شهید از گواه محکمه تا کشتۀ راه دین: زمینههای قرآنی شکل‌گیری انگاره
محورهای موضوعی : تاریخ انگاره ها
اشرف منتظری
1
(دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.)
حامد خانی (فرهنگ مهروش)
2
(دانشیار گروه الاهیات، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران.)
کلید واژه: قیامت, شهداء, مرگ در راه خدا, سبیل الله, تاریخ آیین‌های دادرسی, تاریخ انگارۀ شهید, تاریخ انگاره‌های قرآنی,
چکیده مقاله :
شکل‌گیری دین اسلام همچون همۀ دیگر جنبش‌های بزرگ و تاریخ‌سازْ مرهون ازجان‌گذشتگی‌های فراوان بود. این‌گونه، از نخستین روز‌های آنْ مرگِ ایثارگرانه برای پیش‌بُردِ آرمان مقدسْ ارزشی مهم تلقی شد. برای اشاره به این مرگ در قرآن استعارۀ مرگ در راه خدا کاربرد یافت؛ استعار‌ه‌ای که کاربرد گستردۀ خود را برای دلالت بر این معنا به نفع تعبیر دیگری از دست داد و از گذشتۀ دوری که زمان دقیقش را هنوز نمی‌دانیم، تعبیر شهادت جای آن را گرفت؛ اصطلاحی که در زبان عربی پساقرآنی به معنای گواهی دادن در مَحاکم است و غالب کاربرد‌های قرآنی‌اش نیز بر همین معنا بازگردانده می‌شود. نمی‌توان به‌سادگی دریافت چه تشابهی میان مرگ ایثارگرانه با چُنین گواهی دادنی زمینه‌ساز کاربرد این استعاره شد، برقراری چُنین ارتباطی در چه دور‌ه‌ای و متأثر از چه عواملی روی داد، و این تعبیر تا دلالت بر مرگ قِدّیسانه چه مراحلی را طی کرد. پی‌جویی کاربرد‌های تعبیر شهید و هم‌خانواده‌های آن در قرآن از نگاه انتقادی و بازفهم معنای شهادت قرآنی برای تحلیل اسباب و علل و زمینههای برقراری پیوند یادشده موضوع این مطالعه است.
The formation of Islam, like all other great and historic movements, was owed to many sacrifices. Thus, from its earliest days, selfless death was considered an important value for the advancement of the sacred ideal. The metaphor of "death in the way of God" was used in the Qur'an to refer to this death; A Metaphor that lost its widespread use to indicate this meaning in favor of another meaning, and from the distant past whose exact time we do not yet know, the term of "martyrdom or Shahadah" took its place; The term in the post-Qur'anic Arabic language means to testify in court cases, and most of its Qur'anic uses are translated in the same sense. It is not easy to see the similarities between self-sacrificing death and the testifying which caused the use of this metaphor, we also do not know the period in which such replacement took place, and the steps that led to the application of such a term for sacred death. Searching for the applications of the interpretation of the martyr and his family in the Qur'an from a critical point of view and understanding the meaning of the Qur'anic “Shahadah” to analyze the causes and elements and grounds for establishing the mentioned replacement is the subject of this study.
_||_