مقارنه عوامل بازدارنده از تقوی در قرآن کریم و عهد عتیق با تأکید بر ریشه¬های تاریخی

ابراهیم قربانی ¹ ( دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد تهران مرکزی،‌ دانشگاه آزاد اسلامی،‌ تهران، ایران. )
محمدرضا آرام ² ( گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. )
محمدرضا عدلی ³ ( دانشیار گروه ادیان و عرفان دانشکده ادبیات و علوم انسانی واحد تهران مرکزی )

تاریخ ارسال : 1403/07/02 تاریخ تایید : 1403/08/13

کلید واژه: قرآن کریم , عهد عتیق, تقوی, موانع, ریشه¬های تاریخی. ,

چکیده مقاله :

مسئله تقوی همواره در ادیان ابراهیمی از جمله اسلام و یهودیت، مورد توجه بزرگان و اندیشمندان ادیان بوده است. حفظ تقوی با شناخت عوامل بازدارنده از آن تحقق مییابد و تقویت آن بدون شناخت موانع تقوی میسر نخواهد بود. مفهوم تقوی از زمان جاهلیت و در طول تاریخ، دچار تحولات معنایی شده است، به طوریکه مفهوم آن در گذشته به معنای فعلی نبوده و به مرور زمان تغییر یافته و به شکل حاضر در آمده است.

در قرآن و عهدعتیق، نوع عبادتها و نحوه انجام و میزان آن، هشدارها، توصیهها و شدّت برخورد و مواجهه با گناهان، متفاوت بوده و بر اساس مجموعه بایدها و نبایدهای موجود، راهکارهای رفع موانع تقوی مشخص میشود.

بررسی ریشههای تاریخی عوامل بازدارنده از تقوی نشان میدهد که موانع تقوی در طول تاریخ در میان اقوام مختلف وجود داشته است و رفع موانع تقوی نیز مستلزم شناخت عواملی است که به نوعی در ایجاد تقوی اختلال به وجود میآورند. با شناسایی موانع تقوی و رفع موانع، میتوان برای حفظ و تقویت تقوی تلاش نمود. لازمه ایجاد تقوی و حفظ آن رفع موانع آن بوده و دستیابی به تقوی صرفاً با عمل به اوامر الهی و پرهیز از نواهی الهی میسر خواهد بود.

چکیده انگلیسی :

The issue of piety has always been the focus of religious leaders and thinkers in Abrahamic religions, including Islam and Judaism. Preservation of piety is achieved by knowing the factors preventing it, and strengthening it will not be possible without knowing the obstacles to piety. The concept of piety has undergone semantic changes since the time of ignorance and throughout history, so that its concept in the past did not have the current meaning and has changed over time and has become the present form.
In the Qur'an and the Old Testament, the type of worship, the way it is performed and its amount, warnings, recommendations, and the severity of dealing with sins are generally different, and based on the set of dos and don'ts, the solutions to remove the obstacles to piety are determined. to be
Investigating the historical roots of the factors that prevent piety shows that there have been obstacles to piety throughout history among different ethnic groups, and removing the obstacles to piety also requires knowing the factors that somehow interfere with the creation of piety. By identifying the obstacles to piety and removing them, you can try to maintain and strengthen piety. It is necessary to create piety and maintain it by removing its obstacles, and attaining piety is only possible by following God's orders and avoiding divine prohibitions.

منابع و مأخذ:

علاوه بر قرآن کریم، 1. کتاب مقدس (1383ش)، عهد عتیق و عهد جدید، مترجم: هنری مرتن، ویلیام گلن، فاضل خان همدانی، چاپ دوم، تهران، انتشارات اساطیر.
2. آذرنوش، آذرتاش (1388ش)، راههای نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان عرب جاهلی، تهران، انتشارات توس.
3. آشتیانی، احمد (1362ش)، طرائف الحكم يا اندرزهاى ممتاز، تهران، انتشارات صدوق.
4. آشتیانی، جلال الدین (1386ش)، تحقیقی در دین یهود، تهران، انتشارات نگارش.
5. آملی، سید حیدر (1380ش)، المحیط الاعظم، تهران، انتشارات موسسه نور علی نور.
6. ابن عاشور، محمد الطاهر (1414ق) التحرير و التنوير، تونس، انتشارات دارسحنون.
7. اِبن منظور، محمدبن مکرّم (1426ق). لسان العرب، تحقيق: يوسف¬البقاعي ¬و ابراهيم شمس‌الدين، بيروت، انتشارات مؤسسه علمي مطبوعات.
8. اپستاین، ایزیدور (1388ش)، یهودیت، مترجم: بهزاد سالکی، چاپ دوم، تهران، انتشارات مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
9. اسلامی، حسین (1380ش)، نگرشی بر ادیان الهی، تهران، انتشارات بهراد.
10. ایزوتسو، توشیهیکو (۱۳۷۳ش)، خدا و انسان در قرآن، مترجم: احمد آرام، تهران، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
11. پاینده، ابوالقاسم (۱۳۸۲ش)، نهج الفصاحه، تهران، انتشارات دنیای دانش.
12. ترمذي، ابوعبداﷲ (1992ق)، نوادرالاصول فی احادیث الرسول، بیروت، انتشارات دارالجلیل.
13. توفیقی، حسین (1398ش)، آشنایی با ادیان بزرگ، تهران، انتشارات سمت.
14. توفیقی، حسین (1400ش)، تاریخ ادیان و مذاهب در ایران، تهران، انتشارات سمت.
15. ثعالبی، ابواسحاق (1411ق)، قصص الانبیاء المسمی بعرائس المجالس، قاهره، انتشارات دارالاحیاء.
16. حاجی صادقی، عبدالله (1390ش)، سیمای یهود در قرآن، قم، انتشارات زمزم هدایت.
17. حیدری، سید کمال (1426ق)، التقوی فی القرآن، قم، انتشارات دار فراقد.
18. جلیلی، جلیل (۱۴۰۰ش)، تقوا سکوی پرواز، قم، انتشارات دانشگاه معارف اسلامی.
19. راغب اصفهانی، حسين‌بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بيروت، انتشارات دارالعلم.
20. سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر (1416ق)، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت، انتشارات دارالفکر.
21. شاذلی، سیدبن قطب بن ابراهیم (1408ق)، فی ظلال القرآن، بیروت، انتشارات دارالشرق.
22. شربوک، دان کوهن (1374ش)، دین یهود در جهان مذهبی، مترجم: عبدالرحیم گواهی، تهران، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
23. شريف الرضي، محمد بن حسين (1379ش)‌، نهج البلاغه، مترجم: علی نقی فیض الاسلام اصفهانی، تهران، انتشارات مؤسسه چاپ و نشر تأليفات فيض الإسلام‌.
24. صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمیر (1404ق)، من‌لایحضره الفقیه، قم، انتشارات جامعه مدرسين.
25. طباطبايي تبريزي، سيد محمد حسين (1417ق)، الميزان في تفسير القرآن، قم، انتشارات جامعه مدرسين.
26. طبرسي، فضل بن حسن (1408ق)، مجمع البيان لعلوم القرآن، تهران، انتشارات ناصرخسرو.
27. طبری، محمد بن جریر (۱۴۱۲ق)، جامع البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر طبری)، بیروت، انتشارات دار المعرفة.
28. عباسی، بابک (۱۳۸۲ش)، تقوا در دانشنامه جهان اسلام، جلد ۷، تهران، انتشارات بنیاد دائرة المعارف اسلامی.
29. عبدالباقي، محمدفؤاد (1418ق)، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الكريم، چاپ چهارم، بيروت، انتشارات دارالفكر.
30. عیاشی، محمدبن مسعود (1380ق)، تفسیرالعیاشی، جلد دوم، چاپ اول، تهران، انتشارات المطبعه العلمیه.
31. فعال عراقی، حسین (1381ش)، یهود در المیزان، تهران، انتشارات سبحان.
32. قرائتي، محسن، (1379ش)، تفسیر نور، چاپ پنجم، قم، انتشارات مؤسسه در راه حق.
33. قزوینی یزدی، جلیل بن محمد اسماعیل (1397ش)، محضر الشهود فی ردّ الیهود، قم، انتشارات مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی. 34. کفعمی، تقی الدین ابراهیم بن علی (1424ق)، المصباح فی الادعیه و الصلوات و زیارات، بیروت، انتشارات موسسه الاعلمی للمطبوعات.
35. کلینی رازی، ابوجعفر محمدبن یعقوب (1367ش)، الكافي، تحقيق: علي اكبرغفاري، انتشارات دارالمكتب الاسلاميه.
36. گروهی از نویسندگان (1986م)، معجم اللاهوت الکتابی، بیروت، انتشارات دارالمشرق.
37. مبلغی آبادانی، عبدالله (1373ش)، تاریخ ادیان و مذاهب جهان، قم، انتشارات منطق(سینا).
38. مشکور، محمدجواد (1359ش)، خلاصه لادیان، تهران، انتشارات شرق.
39. محمودی، سید احمد (1394ش)، شناخت ادیان، قم، انتشارات مرکز بین المللی ترجمه و نشر مصطفی(ص).
40. مجلسی، محمدباقر (1403ق)، بحار الانوار، بيروت، انتشارات دار احيا التراث العربي.
41. مكارم شيرازي، ناصر (1372ش)، تفسير نمونه، تهران، انتشارات دارالكتب الإسلاميّه.
42. میشل، توماس (۱۳۷۷ش)، کلام مسیحی، مترجم: حسین توفیقی، قم، انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
43. ميرزاي‌نوری، میرزا حسین (1408ق)، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، لبنان، انتشارات تحقيق موسسه آل البيت(ع).
44. نیکزاد، عباس (1393ق)، کتاب مقدس زیز ذره بین، تهران، نشر معارف.
45. نیوزنر، جاب (1389ش)، یهودیت، مترجم: مسعود ادیب، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
46. هرتزبرگ، آرتور (1398ش)، یهودیت از لابه لای متون، مترجم: عبدالرحیم سلیمانی اردستانی، قم، انتشارات دانشگاه مفید.