حجیت قرائات مختلف سورۀ حمد و ارتباط آن با تواتر قرائات: مروری تاریخی بر آراء عالمان شیعی

محورهای موضوعی : تاریخ قرائات

سید علی‌محمد سرسرابی ¹ (دانشجوی دکتری الهیات و معارف اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، دانشگاه آزاد اسلامی، شهر ری، ایران.)
محمدمهدی تقدیسی ² (استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، دانشگاه آزاد اسلامی، شهر ری، ایران.)
رحمت فرحزادی ³ (استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، دانشگاه آزاد اسلامی، شهر ری، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/08/13 تاریخ پذیرش : 1398/10/29 تاریخ انتشار : 1398/11/01

کلید واژه: اختلاف قرائات, حجیت قرائات, تواتر قرائات, قرائات سبعه, قرائت سورۀ حمد,

چکیده مقاله :

بحث از حجیت قرائات سورۀ حمد با توجه به ضرورت قرائت این سوره در نماز، از اهمیت فراوانی نزد مسلمانان برخوردار بوده و همواره مورد ابتلاء آنان بوده است. پژوهش حاضر با هدف دستیابی به ملاک حجیت قرائات سورۀ حمد، سیر تاریخی آرای مفسران و محدثان امامیه را در ارتباط با تواتر قرائات و حجیت آن‌ها بررسی کرده است. بر اساس رهنمودهای اهل بیت علیهم السلام، مسألۀ تعدّد نزول قرآن نزد بسیاری از دانشمندان شیعه مردود بوده است؛ در عین حال، در ارتباط با قرائت سورۀ حمد، بررسی نظریه‌های شاخص در این باره نشان از آن دارد که اکثر دانشمندان قائل به حجیت قرائات مختلف (هفت‌گانه) در این سوره و غیر آن به عنوان قدر متیقن هستند؛ اگرچه حجیت هر قرائت دیگری نیز که تداول آن در عصر امامان معصوم علیهم السلام احراز شود، در نظرات برخی از محققان مطرح شده است. البته در فهم معنای دقیق آیاتی که در قرائت بخشی از آن‌ها اختلاف وجود دارد، توافق در حجیت آن‌ها، همانند استفاده از قرائات در سورۀ حمد نیست؛ با این حال، آرای نوظهور مبنی بر منحصر بودن جواز، تنها برای یک قرائت در سورۀ حمد و همچنین در هنگام استفاده از آیات دارای قرائات مختلف، سخن جدید به شمار می‌آید و مغایر با اتفاق مذکور است.

چکیده انگلیسی:

Researching about the validity of the readings may have some useful results in the field of Jurisprudential Inferences. In addition, this subject is very important in the true reading of surah Hamd in obligatory prayers, which has involved Muslims throughout the history. This paper is to analyze the views of Imamiyah jurisprudents and commentators historically on proving the validity of the readings for jurisprudential inference in one hand, and the permission to read them in prayer on the other hand. Shia has followed the guidance of Imams (AS) on the basis of revealing the Quran in one letter (ḥarf) and rejected the multiplicity of the readings. The uncertainty caused by the variant readings of the Qur'an and the occultation of the infallible Imam (AS), made it necessary to prove the validity in cases of conflict of readings. Thus, referring to tawātur to prove the authority of the readings, at least from the fifth century, has divided the scholars into two groups of pros and cons. The present study, based on the available details, discusses the tawātur and follow-up of the use of different readings by proponents of tawātur and dissidents who have found another way except tawātur to prove the validity of the readings or have denied the validity of the readings basically, has presented the results of discussion in jurisprudential inference and the permission to read the readings in prayer.