مدل ساختاری ارتقاء عملکرد شغلی معلمان: تأثیر سرمایه اجتماعی و خودکارآمدی از طریق میانجی‌گری سرسختی روانشناختی
محورهای موضوعی : روانشناسي اجتماعي
نورمحمد رضائی
1
*
,
کریم شاطری
2
,
حمداله جایروند
3
1 - استادیار گروه آموزش روانشناسی و مشاوره، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889-14665 تهران. ایران.( نویسنده مسول)
2 - استادیار گروه مدیریت آموزشی، دانشگاه فرهنگيان، تهران. ايران.
3 - استادیار، گروه روانشناسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران
کلید واژه: سرمایه اجتماعی, عملکرد شغلی معلمان, خودکارآمدی, سرسختی روانشناختی.,
چکیده مقاله :
هدف پژوهش، بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی و خودکارآمدی بر عملکرد شغلی معلمان با نقش میانجی سرسختی روانشناختی بود. پژوهش از نوع همبستگی و با رویکرد مدل‌سازی معادلات ساختاری (PLS-SEM) انجام شد. جامعه آماری شامل معلمان مرد مدارس ابتدایی شهرستان دره‌شهر بود که از میان آن‌ها 108 نفر به روش تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها شامل چهار پرسشنامه استاندارد بود و تحلیل داده‌ها با نرم‌افزار Smart-PLS 3 انجام گرفت. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که خودکارآمدی تأثیر مستقیم و معناداری بر عملکرد شغلی معلمان دارد (β = 0.42, p < 0.001)، همچنین سرمایه اجتماعی نیز عملکرد شغلی را به‌طور مستقیم تحت تأثیر قرار می‌دهد (β = 0.29, p = 0.015). از سوی دیگر، هر دو متغیر سرمایه اجتماعی و خودکارآمدی تأثیر معناداری بر سرسختی روانشناختی داشتند (به‌ترتیب β = 0.34 و β = 0.43، p < 0.001). همچنین، سرسختی روانشناختی نیز عملکرد شغلی را پیش‌بینی می‌کرد (β = 0.21, p = 0.014) و در رابطه بین خودکارآمدی و عملکرد شغلی نقش میانجی ایفا کرد (β = 0.09, p = 0.036)، اما نقش میانجی آن در مسیر سرمایه اجتماعی معنادار نبود (β = 0.07, p = 0.053). ارزیابی کیفیت مدل نشان داد که مقدار R² برای عملکرد شغلی برابر با 67/0 و برای سرسختی روانشناختی برابر با 50/0 بود که بیانگر قدرت تبیین بالای مدل است. شاخص‌های Q² (عملکرد شغلی: 42/0؛ سرسختی: 30/0) نیز دلالت بر برازش پیش‌بینی خوب مدل دارند. شاخص اندازه اثر (f²) نشان داد که خودکارآمدی و سرمایه اجتماعی دارای اثرات متوسط تا قوی بر متغیرهای درون‌زا هستند. یافته‌ها بر اهمیت منابع روانشناختی و اجتماعی در ارتقاء عملکرد معلمان تأکید دارد.
The aim of the present study was to investigate the effect of social capital and self-efficacy on teachers’ job performance with the mediating role of psychological hardiness. This research was correlational in nature and conducted using the structural equation modeling (PLS-SEM) approach. The statistical population consisted of male elementary school teachers in Darreh Shahr city, Ilam, of whom 108 individuals were randomly selected. Data collection tools included four standard questionnaires, and data were analyzed using Smart-PLS 3 software. The path analysis results showed that self-efficacy had a direct and significant effect on teachers’ job performance (β = 0.42, p < 0.001), and social capital also directly influenced job performance (β = 0.29, p = 0.015). Moreover, both social capital and self-efficacy had significant effects on psychological hardiness (β = 0.34 and β = 0.43, respectively; p < 0.001). In addition, psychological hardiness predicted job performance (β = 0.21, p = 0.014) and played a mediating role in the relationship between self-efficacy and job performance (β = 0.09, p = 0.036); however, its mediating role in the path from social capital was not statistically significant (β = 0.07, p = 0.053). Model quality assessment indicated that the R² value for job performance was 0.67 and for psychological hardiness was 0.50, indicating a high explanatory power of the model. The Q² indices (job performance: 0.42; hardiness: 0.30) also indicated good predictive relevance of the model. The effect size(f²) values showed that self-efficacy and social capital had moderate to strong effects on the endogenous variables. The findings emphasize the importance of psychological and social resources in enhancing teachers’ job performance.
اصغرنژاد، طاهره؛ احمدی ده قطب الدینی، محمد؛ فرزاد، ولی اله؛ خداپناهی، محمدکریم(1385). مطالعه ویژگی های روانسنجی مقیاس خودکارآمدی عمومی شرر. مجله روانشناسی، 10(3). 274- 262.
اصلاح کن ها، مژگان(1399). بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی، بر عملکرد سازمانی با در نظر گرفتن نقش میانجی تعهد سازمانی،کنفرانس بین المللی مدل ها و تکنیکهای کمی در مدیریت، تهران.
امانی، مرتضی؛ عبدالملکی، جمال و آهنین جان، اعظم (1396). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با مدیریت دانش در کارکنان واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی سنندج، دومین کنگره بین المللی علوم انسانی، مطالعات فرهنگی، تهران: مرکز توانمندسازی مهارتهای فرهنگی و اجتماعی جامعه.
بشارت، محمدعلی(۱۳۸۷). بررسی پایایی، روایی و تحلیل عاملی مقیاس سخت‌کوشی(سرسختی). فصلنامه حرکت، شماره ۳۵، صص ۳۱-۴۶. بقایی سرابی، علی(1385). بررسی تاثیر منزلت اجتماعی ادراک شده بر عملکرد شغلی، فصلنامه علوم اجتماعی، سال دوم، شماره هفتم.
جعفریان اصل، ملیحه و جعفریان اصل، بهروز(1398). تعیین سیستم ارزیابی عملکرد کارکنان معاونت توسعه مدیریت و منابع دانشگاه علوم پزشکی تبریز، کنفرانس بین المللی ایده های نوین در مدیریت حسابداری، اقتصاد و بانکداری، تهران.
دلاور، علی؛ نجفی، محمود؛ رضایی، علی؛ دبیری، سولماز؛ رضایی، نورمحمد(1392). خصوصیات روانسنجی مقیاس خودکارآمدی عمومی در کارکنان دانشگاه، اندازه گیری تربیتی، سال چهارم، شماره 12، 87-104.
روشنی علی بنه سی، حسن؛ حسنی، محمد؛ مهاجران، بهناز؛ قلاوندی، حسن(1403). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر عملکرد شغلی و رضایت شغلی با نقش میانجی توانمندسازی کارکنان. رهبری آموزشی کاربردی، 5(1)، 151–171.
قاسم‌زاده علیشاهی، ابوالفضل؛ پناهی قردآغلو، محبّ؛ و مینائی، حامد. (1400). بررسی اثر جامعه‌پذیری سازمانی و سرمایه اجتماعی بر مسئولیت‌پذیری با نقش میانجی تعهد سازمانی. پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی،(2)40، 53-74.
قاسمی، سمیه (1399). رابطه هوش هیجانی با عملکرد شغلی معلمان زن مقطع ابتدایی منطقه ۱۵ شهر تهران با تاکید بر نقش تعدیلگر مدیریت تعارض. پایان نامه کارشناسی ارشد. رشته مشاوره شغلی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال.
کشاورز، لقمان؛ فراهانی، ابوالفضل؛ اصغری، زهرا (1400). تدوین مدل ارتباطی خودکارآمدی شغلی و سرمایة اجتماعی در وزارت ورزش و جوانان ایران. مطالعات مدیریت ورزشی، 13(68)، 335–354.
میرزایی، زینت، محسن گل پرور. (1398). تاثیر سرمایه روان شناختی بر عملکرد شغلی با توجه به نقش واسطه ای رضایت شغلی و تعهد سازمانی در کارکنان شرکت مخابرات. دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی . 1-12.
نکوکار، شکوفه؛ احقر، قدسی؛ احمدی، امینه (1397). پیش‌بینی صلاحیت‌های حرفه‌ای بر اساس سخت‌کوشی و خود نظم دهی کارکنان. تحقیقات مدیریت آموزشی،10(38)، 17-40.
Bandura, A. (2011). Social cognitive theory. In P.A.M. van Lange, A.W. Kruglanski, & E.T. Higgins (Eds.). Handbook of social psychological theories (pp. 349-373). London: Sage.
Burth, J. H., & Marks, M. J. (2021). Social capital: Increasing pedagogy in higher education institutions. Journal of Research Initiatives, 5(3), Article 7. https://digitalcommons.uncfsu.edu/jri/vol5/iss3/7
Çetin, F., & Duysal Askun Celik, F. (2018). The effect of occupational self-efficacy on work performance through intrinsic work motivation. Management Research Review, 41(3), 327–346. https://doi.org/10.1108/MRR-03-2017-0062
Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences (2nd ed.). Lawrence Erlbaum Associates.
Dubos, R. (2017). Social capital: Theory and research. Routledge.
Duraku, Z. H., Davis, H., Arënliu, A., Uka, F., & Behluli, V. (2024). Overcoming mental health challenges in higher education: A narrative review. Frontiers in Psychology, Educational Psychology, 15. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2024.1466060
Ellinger, A. E., Musgrove, C. F., Ellinger, A. D., Bachrach, D. G., Elmadağ Baş, A. B., & Wang, Y.-L. (2013). Influences of organizational investments in social capital on service employee commitment and performance. Journal of Business Research, 66(8), 1124–1133. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2012.03.011
Feng, S., & Tan, C. Y. (2024). Toward conceptual clarity for digital cultural and social capital in student learning: Insights from a systematic literature review. Humanities and Social Sciences Communications, 11, Article 68. https://doi.org/10.1057/s41599-023-01798-3
Gao, J., Zhu, Z., Roslan, S., Zaremohzzabieh, Z., Burhanuddin, N. A. N., & Geok, S. K. (2022). Improving hardiness among university students: A meta-analysis of intervention studies. Frontiers in Psychology, 13, Article 994453. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.994453
Gentry, A. N., Martin, J. P., & Douglas, K. A. (2024). Social capital assessments in higher education: A systematic literature review. Frontiers in Education. https:// DOI:10.3389/feduc.2024.1498422
Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2022). A Primer on Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM) (3rd ed.). SAGE Publications.
Hayes, A. F. (2018). Partial, conditional, and moderated moderated mediation: Quantification, inference, and interpretation. Communication Monographs, 85(1), 4–40. https://doi.org/10.1080/03637751.2017.1352100
Henley, A., Contreras, F., Espinosa, J. C., & Barbosa, D. (2017). Entrepreneurial intentions of Colombian business students: Planned behaviour, leadership skills and social capital. International Journal of Entrepreneurial Behaviour & Research, 23(2), 326–345. https://doi.org/10.1108/IJEBR-01-2017-0031
Hunter, J. E. (2017). A causal analysis of cognitive ability, job knowledge, job performance, and supervisor ratings. In Performance measurement and theory (pp. 257-266). Routledge.
Kamtsios, S. (2023). The interplay of academic hardiness, passion for studies and affective experiences in undergraduates’ happiness and GPA scores: A person-oriented approach. Psychological Studies, 68(3), 359–373. https://doi.org/10.1007/s12646-023-00729-3
Kobasa, S. C. (1979). Stressful life events, personality, and health: An inquiry into hardiness. Journal of Personality and Social Psychology, 37(1), 1–11. https://doi.org/10.1037/0022-3514.37.1.1
Meng, Q., & Jia, W. (2022). Influence of psychological hardiness on academic achievement of university students. Work, 73(2), 615–628. https://doi.org/10.3233/WOR-211358
Nahapiet, J., & Ghoshal, S. (1998). Social capital, intellectual capital, and the organizational advantage. Academy of Management Review, 23(2), 242–266. https://doi.org/10.2307/259373
Shahnawaz, M. G., Jameel, S., & Abdurrahiman, A. (2018). Social capital and psychological capital as predictors of performance and wellbeing in the Indian context. Defence Life Science Journal, 3(4), 319–325. https://doi.org/10.14429/dlsj.3.13399
Sherer, M., Maddux, J. E., Mercadante, B., Prentice-Dunn, S., Jacobs, B., & Rogers, R. W. (1982). The self-efficacy scale: Construction and validation. Psychological Reports, 51(2), 663–671. https://doi.org/10.2466/pr0.1982.51.2.663
Sözbilir, F. (2018). The interaction between social capital, creativity and efficiency in organizations. Thinking Skills and Creativity, 27(4), 92-100. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2017.12.002
Thompson, J. A. (2005). Proactive Personality and Job Performance: A Social Capital Perspective. Journal of Applied Psychology, 90(5), 1011–1017. https://doi.org/10.1037/0021-9010.90.5.1011
Wang, X., & Cheng, Z. (2020). Cross-sectional studies: Strengths, weaknesses, and recommendations. Chest, 158(1S), S65-S71. https://doi.org/10.1016/j.chest.2020.03.012