« تحلیل محتوای کارکردی کتاب‌های ریاضی مقطع ابتدایی دانش آموزان کم توان ذهنی
محورهای موضوعی : دانش شناسیعلی فراهانی 1 , علی اکبر ارجمندنیا 2 , غلامعلی افروز 3 , سعید حسن زاده 4
1 - کارشناس ارشد روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی
2 - استادیار دانشگاه تهران
3 - استاد دانشگاه تهران
4 - استادیار دانشگاه تهران
کلید واژه: تحلیل محتوا, کتاب درسی, ریاضیات کارکردی, دانش آموز کمتوان ذهنی,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر به منظور تحلیل محتوای کارکردی کتاب‌های ریاضی مقطع ابتدایی دانش آموزان کم توان ذهنی به اجرا درآمد. در قسمت اول پژوهش، پس از استخراج الگوی مفهومی و تنظیم چک لیست‌هایی منطبق بر الگوی مذکور، به تحلیل کیفی محتوای کتاب‌ها پرداخته شد. مولفه‌های نه گانه این الگو عبارتند از: اصطلاحات ریاضی، اعداد، شمارش، عملیات عددی، اشکال هندسی، اندازه گیری، زمان، پول و خرید و وسایل مرتبط با ریاضی. تحلیل محتوا توسط دو ارزیاب اجرا شد. نتایج تحلیل نشان داد که در مورد چهار کتاب نظرات دو ارزیاب هیچ تفاوتی با هم نداشتند و در سه کتاب دیگر نیز تفاوت معنادار نبوده و بسیار جزئی می باشد. خرده مقولات موضوعی ریاضیات کارکردی که در هیچکدام از کتاب‌ها آموزش داده نشده اند عبارتند از:برخی مفاهیم مربوط به اصطلاحات ریاضی مانند جهت و فاصله، اعداد ترتیبی، واحد دما در مقوله اندازه گیری، زمان‌های طبیعی، برخی سکه‌ها و اسکناس‌های رایج، دستگاه خودکار خرید و دستگاه خودپرداز در مقوله پول و خرید، تشخیص و شناسایی اشکال هندسی در اشیاء و مناظر طبیعی، همچنین وسایل مرتبط مانند ساعت دیجیتال، تلفن، ماشین حساب، دماسنج و باسکول یا ترازو. همچنین به بسیاری از موضوعها نیز به شکل کوتاه و گذرا اشاره شده است. نتایج بدست آمده بیانگر این هستند که در طراحی کتاب‌های ریاضی این گروه از دانش آموزان، بطور کامل و منسجم به تناسب محتوا با نیازهای مخاطبان(جنبه کارکردی) توجه نشده است و محتوای کنونی نیازمند اصلاحات و افزودن بسیاری از موضوعها و مفاهیم هستند.
Purpose: The present study was carried out to analyze the functional content of primary school mathematics textbooks for mentally retarded students. Methodology: After extracting the conceptual pattern and constructing the checklists based on the aforementioned pattern, in the first phase of the study, the functional content of the textbooks was investigated. The 9 components of the patterns are: mathematical vocabulary, numbers, counting, numerical operations, geometrical shapes, measurement, time, money and shopping, and mathematics-related instruments. The content analysis or in other words constructing the checklists was achieved by two assessors. Findings: The results of the analysis point out there was no difference between the opinions of the two assessors in four of the textbooks and for the remaining three textbooks, the difference was insignificant. Subcategories of functional mathematics which have been presented in none of the textbooks are as following: some mathematical concepts such as direction and distance, ordinal numbers, unit of temperature in the category of measurement, time of day, some common coins and bills, vending machine and ATM in the category of money and shopping, identifying geometrical shapes in objects and natural sceneries, and also related instruments such s digital watch, telephone, calculator, thermometer, and scale. Furthermore, many issues have been superficially dealt with. Conclusion: The obtained results imply that in developing the mathematics textbooks for this group of students, the appropriateness of the content to the readers’ needs (the functional aspect) was not fully taken into consideration and the existing content requires much alteration and a number of additional issues and concepts.
ارجمندنیا، علی اکبر.(1389). آموزش ریاضیات به دانش آموزان آهسته گام. (جزوه آموزشی). دانشگاه تهران.
افروز، غلامعلی(1388). مقدمه‌ای بر روان شناسی و آموزش و پرورش کودکان استثنایی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
باردن، لورنس(بی تا). تحلیل محتوا. (ترجمه ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی سرخابی، 1375). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
بهراد، بهنام(1384). محتوای آموزشی و آماده سازی کودکان آهسته گام آموزش پذیر در زمینه مهارتهای زندگی مستقل از دیدگاه معلمان و والدین. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، 3 ، 274ـ271.
سرمد، زهره؛ حجازی، الهه؛ بازرگان، عباس.(1379). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگاه.
کریپندورف، کلاوس(1980). تحلیل محتوا. (ترجمه هوشنگ نایبی، 1383). تهران: انتشارات نی.
محمد اسماعیل، الهه(1378). ارزشیابی از کتاب‌های ریاضی پایه‌های اول تا پنجم دانش آموزان عقب مانده ذهنی. طرح پژوهشی وزارت آموزش و پرورش، پژوهشکده کودکان استثنایی.
میرزابیگی، علی(1380). برنامه ریزی درسی و طرح درس. تهران: انتشارات یسطرون.
ناصح، جواد.(1380). بررسی و تحلیل محتوای کتاب ریاضی پنجم عقب مانده ذهنی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند.
یارمحمدیان، محمد حسین(1377). اصول برنامه ریزی درسی. تهران: انتشارات یادواره کتاب.
منابع انگلیسی
Browder, D. M. (2001). Curriculum and Assessment for Students with Moderate and Severe Disabilities. New York: Guilford press.
Kroesbergen, E. & Vanluit, J. E. (2005). Constructivist mathematics education for student with mild mental retardation. European Journal of Special Needs Education, 20, 107-116.
Miller, M. A., &Fenty, N. (2008).Functional academic adaptive skills. Adaptive Behavior Assessment System-II: Clinical Use and Interpretation, 93-114.
Odom, S., Brantlinger, E., Gersten, R., Thompson, B., & Harris, K.(2005). Research in special education: scientific methods and evidence-based practices. Council For Exceptional Children, 71, 2, 137-148.
Peterson, D. (1973). Functional Mathematics for Mental Retardation. Columbus. Ohio. Charles E. Merrill Publishing Company.
Snell, M., & Brown, F.(2000). Instruction of Student With Severe Disabilities, (5th Ed). Englewood cliffs. NJ: Prentice hall.