اثربخشي آموزش گروهي رفتار درماني ديالكتيك بر استرس ادراك شده و تنظيم هيجان معلمان
محورهای موضوعی : روانشناسی
1 - دکتری تخصصی روانشناسی تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، ارومیه
کلید واژه: رفتار درماني ديالكتيك, استرس ادراك شده, تنظيم هيجان, معلمان شهر اروميه.,
چکیده مقاله :
هدف از اين تحقيق بررسي اثربخشي آموزش گروهي رفتار درماني ديالكتيك بر استرس ادراك شده و تنظيم هيجان معلمان شهر اروميه بود. روش اين تحقيق، نيمه آزمايشي، با پيش-آزمون، پس-آزمون و گروه كنترل بود. جامعة پژوهش حاضر را كلية معلمان شهر اروميه تشكيل مي‌داد كه از اين ميان 30 نفر به روش هدفمند انتخاب و در دو گروه آزمايشي و كنترل به طور تصادفي جايگزين شد. گروه آزمايشي تحت 8 جلسه آموزش گروهي رفتاردرماني ديالكتيك قرار گرفت. ابزارهاي تحقيق عبارت بودند از پرسشنامه هيجانات (واتسن و همكاران، 1988) و مقیاس استرس ادراک شده (كوهن، 1983). داده‌ها به كمك نرم‌افزار SPSS و به روش تحليل كووواريانس چندمتغيره (مانكووا) مورد تجزيه وتحليل قرار گرفت. يافته‌ها حاكي از آن بود كه رفتاردرماني ديالكتيك در مقایسه با گروه کنترل بر کاهش استرس ادراک شده و نيز افزایش تنظیم هیجان تاثیر دارد. لذا، اين روش مداخله مي‌تواند به منظور كاهش سطح استرس معلمان و بهبود تنظيم هيجان معلمان مورد استفاده قرار گيرد.
The purpose of this research was to examine the effectiveness of group dialectic behavioral therapy on perceived stress and emotion regulation among teachers of Urmia city. The statistical population of this study included all the teachers of Urmia city among them 30 people were chosen through purposeful method and randomly assigned into two experimental and control group. The experimental group received 8 sessions of DBT training. The instruments of the research included emotions questionnaire (Watson, et al, 1988) and perceived stress scale (Cohen, 1983). Data were analyzed using SPSS software by MANCOVA method. Findings indicated that therapy in comparison to the control group, dialectic behavioral is effective decreased on perceived stress and increased emotion regulation. Therefore, this method of intervention could be applied in order to decrease perceived stress and improve emotion regulation among the teachers.
Journal of Psycho Res and Edu Studies Volume 2, Issue 2- Summer 2024 - Pages 13- 27
|
Effectiveness of group dialectic behavioral therapy on perceived stress and emotion regulation among teachers
Vahideh Zolfy 1*
1- PhD in educational psychology, Farhangian University, Urmia, Iran.
OPEN ACCESS Research Article
*Correspondence : Vahideh Zolfy *
Received: June 30, 2024 Accepted: July 14, 2024 Published: Summer 2024 Citation: Zolfy, V. (2024). Effectiveness of group dialectic behavioral therapy on perceived stress and emotion regulation among teachers. Journal of Psycho Research and Educational Studies, 2(2): 13- 27
| Abstract The purpose of this research was to examine the effectiveness of group dialectic behavioral therapy on perceived stress and emotion regulation among teachers of Urmia city. The statistical population of this study included all the teachers of Urmia city among them 30 people were chosen through purposeful method and randomly assigned into two experimental and control group. The experimental group received 8 sessions of DBT training. The instruments of the research included emotions questionnaire (Watson, et al, 1988) and perceived stress scale (Cohen, 1983). Data were analyzed using SPSS software by MANCOVA method. Findings indicated that therapy in comparison to the control group, dialectic behavioral is effective decreased on perceived stress and increased emotion regulation. Therefore, this method of intervention could be applied in order to decrease perceived stress and improve emotion regulation among the teachers. Key words: dialectic behavioral therapy, perceived stress, emotion regulation, teachers of Urmia city. |
Journal of Psycho Research and Educational Studies, 2(2): 13-27, Summer 2024 14
Extended abstract
Introduction
Teaching is one of the most stressfull jobs in the world. Perceived stress is defined as a status which the people evaluate as threatining or challenging and have not enough resoursec to cope with it. Perceived stress is one of the components of mental health that includes our perception of the rate of life streeses. Perceived stress has negative effect on imun and methabolic system and those who experience high levels of stress, may confront with the risk of expressing negative emotions like depression and anxiety .Research indicated that strees in work place is the main property of job life of the terachers even in University and it has relationship with job performance , emotional exhuste and participation in work and job satisfaction.On the other hand, emotions are usually acompany of the individual and social our lives , especially in the contexts that provide several types of rewarding or stressful events. Those wjo have negative motion regulation strategies , would not think well, and would not be aware of this issue that their actions are because of the improper emotional situation that could harm the others. This method is a combination of the methods related to supportive , cognitive and behavioural therapies. Its effectiveness has been studied in several researches like Rezayi et al (2021) ; Afshari et al (2022) ; Afshari et al (2020 ) .The purpose of this research was to examine the effectiveness of group dialectic behavioral therapy on perceived stress and emotion regulation among teachers of Urmia city.
Methodology
The methodology of this research was semi – experimental with pre – test , post – test and the control group . The statistical population of this study included all the teachers of Urmia city among them 30 people were chosen through purposeful method and randomly assigned into two experimental and control group. The experimental group received 8 sessions of DBT training .Data were analyzed using SPSS software by MANCOVA method .
Discussion and Results
Findings indicated that group dialectic behavioral therapy in comparison to the control group , dialectic behavioral is effective decreased on perceived stress and increased emotion regulation. Therefore, this method of intervention could be applied in order to decrease perceived stress and improve emotion regulation among the teachers . According to the results of this study , it is recommended that group dialectic behavioral therapy be performed in theschools. Also , it is suggested that it be carried out on other classes of society like University students , Nurses , employees in different sectors of the organizations , etc. Finally , it is recommended that this method of group dialectic behavioral therapy be applied besides other interventions and the obtained results be compared with each other.
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری سال دوم، شماره دوم، تابستان 1403- صفحات 13- 27 |
|
اثربخشي آموزش گروهي رفتار درماني ديالكتيك بر استرس ادراك شده و تنظيم هيجان معلمان
وحيده زلفي *1
1- دکتری تخصصی روانشناسی تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، ارومیه، ایران.
دسترسي آزاد مقاله علمي پژوهشي نويسنده مسئول*: وحيده زلفي
تاريخ دريافت: 10/4/1403 تاريخ پذيرش: 24/4/1403 تاريخ انتشار: تابستان 1403 استناد: زلفی ، وحیده. (1403). اثربخشي آموزش گروهي رفتار درماني ديالكتيك بر استرس ادراك شده و تنظيم هيجان معلمان .فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری، 2(2): 13-27.
| چکیده هدف از اين تحقيق بررسي اثربخشي آموزش گروهي رفتار درماني ديالكتيك بر استرس ادراك شده و تنظيم هيجان معلمان شهر اروميه بود. روش اين تحقيق، نيمه آزمايشي، با پيش-آزمون، پس-آزمون و گروه كنترل بود. جامعة پژوهش حاضر را كلية معلمان شهر اروميه تشكيل مي‌داد كه از اين ميان 30 نفر به روش هدفمند انتخاب و در دو گروه آزمايشي و كنترل به طور تصادفي جايگزين شد. گروه آزمايشي تحت 8 جلسه آموزش گروهي رفتاردرماني ديالكتيك قرار گرفت. ابزارهاي تحقيق عبارت بودند از پرسشنامه هيجانات (واتسن و همكاران، 1988) و مقیاس استرس ادراک شده (كوهن، 1983). داده‌ها به كمك نرم‌افزار SPSS و به روش تحليل كووواريانس چندمتغيره (مانكووا) مورد تجزيه وتحليل قرار گرفت. يافته‌ها حاكي از آن بود كه رفتاردرماني ديالكتيك در مقایسه با گروه کنترل بر کاهش استرس ادراک شده و نيز افزایش تنظیم هیجان تاثیر دارد. لذا، اين روش مداخله مي‌تواند به منظور كاهش سطح استرس معلمان و بهبود تنظيم هيجان معلمان مورد استفاده قرار گيرد. واژگان کلیدی: رفتار درماني ديالكتيك، استرس ادراك شده، تنظيم هيجان، معلمان شهر اروميه. |
اثربخشي آموزش گروهي رفتار درماني ديالكتيك بر استرس ادراك شده و تنظيم هيجان معلمان------------------------------ زلفی 16
بیان مسئله
طبق تحقيقات، معلمي يكي از پر استرس‌ترين مشاغل مي‌باشد (پوزاس1 و همكاران، 2023). استرس ادراک شده به عنوان وضعیتی تعریف مي‌شود که افراد آن را تهدیدآمیز یا چالش برانگیز ارزیابی میکنند و برای مقابله با آن منابع کافی در اختیار ندارند (كوهن2، نقل از زارعي، 1399). یکی از مؤلفه‌های کلی سلامت روان، استرس ادراک شده می‌باشد که شامل ادراک ما از میزان استرس‌های زندگی می‌شود (مسعده3 و همكاران، 2020). استرس ادراک شده تاثیر منفی روی سیستم ایمنی و متابولیک دارد و افرادی که سطوح بالایی استرس را تجربه میکنند ممکن است در معرض خطر ایجاد هیجانات منفی از قبیل افسردگی و اضطراب قرار گیرند (بلاكستون و برگمن4، 2017).
تحقيقات نشان دادند استرس در محيط كاري ويژگي اصلي زندگي شغلي معلمان حتي در مقطع دانشگاه مي‌باشد و با بهزيستي، عملكرد كاري، خستگي هيجاني و مشاركت در كار (هان5 و همكاران، 2021) و رضايت شغلي آنان بورماغلو6، 2021) رابطه دارد.
به طور خاص در مورد معلمان، يين7 و همكاران (2020) معتقدند استرس شاخص رايج حالت روانشناختي معلمان است. آنها دريافتند بين استرس ادراك شدة معلمان و باورهاي خودكارآمدي آنان رابطه وجود دارد.
بنا به نظر محققان در سالهاي اخير، در بين معلمان مدارس با سبك مقابله مسأله مدار پايين، استرس ادراك شده به صورت غيرمستقيم با بهزيستي رابطه دارد (سيوهان8 و همكاران، 2022). مريدا-لوپز و اكتريمرا9 (2022) نيز بر اين باورند كه پرخاشگري دانش‌آموزان با استرس ادراك شدة معلمان مدارس رابطه دارد. گونزالز-والرو10 و همكاران (2023) و نيز كرول11 و همكاران (2022) نيز دريافتند استرس معلمان با فرسودگي رواني آنان رابطه دارد.
از سويي ديگر، هیجانها، همراه همیشگی زندگی فردي و اجتماعي ما هستند، به ویژه در بافت‌هایی که انواع بسیاری از موقعیتهای پاداش دهنده یا پراسترس فراهم می‌کند. تنظیم این هیجانها اغلب عمل داوطلبانه و اختیاری و هوشیار به حساب میآید تا کارکرد روزانه و تبعیت از قوانین اجتماعی تضمین شود.
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1403 2(2):13- 27------------------------------------------زلفی 17
در مورد فرآیندهای تنظیم هیجان به صورتی که در بافت‌های زندگی روزانه تجربه میشوند و در زیر گروههای خاصی که با چالشهای بین فردی در محیط کار مواجه میشوند، اطلاعات کمی در دست است (کاتانا12 و همکاران، 2019).
تحقیقات نشان دادند که راهبردهای تنظیم هیجانی که فرد از روی عادت در طول رویدادهای نامطلوب و پراسترس استفاده میکنند، با پیامدهای هیجانی نامطلوب در ارتباط هستند (موکان13 و همکاران، 2018). پاسپيتا دوي14 و همكاران (2022) معتقدند افرادي كه احساس مي‌كنند هيجانات منفي دارند، ولي تنظيم هيجان خوبي دارند، همچنان قادر خواهند بود آشكارا فكر كنند تا اينكه رفتارشان براساس منطق و آگاهي باشد. از طرف ديگر، نوجواناني كه احساس مي‌كنند هيجانات منفي دارند، ولي تنظيم هيجان پاييني دارند، به خوبي فكر نخواهند كرد و از اين موضوع آگاه نخواهند بود كه اعمال‌شان به خاطر موقعيت هيجان نادرست مي‌تواند بر ديگران آسيب زند.
محققاني همچون چانگ و تاكسر15 (2021)؛ موئي و كاتز16 (2021)؛ گرينير17 و همكاران (2021)؛ براون18 و همكاران (2020) به مطالعه و بررسي تنظيم هيجان معلمان در مدارس پرداختند و فاكتورهاي مهم مرتبط با آن از جمله رضايت شغلي، بدرفتاري در مدرسه، و فرسودگي شغلي، بهزيستي روانشناختي را برشمردند.
از جمله مداخلات مورد بحث براي تنظيم هيجان اقشار مختلف و نيز كاهش استرس، رفتاردرماني ديالكتيك مي باشد. اين روش ترکیبی از روشهاي مربوط به درمانهاي حمایتی، شناختی و رفتاري است که در ابتدا براي درمان اختلال شخصیت مرزي ابداع گردیده است وچهار مؤلفه مداخله‌اي را در شیوه درمان گروهی مطرح می‌کند: ذهن آگاهی، تحمل پریشانی به عنوان مؤلفه‌هاي مبتنی بر پذیرش و تنظیم هیجانی و کارآمدي بین فردي به عنوان مؤلفه‌هاي مبتنی بر تغییر، این درمان به عنوان یک درمان تجربی براي مبتلایان به اختلال شخصیت مرزي تدوین گردید (لينهان19، 2008). اثربخشي مداخلة DBT در تحقيقات متعددي بررسي شده است، به عنوان نمونه، رضايي و همكاران (2021) (بر تنظيم هيجان)؛ افشاري و همكاران (2022) (كاهش علائم اضطراب)؛ افشاري و همكاران (2020) (تنظيم هيجان)؛ افشاري و همكاران (2020) (تنظيم هيجان و اضطراب).
اثربخشي آموزش گروهي رفتار درماني ديالكتيك بر استرس ادراك شده و تنظيم هيجان معلمان------------------------------ زلفی 18
ساوث‌ورد20 و همكاران (2022)؛ اسلوكوم21 و همكاران (2022) و نيز آكاردو22 (2020) اثربخشي DBT را بر بر اضطراب تاييد كردند. يارويسي و همكاران (2021) در تحقيق خود نتيجه گرفتند كه رفتاردرماني ديالكتيك بر استرس، اضطراب و افسردگي افراد موثر است. به طور خاص، بورماغلو (2021) تاثير رفتاردرماني ديالكتيك را بر استرس معلمان تأييد كرد. ظهير و همكاران (2022) معتقدند اين روش مداخله براي ارتقاي سطح آموزش معلمان و بهزيستي و پاسخگو بودن آنها موثر است. جت23 (2019) در تحقيق خود اثربخشي رفتاردرماني ديالكتيك را بر تنظيم هيجان و استرس تأييد كرد.
با توجه به مرور ادبيات پژوهشي و با درنظر گرفتن جايگاه بسيار مهم معلمان و به منظور توجه به سلامت روان آنان و كاهش سطح استرس آنان و كمك به تنظيم هيجان بهتر اين افراد، تحقيق حاضر به دنبال پاسخگويي به اين سوال است كه آيا آموزش گروهي رفتار درماني ديالكتيك بر استرس ادراك شده و تنظيم هيجان معلمان اثربخش است يا خير؟ نتايج حاصل از پژوهش حاضر مي‌تواند مورد استفادة معلمان مدارس در تمامي مقاطع، دست‌اندركاران امر آموزش و پرورش، روانشناسان و مشاوران مدرسه قرار گيرد. بي‌ترديد بهبود سطح استرس ادراك شدة معلمان و تنظيم هيجان آنان مي‌تواند به ارتقاي سطح تدريس‌شان نيز كمك شاياني كند.
روش اجرای پژوهش
روش اين تحقيق، نيمه آزمايشي، با پيش-آزمون، پس-آزمون و گروه كنترل مي‌باشد. جامعة پژوهش حاضر را كلية معلمان شهر اروميه تشكيل مي‌دهد كه از اين ميان 30 نفر به روش هدفمند انتخاب و در دو گروه آزمايشي و كنترل به طور تصادفي جايگزين شدند.
ابزار پژوهش
پرسشنامه هيجانات:
به منظور اندازه‌گيري واکنش پذیري هیجانی از مقیاس عاطفه مثبت و منفـی اسـتفاده شـد. عاطفـه مثبـت بـه احسـاس شـور و شـوق، فعـال بـودن و هشیاري در یک فـرد و عاطفـه منفـی بـه احسـاس غمگینـی و کمبود انـرژي اشـاره دارد. اين مقياس توسط واتسن، كلارك و تلگن در سال 1988 ساخته شده است و داراي 10 آيتم براي هر خرده مقياس مي‌باشد. آيتم‌ها روي مقياس 5 درجه‌اي ليكرت از 1=بسيار كم تا 5=بسيار زياد درجه‌بندي مي‌شوند.
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1403 2(2):13- 27------------------------------------------زلفی 19
دامنة نمرات براي هر يك از عواطف مثبت و منفي 10 تا 50 است. در پژوهش بخشي پور و دژكام (1384) روايي سازه اين مقياس قابل قبول و ضريب همساني دروني (ضريف آلفا) براي هر دو زير مقياس عاطفة مثبت و منفي معادل 85/0 گزارش شد.
مقیاس استرس ادراک شده:
مقیاس استرس ادراک شده ده گویه دارد و توسط كوهن در سال 1983 ساخته شد و گویه‌های آن جنبه‌های منفی و مثبت استرس را دربرمی‌گرفت. این مقیاس با گزینه‌های پاسخ‌دهی در پنج طیف لیکرتی طراحی شده است که ترتیب نمرات به صورت صفر تا 4 است و محاسبه امتیاز نمرات به طور معکوس (هرگز=4، به ندرت=3، گاهي اوقات=2، اغلب =1 و هميشه=صفر) است؛ به جز سؤالات 4، 5، 6 و 8 كه به طور مثبت محاسبه مي‌شوند. مجموع امتيازات برابر 13 حد معمول استرس است، اما مجموع امتياز 20 و بالاتر به عنوان استرس بالا در نظر گرفته مي‌شود (كانگ و همكاران، 2020). روايي و پايايي پرسشنامه توسط خليلي و همكاران (2017) محاسبه شده و ضريب آلفاي كرونباخ آن 7/0 تاييد شده است.
بستة آموزش DBT (لينهان، 2002):
جلسات | محتوا |
جلسه اول | خوشامدگویی، آشنایی اعضای گروه با یکدیگر، آشنایی با اهداف و قوانین گروه، درمان با ارائه تعریف دیالکتیک و اصول و راه‌های تفکر و عمل به شیوه دیالکتیکی |
جلسه دوم | تمرين دو دسته مهارت شامل چه چیز و مهارت «چگونه» |
جلسه سوم | آشنايي با مهارت تحمل پریشانی یعنی راهبردهای بقا در بحران |
جلسه چهارم | آشنايي با دومین مجموعه از مهارت‌های بقا در بحران یعنی تکنیکهای خود آرام سازی |
جلسه پنجم | آشنايي با تکنیکهای بهسازی لحظات و تکنیک سود و زیان |
جلسه ششم | آشنايي با مهارت پذیرش واقعیت |
جلسه هفتم | آشنايي با مولفه تنظیم هیجانی |
جلسه هشتم | آشنايي با مهارتهاي بين فردي، و سبك‌هاي ارتباطي |
روش اجراي تحقيق حاضر بدين صورت بود كه در آغاز 30 نفر از معلمان از مقاطع مختلف تحصيلي در شهر اروميه به روش هدفمند به عنوان نمونة تحقيق انتخاب شدند و در دو گروه آزمايشي و كنترل به طور تصادفي جايگزين شدند. ابتدا دو پرسشنامه براي تمامي شركت كنندگان به عنوان پيش آزمون اجرا شد. سپس، گروه آزمايشي تحت 8 جلسه آموزش گروهي رفتاردرماني ديالكتيك قرار گرفت. گروه كنترل هيچ مداخله‌اي دريافت نكرد. در پايان، از هر دو گروه پس‌آزمون گرفته شد و نمرات به دست آمده وارد نرم‌افزار SPSS شدند و به روش تحليل كووواريانس چندمتغيره (مانكووا) مورد تجزيه و تجليل قرار گرفتند.
اثربخشي آموزش گروهي رفتار درماني ديالكتيك بر استرس ادراك شده و تنظيم هيجان معلمان------------------------------ زلفی 20
بررسی پیش فرض های آزمون پارامتریک کوواریانس چند متغیری (مانکوا)
الف) نرمال بودن توزیع داده‌ها: برای بررسی نرمال بودن توزیع داده ها از آزمون کلموگروف-اسمیرنوف24 و شاپیرو-ویلک25 و کلموگروف-اسمیرنوف استفاده شد. نتایج در جدول 1 گزارش شده است:
جدول 1. نتایج آزمون کلموگروف-اسمیرنوف و شاپیرو-ویلک در مورد نرمال بودن توزیع داده‌ها
| آزمون کلموگروف-اسمیرنوف | آزمون شاپیرو-ویلک | ||||
گروه | متغیر | مرحله | آماره Z | sig | آماره Z | sig |
DBT | استرس ادراک شده | پیش آزمون | 21/0 | 06/0 | 92/0 | 21/0 |
پس آزمون | 19/0 | 14/0 | 91/0 | 15/0 | ||
تنظیم هیجان | پیش آزمون | 22/0 | 06/0 | 93/0 | 3/0 | |
پس آزمون | 14/0 | 200/ | 9/0 | 11/0 | ||
کنترل | استرس ادراک شده | پیش آزمون | 22/0 | 05/0 | 9/0 | 08/0 |
پس آزمون | 21/0 | 07/0 | 92/0 | 18/0 | ||
تنظیم هیجان | پیش آزمون | 18/0 | 2/0 | 92/0 | 2/0 | |
پس آزمون | 16/0 | 200/0 | 9/0 | 1/0 | ||
همچنان که ملاحظه می‌شود، مقادیر آزمون کلموگروف-اسمیرنوف و شاپیرو- ویلک مربوط به متغیرهای پژوهش در هر دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون در سطح 05/0 غیرمعنادار است. این موضوع بیانگر توزیع نرمال داده‌ها در هر دو مرحله است.
ب) آزمون استقلال متغيرهاي پيش آزمون: براي آزمون مفروضه استقلال متغیرهای پیش آزمون از عضویت گروهی، از روش تحلیل واریانس یکسویه (آنوا) استفاده شد و میانگین دو گروه در مرحله پیش آزمون در دو متغیر استرس ادراک شده و تنظيم هیجان با یکدیگر مقایسه شدند.
جدول 2. آزمون تحلیل واریانس یکسویه مورد همسانی میانگین ها در پیش آزمون
متغيرها | F | Dfbg | DFwg | p |
پیش آزمون استرس ادراک شده | 588/0 | 2 | 42 | 560/0 |
پیش آزمون تنظیم هیجان | 41/1 | 2 | 42 | 254/0 |
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1403 2(2):13- 27------------------------------------------زلفی 21
نتایج نشان داد ارزش F در سطح 05/0 غیر معنادار است این مطلب نشان دهنده آن است که پیش از اجرای متغیرهای مستقل بین گروه های آزمایش و کنترل به لحاظ متغیرهای پژوهش یعنی در مرحله پیش آزمون تفاوت معناداری وجود ندارد و وضعیت هر دو گروه در ابتدای آزمایش تقریبا همسان بوده است. بنابراین مفروضه استقلال متغیرهای پیش آزمون از عضویت گروهی در بین داده های مربوط به متغیرهای پژوهش برقرار است.
فرضية تحقيق: آموزش گروهي رفتار درماني ديالكتيك بر استرس ادراك شده و تنظيم هيجان معلمان اثربخش است. برای آزمون این فرضیه با توجه به وجود دو متتغیر وابسته (پس آزمون استرس ادراک شده و تنظیم هیجان) و دو متغیر کووریت یا کمکی (میانگینهای مربوط به پیش آزمون‌ها) از آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیری (مانکوا) استفاده شد. نخست نتایج آزمون‌های چندمتغیری جهت مشخص ساختن تفاوت در بین دو گروه در ترکیبی از متغیرهای وابسته در جدول زیر نشان داده شده است:
جدول 3. نتایج آزمون چندمتغیری لامبدای ویلکز برای تعیین تفاوت در متغیرهای وابسته
آزمون چندمتغیری | ارزش | مقدارF | درجه آزادی فرضیه | درجه آزادی خطا | سطح معناداری | اندازه اثر |
لامبدای ویلکز | 3/0 | 84/17 | 00/۳ | 00/۲۳ | 00/۰ | 7/0 |
بر اساس نتایج آزمون چند متغیری لامبدای ویلکز در جدول فوق تفاوت معناداری در بین دو گروه رفتار درماني ديالكتيك و کنترل در ترکیبی از متغیرهای وابسته (استرس ادراک شده و تنظیم هیجان) وجود دارد. مقدار F در آزمون لامبدای ویلکز برابر 84/17 بوده و سطح معناداری آن کمتر از 001/0 است.
در مرحله بعد برای مشخص ساختن اینکه تفاوت معنادار در کدام یک از متغیرهای وابسته صورت گرفته است، از آزمون تحلیل واریانس یکراهه استفاده شد. که نتایج آن در جدول زیر گزارش شده است:
جدول4. نتایج آزمون‌های تحلیل واریانس یکراهه جهت تعیین تفاوت در متغیرهای وابسته
متغیر | منبع اثر | میانگین مجذورات بین گروهی | درجه ازادی | ميانگين مجذورات خطا | F | سطح معناداری | 2 h |
استرس ادراک شده | گروه | 62/189 | ۱ | 62/189 | 65/6 | 02/0 | 21/0 |
خطا | 42/712 | ۲۵ | 5/28 | ||||
تنظيم هیجان | گروه | 93/275 | ۱ | 93/275 | 37/12 | ۰ | 33/0 |
خطا | 55/557 | ۲۵ | 3/22 |
اثربخشي آموزش گروهي رفتار درماني ديالكتيك بر استرس ادراك شده و تنظيم هيجان معلمان------------------------------ زلفی 22
نتایج مندرج در جدول فوق نشان می‌دهد بین دو گروه آزمایشی رفتار درماني ديالكتيك و کنترل در متغیرهای استرس ادراک شده (015/0=sig، 65/6=F) و تنظیم هیجان (01/0=sig، 37/12=F) تفاوت معناداری وجود دارد. مقدار مجذور اتا به عنوان شاخص اندازه اثر نشان می دهد به ترتیب 21 درصد از واریانس استرس ادراک شده و حدود 33 درصد از واریانس تنظیم هیجان از طریق متغیر مستقل رفتار درماني ديالكتيك تبیین می‌شود.
جدول 4-17- نتایج آزمون بن‌فرونی جهت مقایسه میانگینهای حاشیه‌ای جرأت‌مندی
منبع مقایسه | تفاوت میانگین | خطای معیار | P | فاصله اطمینان 95% | |
کرانه پایین | کرانه بالا | ||||
بخشایش –ذهن‌آگاهی | 5556/1- | 36405/2 | 806/0 | 5548/7- | 4437/4 |
بخشایش –کنترل | 6667/11 | 36405/2 | 001/0 | 6674/5 | 6659/17 |
ذهن اگاهی - کنترل | 2222/13 | 36405/2 | 001/0 | 2230/7 | 2214/19 |
نتایج جدول 4-17 نشان می‌دهد که بین میانگین نمرات گروهای آزمایشی(بخشایش و ذهن‌آگاهی) تفاوت معنادار آماری وجود ندارد. به عبارتی بین اثربخشی آموزش بخشایش و آموزش ذهن‌آگاهی در افزایش جرأت‌مندی افراد دارای اختلال سوءمصرف تفاوت معنادار وجود ندارد (05/0>p) اما بین میانگین نمرات گروه آموزش بخشایش و گروه کنترل و همین‌طور بین میانگین نمرات گروه آموزش ذهن‌آگاهی و گروه کنترل تفاوت معنادار وجود دارد (05/0>p). یعنی روش آموزش بخشایش و ذهن‌آگاهی بر جرأت‌مندی افراد دارای سوءمصرف تأثیر مثبتی دارند (05/0>p).
بحث و نتيجه‌گيري
يافته‌ها در مورد اثربخشي رفتاردرماني ديالكتيك بر استرس معلمان با نتايج بورماغلو (2021)؛ يارويسي و همكاران (2021) و نيز عرب مركده و دهقاني (2018) همسو مي‌باشد.
در تبيين نتايج به دست آمده بايستي خاطر نشان ساخت با توجه به اينكه در مداخلة رفتاردرماني ديالكتيك از تكنيك‌هاي بسيار مهمي نظير تن‌آرامي استفاده مي‌شود، اين تكنيك‌ها در نهايت پس از آرام‌سازي جسم، به آرامش فكري و كاهش تنش منتهي مي‌شوند. لذا اين روش درماني براي استرس افراد مي‌تواند به خوبي اثربخش باشد.
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1403 2(2):13- 27------------------------------------------زلفی 23
از آنجايي كه تدريس امري وقت‌گير، دشوار و پراسترس مي‌باشد، و عواملي همچون باركاري زياد و فشار زماني، تاخير در پرداخت حقوق بر استرس معلمان اثر مي‌گذارند (چريكو26 و همكاران، 2020)، لذا اين افراد بايد به دنبال راههايي براي كاهش استرس خود باشند.
در رفتاردرماني ديالكتيك گروهي، با بالابردن آگاهي از عواطف و هيجانها و آموزش تحمل پريشاني به افراد آموزش داده مي‌شود تا افكار استرس‌زاي خود را تغيير دهند و در نهايت سطح استرس خود را پايين بياورند (مك‌كي27 و همكاران، 2019).
نتايج به دست آمده در پژوهش حاضر در مورد اثربخشي رفتاردرماني ديالكتيك بر تنظيم هيجان معلمان با يافته‌هاي جت (2019) همسو است.
در تبيين نتيجة به دست آمده، مي‌توان به اين نكته اشاره كرد كه در رفتاردرماني ديالكتيك، به منظور بهبود سطح تنظيم هيجان افراد از تكنيك‌هاي مهمي مثل تحمل پريشاني و نيز مواجهة خيالي و واقعي براي ارتقا و بهبود روابط بين فردي استفاده مي‌شود. بي‌ترديد، اين تكنيك‌ها براي معلمان كه در محيط‌هاي كاري خود هيجانهاي بسياري را تجربه مي‌كنند، كمك خواهد كرد.
از سويي ديگر، بنا به نظر بورماغلو (2021)، در رفتاردرماني ديالكتيك همدلي با پذيرش و به طور خاص پذيرش هيجاني در رويكرزد درمانجو محور با مهارتهاي حل مسأله و رفتاردرماني شناختي و آموزش مهارتهاي اجتماعي تركيب مي‌شود و اينها دست در دست هم مي‌توانند به تنظيم هيجان افراد كمك كنند.
تحقيق حاضر با محدوديتهايي مواجه بود، از جمله اينكه جامعة مورد بررسي صرفا معلمان شهر اروميه بود؛ لذا در تعميم نتايج به ساير گروهها بايستي احتياط نمود.
اثربخشي آموزش گروهي رفتار درماني ديالكتيك بر استرس ادراك شده و تنظيم هيجان معلمان------------------------------ زلفی 24
تعارض منافع
نویسنده مقاله کسب منافع مثل دریافت وجه یا به دست آوردن سهم در هر سازمانی در قبال نوشتن این مقاله را انکار می نماید و در مراجع قانونی پاسخگو می باشد.
منابع
زارعي، سلمان. (1399). نقش واسطه ای نشانگان افسردگی و اضطراب در رابطه بین استرس ادراک شده و استفاده آسیب زا از تلفن همراه در بین دانشجویان پرستاری. نشریه آموزش پرستاری، 9(3)، 10-20.
Accardo, M. S. (2020). DBT interpersonal effectiveness skills as social anxiety intervention in college students. Hofstra University.
Afshari, B., Jafarian Dehkordi, F., Asgharnejad Farid, A. A., Aramfar, B., Balagabri, Z., Mohebi, M., & Amiri, P. (2022). Study of the effects of cognitive behavioral therapy versus dialectical behavior therapy on executive function and reduction of symptoms in generalized anxiety disorder. Trends in Psychiatry and Psychotherapy, 44.
Afshari, B., Omidi, A., Ahmadvand, A. (2020). Effects of dialectical behavior therapy on executive functions, emotion regulation, and mindfulness in bipolar disorder. J Contemp Psychother, 50:123-31.
Afshari, B., & Hasani, J. (2020). Study of dialectical behavior therapy versus cognitive behavior therapy on emotion regulation and mindfulness in patients with generalized anxiety disorder. J Contemp Psychother, 50, 305-12.
Arab Markadeh, R., & Dehghani, A. (2018). The effectiveness of group-based dialectic behavioral therapy on depression and perceived stress of female students. Journal of Nursing Education, 7(6), 24-30.
Blaxton, J.M., & Bergeman, C.S. (2017). A process-oriented perspective examining the relationships among daily coping, stress, and affect. Pers and Indiv Differ, 104: 357-361. https://doi.org/10.1016/j.paid.2016.08.041.
Braun, S. S., Schonert-Reichl, K. A., & Roeser, R. W. (2020). Effects of teachers' emotion regulation, burnout, and life satisfaction on student well-being. Journal of applied developmental psychology, 69, 101151.
BURMAOĞLU, G. (2021). Comparison of Cognitive-Spiritual Hope therapy and Dialectical Behavior Therapy on Reducing Job Stress in Exceptional School Teachers. PJMSH, 15(2), 771-777.
Carroll, A., Forrest, K., Sanders-O’Connor, E., Flynn, L., Bower, J. M., Fynes-Clinton, S., & Ziaei, M. (2022). Teacher stress and burnout in Australia: Examining the role of intrapersonal and environmental factors. Social Psychology of Education, 25(2-3), 441-469.
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1403 2(2):13- 27------------------------------------------زلفی 25
Chang, M. L., & Taxer, J. (2021). Teacher emotion regulation strategies in response to classroom misbehavior. Teachers and Teaching, 27(5), 353-369.
Chirico, F., Sharma, M., Zaffina, S., & Magnavita, N. (2020). Spirituality and prayer on teacher stress and burnout in an Italian cohort: A pilot, before-after controlled study. Frontiers in Psychology, 10, 2933.
Ciuhan, G. C., Nicolau, R. G., & Iliescu, D. (2022). Perceived stress and wellbeing in Romanian teachers during the COVID‐19 pandemic: The intervening effects of job crafting and problem‐focused coping. Psychology in the Schools, 59(9), 1844-1855.
González-Valero, G., Gómez-Carmona, C. D., Bastida-Castillo, A., Corral-Pernía, J. A., Zurita-Ortega, F., & Melguizo-Ibáñez, E. (2023). Could the complying with WHO physical activity recommendations improve stress, burnout syndrome, and resilience? A cross-sectional study with physical education teachers. Sport Sciences for Health, 19(1), 349-358.
Greenier, V., Derakhshan, A., & Fathi, J. (2021). Emotion regulation and psychological well-being in teacher work engagement: a case of British and Iranian English language teachers. System, 97, 102446.
Han, J., Perron, B. E., Yin, H., & Liu, Y. (2021). Faculty stressors and their relations to teacher efficacy, engagement and teaching satisfaction. Higher Education Research & Development, 40(2), 247-262.
Jette, A. (2019). The effect of art therapy and modified dialectical behavior therapy on emotional regulation and stress. Hofstra University.
Katana, M., Röcke, C., Spain, S. M., & Allemand, M. (2019). Emotion regulation, subjective well-being, and perceived stress in daily life of geriatric nurses. Frontiers in psychology, 10, 1097.
Linehan, M.M., Dimeff, L.A., Reynolds, S.K., Comois, K.A., Welch, S.S., Heagerty, P. (2002). Dialectical behavior therapy versus comprehensive validation therapy plus 12-step for the treatment of opioid dependent women meeting criteria for borderline personality disorder. Drug Alchohol Depend, 67:13-29.
Linehan M. (2008). Dialectical Behavior therapy frequently Asked Questions. USA (Seattle): Behavioral Tech, LLC.
McKay, M., Wood, J. C., & Brantley, J. (2019). The dialectical behavior therapy skills workbook: Practical DBT exercises for learning mindfulness, interpersonal effectiveness, emotion regulation, and distress tolerance. New Harbinger Publications.
Masa'Deh, R., Masadeh, O., Jarrah, S., AlAzzam, M., Alhalaiqa, F. (2020). Effect of aggression management training on perceived stress levels of nurses working in mental health care settings in Jordan. Journal of Psychosocial Nursing and Mental Health Services, 1, 58(10):32-8.
اثربخشي آموزش گروهي رفتار درماني ديالكتيك بر استرس ادراك شده و تنظيم هيجان معلمان------------------------------ زلفی 26
Mérida-López, S., & Extremera, N. (2022). Student aggression against teachers, stress, and emotional intelligence as predictors of withdrawal intentions among secondary school teachers. Anxiety, Stress, & Coping, 35(3), 365-378.
Mocan, A. S., Iancu, S. S., & Baban, A. S. (2018). Association of cognitive-emotional regulation strategies to depressive symptoms in type 2 diabetes patients. Romanian Journal of Internal Medicine, 56(1), 34–40. https://doi.org/10.1515/rjim-2017- 0037.
Moè, A., & Katz, I. (2021). Emotion regulation and need satisfaction shape a motivating teaching style. Teachers and Teaching, 27(5), 370-387.
Pozas, M., Letzel-Alt, V., & Schwab, S. (2023). The effects of differentiated instruction on teachers’ stress and job satisfaction. Teaching and Teacher Education, 122, 103962.
Puspita Dewi, I., Putri Utomo, S., Lestari, R. (2022). Relationship between Types of Personalities and Emotion Regulation among Adolescents with Bullying. Malaysian Journal of Medicine and Health Sciences (eISSN 2636-9346), 55-59.
Rezaie, Z., Afshari, B., Balagabri, Z. (2021). Effects of dialectical behavior therapy on emotion regulation, distress tolerance, craving and depression in patients with opioid dependence disorder. J Contemp Psychother, Doi https://doi.org/10.1007/s10879- 020-09487-z 1-10.
Shernoff, E. S., Ruork, A. K., Nadeem, E., & Rizvi, S. L. (2022). The feasibility and promise of Dialectical Behavior Therapy Skills Training with teachers and school personnel in high‐poverty schools. Psychology in the Schools, 59(11), 2229-2250.
SLOCUM, K., TURAN, A., ÖZSAĞIR, C. B., GÜNDOĞAN, E., & BİLİCAN, F. I. (2022). DIALECTICAL BEHAVIOR THERAPY SKILLS TRAINING FOR SOCIAL ANXIETY DISORDER: A PILOT STUDY. International JOURNAL OF SOCIAL HUMANITIES SCIENCES RESEARCH, 9(80), 202-211.
Southward, M. W., Eberle, J. W., & Neacsiu, A. D. (2022). Multilevel associations of daily skill use and effectiveness with anxiety, depression, and stress in a trans-diagnostic sample undergoing dialectical behavior therapy skills training. Cognitive behavior therapy, 51(2), 114-129.
Yin, H., Han, J., & Perron, B. E. (2020). Why are Chinese university teachers (not) confident in their competence to teach? The relationships between faculty-perceived stress and self-efficacy. International Journal of Educational Research, 100, 101529.
Yravaisi, F., Mihandost, Z., & Mami, S. (2021). The effectiveness of dialectical behavioral therapy (DBT) on psychological components (stress, anxiety, depression) and problem solving styles in students with depression. Journal of Health Promotion Management, 10(1), 60-73.
فصلنامه روان پژوهی و مطالعات علوم رفتاری تابستان 1403 2(2):13- 27------------------------------------------زلفی 27
Zieher, A. K., & Armstrong, J. (2022). Promoting Well-Being and Responsiveness in Pre-Service Teachers Using Dialectical Behavior Therapy Skills: A Mixed-Methods Study. Journal of Prevention and Health Promotion, 3(4), 508-538.
[1] Pozas
[2] Cohen
[3] Masa'Deh
[4] Blaxton & Bergeman
[5] Han
[6] BURMAOĞLU
[7] Yin
[8] Ciuhan
[9] Mérida-López, S., & Extremera
[10] 10 González-Valero
[11] 11 Carroll
[12] Katana
[13] Mocan
[14] . Puspita Dewi
[15] Chang & Taxer
[16] Moè & Katz
[17] Greenier
[18] Braun
[19] Linehan
[20] Southward
[21] Slocum
[22] Accardo
[23] Jette
[24] . Kolmogorov-Smirnov
[25] . Shapiro -Wilk
[26] Chirico
[27] McKay