابع و مأخذ:

اسدنیا، م. (1387). کتاب‌های شفا بخش: نظری به کتاب درمانی و شیوه‌های آن. تهران: امروز.

اکبر زاده، ن. (1378). سنجش افسردگی با آزمون CDI در نمونه نوجوانان ایرانی. مجله مدرس علوم انسانی،3، 70- 84.

بانکی، ی. (1388). اثربخشی کتاب درمانی گروهی بر اضطراب جدایی و افسردگی در کودکان والدین طلاق گرفته. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی تهران، تهران.

تامپسون، چارلز ل.؛ رودلف، ل. (1384). مشاوره با کودکان. (جواد طهوریان، مترجم). تهران: انتشارات رشد.

تنمایی فرد، م.ر. (1379). رابطه درماندگی آموخته شده و افسردگی در کودکان و تأثیر درمان دارویی و درمان شناختی – رفتاری. پایان‌نامه دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.

تیرگر، م. (بی تا). کتاب‌ درمانی. گلبانگ، 3، 43-45.

شیبانی، ش.(1385). تأثیر قصه درمانی بر افسردگی کودکان و راهبردهای رویارویی کودکان افسرده. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد تهران مرکزی، تهران.

کداسن، ه. ج.؛ شفر، چ. ب. (1386). برگزیده‌ای از روش‌های بازی درمانی. (سوسن صابری و پریوش وکیلی، مترجم). تهران: انتشارات ارجمند.

کریمی نسب، ا. (1389). بررسی اثر بخشی قصه درمانی بر میزان افسردگی کودکا ن مبتلا به سرطان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد.

کواکس، م.(بی تا). تست افسردگی کودکان ماریاکواکس. (ابوالفضل کرمی، مترجم). تهران: مرکز نشر روان سنجی (جزوه).

کیزرلینک، ل.ف. (1381). مقابله با ترس: چگونه با تعریف داستانی ترس را از فرزندان خود دور کنیم؟. (حسن ناصری، مترجم). مشهد: انتشارات به نشر.

گلزاری، م. (1366). کتاب درمانی. قلمرو 2، 80-69.

میرزا پورآغاج، ز. (1389). تأثیر کتاب درمانی بر کاهش افسردگی کودکان سرطانی تحت درمان در بیمارستان محک تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.

نرسی، م. (1383). اثر تکنیک‌های بازی درمانی در کاهش اضطراب و افزایش سطح احساسات مثبت و سازگاری عمومی در کودکان 9 تا 12 ساله مبتلا به سرطان خون، بستری در مرکز طبی اطفال تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن، تهران.

Elkins, H. )1999). Ten key questions (and ansewers) about bibliotherapy. (1999). Retrieved from: www.indiana. edu/~1525/x425-1525 / m8bib2.html

Flick, U. (2006). An introduction to qualitative research, (3rd Ed). London: SAGE Publications.

Floyd, M. (2003). Bibliotherapy as an adjunct to psychotherapy for depression in older adults.

 Journal of Clinical Psychology, 59(2),187-195.

Kovacs, M. (1989). Affective disorders in children and adolescents. American Psychologis, 44(2), 209-215.

Mc Kay, S. L. (2006). Researching second language classrooms. Mahwah, N J: Lawrence Erlbaum.

Naylor, E. V. (2008). A­ five- minuets bibliotherapy prescription as a physician - delivered treatmen for depression (Doctoral dissertation, University of Nevada, Reno,2008). Proquest Dissertations & Theses, DAI/B 69-04, p, 3307735.