باستان‌گرایی و هویت ملی؛ تجدد و استبداد منوّر: از دیدگاه سیدحسن تقی‌زاده و مجله کاوه

محورهای موضوعی : جامعه شناسی سیاسی

محمد شفیعی فر ¹ (دانشیار علوم سیاسی دانشگاه تهران)
نوذر خلیل طهماسبی ² (دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه تهران)

تاریخ دریافت : 1394/11/29 تاریخ پذیرش : 1395/03/25 تاریخ انتشار : 1395/05/01

کلید واژه: هویت ملی, تجدد, حسن تقی‌زاده, مجله کاوه, استبداد منوّر,

چکیده مقاله :

شکل‌گیری گفتمان جدید بعد از انقلاب مشروطه، نتیجه شرایط عینی و ذهنی بود که در ایران رخ داد. از یک جهت هرج و مرج داخلی و ملوک الطوایفی شدن کشور، سبب به هم ریختن اوضاع داخلی ایران گردید و از سوی دیگر ارتباط روشنفکران با خارج و درک مستقیم شرایط و اوضاع غرب، سبب تحولی اساسی در ذهنیت ایرانیان مقیم خارج شد. آنان به سبب احساس دَینی که به ایران داشتند، سعی در یافتن و ارائه راه حل‌هایی داشتند که به تولید گفتمان جدید در عرصه ی روشنفکری منجر شد؛ گفتمانی که از دل آن رضاشاه بیرون آمد. در این میان، حسن تقی‌زاده با سرخوردگی از انقلاب مشروطه، ضمن اینکه به تمدن غرب پناه بُرد، چاره درد جامعه در حال فروپاشی ایران را سرکار آمدن یک دیکتاتور مصلح دانست؛ یک استبداد منوّر که عظمت ایران باستان را برگرداند و در کنار آن دستاوردهای تمدن غرب را در ایران عملی کند.

چکیده انگلیسی:

The formation of the new discourse that followed the Constitutional Revolution was the product of abstract and concrete situations that took place in Iran. On the one hand, anarchy and feudality caused internal chaos and on the other, foreign visits by the enlighten-minded people, who touched the condition in the West directly, left deep changes in the minds of Iranian expatriates. Due to their feeling of indebtedness to Iran, they began to explore and present solutions that finally resulted in the creation of a new discourse of enlightenment. From the very discourse emerged Reza Shah. Hassan Taghizade, one of these enlighten-minded thinkers who was disillusioned by the Constitutional Revolution and had resorted to the West, suggested that the final solution for the ruining society of Iran is the rise of a reformist dictator to power; an enlightened dictatorship that returns Iran to its ancient glory and besides, pursues the accomplishments of western civilization in the country.

منابع و مأخذ:

منابع فارسی

- احمدی، حمید (1383)، ایران، هویت، ملیت، قومیت، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

- احمدی، حمید (1390)، بنیادهای هویت ملی ایرانی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی، چاپ دوم.

- اسکینر، کوئینتن (1393)، بینش‌های علم سیاست، ترجمه فیروز مجیدی، تهران: نشر فرهنگ جاوید.

- اشرف، احمد (1373)، «هویت ایرانی»، فصلنامه مطالعات فرهنگی، شماره 3، بهار.                

- افروغ، عماد (1387)،هویت ایرانی و حقوق فرهنگی، تهران: سوره مهر.

- افشار، ایرج (1349)، مقالات و نامه­های سیدحسن تقی­زاده، جلد اول، تهران: مرکز تحقیقات و نوشته های تاریخی.

- افشار، ایرج (1372)، خاطرات سیدحسنتقی‌زاده، تهران: انتشارات علمی.

- انتخابی، نادر (1372)، «ناسیونالیسم و تجدد در فرهنگ سیاسی بعد از مشروطیت»، نگاه نو،دوره دوم، شماره 42، بهار.

- بهمنیار، حسین (1382)، «روزنامه کاوه و امکان تجدید حیات ایران»، ایران­نامه، شماره‌های 81 و82، بهار و تابستان.

- بیگدلو، رضا (1380)، باستان‌گرایی در تاریخ معاصر ایران، تهران: نشر مرکز.

- تقی‌زاده، سیدحسن (1298)، «نکات و ملاحظات»، مجله کاوه، شماره 4، برلین: چاپخانه کاویانی.

- تقی‌زاده، سیدحسن (1339)، «دو خطابه»، خطابه اول، مجله یغما، سال 13، شماره 9 و10.

- تقی‌زاده، سیدحسن(1350)، مقالات، زیر نظر ایرج فشار، جلد دوم، تهران: چاپخانه بیست و پنجم شهریور.

- جمال‌زاده، محمدعلی (1345)، «سیدحسن تقی‌زاده»، مجله یغما، سال 19، شماره 11.

- خستو، رحیم (1388)، «روشنفکران ایرانی: آغاز گرایش ایدئولوژیک و نفی مدرنیته سیاسی»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره 8، پاییز.

- رجایی، فرهنگ (1382)،مشکله هویت ایرانیان، تهران: نشر نی.

- قدس، رضا (1375)، «ناسیونالیسم ایرانی و رضا شاه»، نشریه فرهنگ توسعه، ترجمه علی طایفی، شماره 23، تیر.

- کاتم، ریچارد (1371)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، تهران: کویر.

- کاتوزیان، محمدعلی همایون (1382)، «سیدحسن تقی‌زاده، سه زندگی در یک عمر»، ایران‌نامه، سال 21، شماره 83، بهار و تابستان.

- لمبتون، ان.ک.اس. (1379)، «نظریه دولت در ایران»، نشریه گیو، ترجمه چنگیز پهلوان، شماره ی 81 و 82، بهار و تابستان.

- مجله کاوه (1295 ش)، سال دوم، شماره 2، برلین: چاپخانه کاویانی.

- مجله کاوه (1295 ش)، سال دوم، شماره 1، برلین: چاپخانه کاویانی.

- مجله کاوه (1296 ش)، سال سوم، شماره 12، برلین:چاپخانه کاویانی.

- مجله کاوه (1338 ش)، دوره جدید کاوه، سال 5، شماره یک، برلین:چاپخانه کاویانی.

- مجله کاوه (1339 ش)، شماره 46، شماره 12، برلین: چاپخانه کاویانی.

- مجله کاوه (اکتبر 1921)، شماره 10، 3 اکتبر 1921، برلین: چاپخانه کاویانی.

- مجله کاوه (ژانویه 1920)، شماره 36، 22 ژانویه 1920، برلین: چاپخانه کاویانی.

- مجله کاوه (ژوئن 1920)، شماره 41، 18 ژوئن 1920، برلین: چاپخانه کاویانی.

- مجله کاوه (مارس 1921)، شماره 3، 11 مارس 1921، برلین: چاپخانه کاویانی.

- منوچهری، عباس (1392)، رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران: انتشارات سمت، چاپ چهارم.

- میرمحمدی، داود (1383)، گفتارهایی درباره هویت ملی در ایران، تهران: موسسه مطالعات ملی.

- میلانی، عباس (1378)، «مجلۀ کاوه و مساله تجدد»،ایرانشناسی، سال2، شماره 3، پاییز.

- نظری، علی­اشرف (1386)، «ناسیونالیسم و هویت ایرانی؛ مطالعه دوره پهلوی اول»، فصلنامه پژوهش حقوق و سیاست، سال 9، شماره 22، بهار و تابستان.

- نوذری، حسینعلی (1382)، «مای ایرانی، تصوری نوستالوژیک و رومانتیک- یوتوپیک »، نشریه اندیشه جامعه، شماره 31، زمستان.

- وحدت، فرزین (1383)، رویارویی فکری ایران بعد از مدرنیت، ترجمه مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.

- هاچینسون و اسمیت (1386)، ملی‌گرایی، ترجمه مصطفی یونسی و علی مرشدی‌زاد، جلد اول، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

English Source

- Smith, Anthony D. (1991), National Identity, Las Vegas: University of Nevada Press.