رهیافتی به فمینیسم اسلامی: خوانش دیدگاه سعدیه شیخ و پردازش فمینیستی او از آراء ابن‌عربی
محورهای موضوعی : تاریخ انگاره ها
محمد صادق هدایت زاده
1
(دانش‌آموختۀ دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.)
سهیلا پیروزفر
2
(دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.)
کلید واژه: عرفان, زن, ابن‌عربی, فمینیست, فمینیسم اسلامی, سعدیه شیخ,
چکیده مقاله :
از مسائل بحث برانگیز چند دهۀ اخیر مسئله و جایگاه زن در اسلام است. جریان‌های فکری مختلف از منظر خاص خود به این حوزه ورود کرده‌اند. در این میان، جریان موسوم به فمینیسم اسلامی که در طی چند دهۀ اخیر رشد روزافزونی داشته‌اند، با رویکردهای مختلف قرآنی، فقهی، تاریخی و عرفانی به این موضوع پرداخته‌اند. در مطالعۀ کنونی می‌خواهیم به روش توصیفی ـ تحلیلی، سیر تاریخی دیدگاه‌های سعدیه شیخ هم‌چون یکی از شخصیت‌های جریان فمینیسم اسلامی را استخراج کنیم. خواهیم کوشید نشان دهیم وی پیش از آشنایی با عرفان و تصوف اسلامی، با الهام از نگرش فضل‌الرحمان و با کاربرد قابلیّت‌های زبانی زبان وحیو توجه به زمینه‌های تاریخی ظهور متن و با رویکرد هرمنوتیک فمینیستی دربارۀ زنان آثاری را نوشته؛ اما پس از آشنایی با عرفان اسلامی و بخصوص ابن‌عربی، نگرش‌های سعدیه شیخ برپایۀ پردازشی فمینیستی از آراء ابن‌عربی تغییر یافته است. وی با هدف فراهم کردن مباحث انسان‌شناختی لازم برای بازبینی اساسی فقه و کمک به شکل‌گیری فقه نوظهور فمینیستی به مفاهیمی هم‌چون انسان کامل یا صفات جلال و جمال با خوانشی فمینستی توجه کرده است. این توجهات وی در تحلیل برخی مسائل چالش‌برانگیز هم‌چون برتری مرد بر زن، شهادت زنان و آفرینش حوا از دندۀ چپ آدم تجلی یافته است.
One of the most controversial issues in recent decades is the issue and position of women in Islam. Different currents of thought have discussed about this field from their own perspective. In the meantime, the so-called "Islamic feminism", which has been growing in recent decades, has addressed this issue with various Qur'anic, jurisprudential, historical and mystical approaches. In this descriptive‑analytical article, the historical course of Sa’diyeh Sheikh's views as one of the figures of the Islamic feminist movement is extracted and it is shown that she became acquainted with Islamic mysticism and Sufism, inspired by Faḍlu al‑Rahmān's attitude. Using the linguistic features of the language of revelation and paying attention to the historical contexts of the emergence of the text and methods such as feminist hermeneutic, she started writing about women, but after familiarity with Islamic mysticism and especially Ibn ‘Arabi, Sa’diyeh Sheikh's research changed with a feminist processing of Ibn ‘Arabi's views. In order to provide the anthropological issues necessary for a fundamental review of jurisprudence and to help the emergence of feminist jurisprudence, she has considered concepts such as "perfect man" and "Jalal and Jamal attributes " with a feminist reading that in some challenging issues such as "degree" (The superiority of man over woman), "the testimony of women" and "the creation of Eve from Adam's left rib" are manifested.
_||_