تاریخ‌گذاری آیات 196-203 سورۀ بقره
محورهای موضوعی : تاریخ قرآن
جواد فرامرزی
1
(استادیار دانشکدۀ علوم قرآنی آمل، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران.)
سید قاسم حسینی
2
(استادیار دانشکدۀ علوم قرآنی آمل، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران.)
سید عبدالله اصفهانی
3
(استادیار دانشکدۀ علوم قرآنی آمل، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران.)
سید معصوم حسینی
4
(استادیار دانشکدۀ علوم قرآنی آمل، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران.)
کلید واژه: حج, مدینه, تشریع حج تمتع, تاریخ‌گذاری آیات,
چکیده مقاله :
تاریخ‌گذاری آیات و سور قرآنی از جملۀ تحقیقات نو‌پدیدی است که ریشه در روایات و تفاسیر قرآن دارد. در دوره معاصر، نخست غربیان و سپس محققان اسلامی با معیار‌های گوناگون به تاریخ‌گذاری قرآن پرداخته‌اند. از جملۀ آیاتی که همواره در تاریخ نزول آن مناقشات فراوانی درگرفته، فقر‌ۀ 196 تا 203 سوره بقره است که پیرامون تشریع حج تمتع و اصلاح برخی بدعت‌های جاهلی در مراسم حج و عمره است. مفسران سال‌های متفاوتی را برای نزول این فقره در نظر گرفته‌اند که از سال‌های ششم تا دهم را در بر می‌گیرد؛ این در حالی است که در نزول سوره بقره، در هیئت سوره در دو سال نخست هجری جای شکی نیست. اما نتائج این مطالعه ــ که به صورت توصیفی ــ تحلیلی و با توجه به منابع تفسیری و تاریخی و با نگاهی که برآمده از شاخص‌های جامع است آن‌جام گرفته ــ حاکی است که می‌توان سال نزول این فقره را سال دوم هجری و همگام با نزول سایر فقرات سوره بقره دانست. شاخص اول که مربوط به تناسب آیات و موضوعات این سوره است می‌رساند که این فقره هم‌چون نتیجه برای فقرات قبل، از جمله ماجرای بنای کعبه توسط حضرت ابراهیم از آیۀ 125 به بعد و برخی مناسک آن از جمله سعی بین صفا و مروه است. شاخص دیگر که جنبۀ قرآنیـتاریخی داشته، حج مردم مدینه در سال‌های اول و دوم هجری است که این فقره در خصوص آنان نازل شده است. هم‌چنین عدم دلالت واژۀ حصر در آیۀ 196 بر ماجرای عمر‌ۀ حدیبیه، این فقره را با سایر بخش‌های سوره بقره پیوند می‌دهد. اصلاح بدعت‌های جاهلی در حوزۀ حج و عمره، رویکردی است که با سال‌های نخستین مدینه سازگار‌تر است و این فقره را با سایر بخش‌های سورۀ بقره مرتبط می‌سازد.
Chronology of the verses of the Qur'an is one of the emerging researches that is rooted in the narrations and interpretations of the Qur'an. In the contemporary period, first Westerners and then Islamic scholars have studied the Qur'an by various criteria. One of the verses that has always been the subject of much controversy on the date of its revelation is verses 196 to 203 of Surah Al-Baqarah, which are about the legislation of islamic ritual of Hajj and the correction of some innovative additions performed by the polytheists before Islam, in Hajj and Umrah. The commentators have considered different years for the revelation of this item, which includes the sixth to tenth years; Meanwhile, there is no doubt about the revelation of Surah Al-Baqarah in the first two years of the prophet's emigration to Medina. But the results of this study which is descriptive analytical and according to the interpretive and historical sources - indicate that the year of revelation of this item can be the second year of AH and simultaneously with the revelation of other verses of Surah Baqara.
_||_