نقش نهاد مرجعیت و روحانیت شیعه در گفتمان مشروطه‌خواهی ایران
محورهای موضوعی : اندیشه سیاسی
محمد بیدگلی
1
(دانش آموخته دکترای علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)
صادق زیبا کلام
2
(استاد دانشگاه تهران
نویسنده مسپول)
کلید واژه: "انقلاب مشروطه", "روحانیت", "مذهب تشیع", "حوزه های علمیه", "نهاد مرجعیت",
چکیده مقاله :
به رغم بنیادهای متباین دین و دولت، با برآمدن صفویه به عنوان نخستین دولت ملی در ایران که به پیوند دین و دولت منجر گردید، بنیادهای سلطنت از مشروعیتی دینی برخوردار گشتند و روحانیت و علمای شیعه نیز در این جایگاه از نقشی بنیادین در ترویج فرهنگ تشیّع، بسترسازی برای عمل به قوانین و احکام فقهی شیعه، احیای امر به معروف و نهی از منکر، تأمین مصالح عامّه و دفاع از حقوق مردم و سرانجام تعمیق و بسط مباحث علمی در تمامی حوزه‌های علمی و تمدن عظیم ایرانی ـ اسلامی مشارکت نمودند؛ تا جایی‌که روحانیت توانست با تاسیس نهاد مرجعیت به نیرویی سیاسی تبدیل گردد. علیرغم پیوندهای تنش‌زای این دین و سلطنت، اما این نیروی سیاسی با منشأ مشروعیت مجزا از سلطنت تا دوره‌ی قاجاریه کارویژه‌های خود را در حوزه‌ی عمومی-سیاسی ایران تداوم بخشید؛ اما با انقلاب مشروطه و نقش فعالی که درآن ایفا نمود به بازخوانی در گفتمان تجدد اسلامی کمک شایانی نمود؛ تا جایی‌که از طریق ایجاد چالش در نظام سلطنتی در انقلاب بعدی ایران و در قالب گفتمان بازگشت به خویشتن اسلامی، خود به تنهایی دست به نوسازی انقلابی زد. مقاله حاضر با نگاهی اجمالی به نقش نهاد مرجعیت و روحانیت شیعه در گفتمان مشروطه خواهی ایران از طریق روش اسنادی پرداخته است.
In spite of the foundational foundations of religion and state, with the advent of the Safavid dynasty as the first national government in Iran that led to the interconnection of religion and state, the foundations of the monarchy enjoyed religious legitimacy, and the clerics and scholars of Shia also play a fundamental role in promoting the Shia culture , The foundation for the practice of Shia jurisprudential laws and regulations, the restoration of good faith and the prohibition of denial, the provision of public goods and the defense of the rights of the people, and finally the deepening and expansion of scientific discussions in all major Islamic and Islamic civilizations; Where the clergy could become the political force by establishing the authority of authority. Despite the tensions of this religion and the monarchy, this political force, with the origin of legitimacy from monarchy to Qajar period, continued its work in the public-political sphere of Iran, but with the constitutional revolution and the active role played by it, it was revisited in the discourse of Islamic renewal By providing a revolutionary modernization, alone, by creating a challenge to the royal system in the next Iranian revolution and in the form of a discourse returning to Islamic self. The present article gives an overview of the role of Shiite authority and clerics in the constitutionalist discourse of Iran through the documentary method.
_||_