شناسایی نیازهای کاربران دارای آسیب بینایی در استفاده از خدمات کتابخانه: یک مطالعه کیفی

محورهای موضوعی : دانش شناسی

اعظم نجفقلی نژاد ¹ , زهرا بابایی ²

1 - دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، استادیار سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، تهران
2 - کارشناس واحد افراد با آسیب بینایی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

تاریخ دریافت : 1400/04/08 تاریخ پذیرش : 1400/05/30 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: خدمات کتابخانه, نابینا, آسیب بینایی, کم‌بینا, سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران,

چکیده مقاله :

هدف: این پژوهش با هدف درک و شناخت نیازهای کاربران با آسیب بینایی در واحد نابینایان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران‌ انجام شده است.روش پژوهش: پژوهش حاضر، کیفی است که به روش تحلیل محتوا و با رویکرد استقرایی انجام شد. ابزار گردآوری داده‌ها مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بود. نمونه‌گیری تا جایی پیش رفت تا داده‌ها به اشباع رسید و دیگر داده جدیدی از مصاحبه‌ها استخراج نشد. مصاحبه با 10 نفر از افراد دارای آسیب بینایی که تجربه استفاده از خدمات واحد نابینایان را داشتند، به اشباع رسید. 132 کد اولیه (2 مقوله اصلی و 12 مقوله فرعی) از دل مصاحبه‌ها استخراج شد. جهت استحکام و صحت داده‌ها از معیارهای گوبا و لینکلن (اعتبار، انتقال‌پذیری، اطمینان‌پذیری و تاییدپذیری) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار مکس کیودا نسخه 20 استفاده شد.یافته‌ها: تحلیل مصاحبه‌ها درباره تجربه مشارکت‌کنندگان در استفاده از خدمات واحد نابینایان کتابخانه ملی ایران در دو مقوله کلی "مشکلات و محدویت‌ها" و "پیشنهاد برای ارتقای سطح خدمات" خلاصه شد. 7 مقوله فرعی مربوط به “محدودیت‌ها و مشکلات” گزارش شده توسط کاربران دارای معلولیت بینایی عبارت بودند از: مسیرها و راهنماهای محیطی، ناامنی مسیر، استقلال نابینا، ابزارهای ویژه برای افراد با آسیب بینایی، امکانات رفاهی، شرایط محیطی تالار نابینایان (جایگاه کتابدار و شرایط محیطی خود تالار)، و بازاریابی خدمات. افراد دارای آسیب بینایی پیشنهاداتی را برای ارتقای سطح خدمات واحد ارائه دادند که در 5 مقوله فرعی آموزش، منابع، خدمات غیرحضوری، تقویت امکانات ویژه و تقویت امکانات داوطلبانه بود.نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد افراد دارای معلولیت بینایی، مشکلات و محدودیت‌های متعددی در استفاده از خدمات واحد نابینایان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران دارند. با توجه به اینکه این کتابخانه به عنوان کتابخانه مادر مطرح است، بهتر است دست‌اندرکاران سازمان در این زمینه پیگیری لازم را برای رفع محدودیت‌های کنونی به انجام برسانند و با ارزیابی مستمر نیازهای اطلاعاتی آنان، بازطراحی و چیدمان امکانات و علائم و راهنماهای محیطی، تسهیلات و امکانات ویژه، برنامه‌های توسعه، تهیه تجهیزات و برنامه‌های بازاریابی در جهت ارتقای سطح خدمات کتابخانه برای افراد با آسیب بینایی گام بردارند.

چکیده انگلیسی:

Objective: This study was conducted with the aim of understanding the needs of the Visually Impaired in the Visually Impaired Department of the National Library and Archives of Iran.Methodology: The present study is qualitative that was conducted by content analysis method with inductive approach. The data collection tool was a semi-structured interview. Sampling went so far as to saturate the data and no new data was extracted from the interviews. The interview was saturated with 10 visually impaired who had experience using the services of the visually impaired Department. 132 initial codes (2 main themes and 12 sub-themes) were extracted from the interviews. Guba and Lincoln criteria (Credibility, Dependability, Confirmability and Transferability) were used for data robustness and accuracy. Maxqda software version 20 was used for data analysis.Results: The analysis of the interviews about the participants' experience in using the services of the visually impaired Department of the National Library of Iran was summarized in two general themes: "Problems and Limitations" and "Suggestions for Improving the Services". The 7 sub-themes related to the “limitations and problems” reported by users with visually impaired were: paths and environmental guides, path insecurity, visually impaired independence, special tools for the visually impaired, facilities, environmental conditions of the visually impaired hall (librarian position and hall environmental conditions), and marketing services. People with visually impaired offered suggestions for improving the the services, which were in 5 sub-themes: education, resources, online services, strengthening special facilities, and strengthening voluntary facilities.Conclusion: The results showed that visually impaired have several problems and limitations in using the services of the visually impaired Department of the National Library and Archives of Iran. Considering that this library is the mother library in the country, it is better for the library staff to follow-up to remove the current restrictions and by continuously evaluating their information needs, redesigning and arranging facilities, reviewing signs and environmental guides, Special facilities, development programs, equipment procurement and marketing programs, take steps to improve the library services for the visually impaired.