نقش حدیث در تاریخ نگاری

محورهای موضوعی : تاریخ حدیث

مرتضی قاسمی حامد ¹ (استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1402/08/10 تاریخ پذیرش : 1403/02/14 تاریخ انتشار : 1403/02/25

کلید واژه: حدیث, تاریخ نگاری, سیره, مغازی, طبقات,

چکیده مقاله :

حدیث و تاریخ نگاری رابطه‌ای دوسویه با یکدیگر دارند، به‌گونه‌ای که هریک از محدثان و مورخان در راستای تکمیل معارف خود، ناگزیر باید به یکدیگر مراجعه نمایند؛ زیرا فهم حدیث بدون تاریخ و فهم تاریخ بدون مراجعه به حدیث امکان پذیر نیست. بررسی منابع این دو علم نیز نشان می‌دهد که میان این دو، رابطه‌ای برقرار است، به طوری که در دوره‌ای محدثان و مورخان یکسان بوده‌اند. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی تأثیرات حدیث بر تاریخ در گذر زمان می‌پردازد که تأثیرات آن را بر چهار محور تقسیم کرده است: 1) یکسانی حدیث و تاریخ 2) تبعیت تاریخ از اسلوب حدیث 3) حدیث به عنوان منبعی برای ذکر وقایع تاریخی 4) تاریخ جزئی از منابع حدیثی. بنابراین با ظهور حدیث از سوی پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) و گسترش آن، تاریخ از آن تأثیر پذیرفت، اما به تدریج به دو علم مستقل مبدل شدند و در ادامه، تاریخ نگاری به عنوانی علمی در جرح و تعدیل حدیث به کار گرفته شد.

چکیده انگلیسی:

«حدیث» و «تاریخ نگاری» رابطه‌ای دوسویه با یکدیگر دارند، به‌گونه‌ای که هریک از محدثان و مورخان در راستای تکمیل معارف خود، ناگزیر باید به یکدیگر مراجعه نمایند؛ زیرا فهم حدیث بدون تاریخ و فهم تاریخ بدون مراجعه به حدیث امکان پذیر نیست. بررسی منابع این دو علم نیز نشان می‌دهد که میان این دو، رابطه‌ای برقرار است، به طوری که در دوره‌ای محدثان و مورخان یکسان بوده‌اند. این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی تأثیرات حدیث بر تاریخ در گذر زمان می‌پردازد که تأثیرات آن را بر چهار محور تقسیم کرده است: 1) یکسانی حدیث و تاریخ 2) تبعیت تاریخ از اسلوب حدیث 3) حدیث به عنوان منبعی برای ذکر وقایع تاریخی 4) تاریخ جزئی از منابع حدیثی. بنابراین با ظهور حدیث از سوی پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) و گسترش آن، تاریخ از آن تأثیر پذیرفت، اما به تدریج به دو علم مستقل مبدل شدند و در ادامه، تاریخ نگاری به عنوانی علمی در جرح و تعدیل حدیث به کار گرفته شد.